гэр
Гэр бүл
Монголоор
[засварлах]Үгийн гарал
[засварлах]Үгийн дуудлага
[засварлах]- [ger]
Үндэсний бичиг
[засварлах]- ᠭᠡ᠊ᠷ
ᠭᠡ᠊ᠷᠠ
- (гэр)
Үгийн утга
[засварлах]- I нэр.
- Монгол угсаатны уламжлалт, оршин суух үндэсний эсгий сууц
- Гэртэй холбогдох бусад зүйл
- Амьтны үр зулзага орших сав
- Юмны гадуурх хальс, бүрээс буюу агуулах уут сав
- тогл. Ардын хөлөгт наадам, хөлөг дээр дөрвөн цагаан, дөрвөн улаан чулууг өрөөд, зураасны дагуу дуртай тийшээ нүүж, эсрэг талынхаа гэрийг идэх зэргээр нааддаг тоглоом.
- II нэр.зурхай.
- (Одон зурхайн гуч хоног; тэнгэрийг тойрон 360 хоногийг бүгд 12 гэр, 12 эшид хуваана).
- III нэр.
- Гэрэл гэгээ.
===Ойролцоо үг=== урц
Нийлмэл үг
[засварлах]- таван ханатай гэр - таван ханаас бүрдсэн гэр
- гэрийн багш - суралцагчдын гэрт очиж сургалт явуулдаг хүн
- гэрийн буурь - а.гэр барих газар; б.гэр барьж байсан газар
- гэрийн бүслүүр - гэрийг тогтоон барих оосор
- гэрийн бүрээс - гэрийн гадуур нөмөргөх эсгий бүрээс
- гэрийн мод - тооно, унь, хана, хаалга
- гэрийн үйлчлэгч - гэрийн ажлыг тусгай гэрээний дагуу, хөлстэйгээр хийдэг үйлчилгээний ажилтан
- гэрийн хоймор - гэрийн голомтоос хойшхи хэсэг
- гэрийн хэрэглэл - гэрийн дотор тавих хогшил
- гэрийн бараа харахгүй - а.гэртээ орж амрах завгүй; б.гэрээсээ хол, өөр газар ажиллах
- гэр барих - а.гэр босгон байгуулах; б.өрх хөрөнгө тусгаарлах; в.даалуу зэрэг зарим тоглоомоор тоглоход хэн ахлах модтой нь дарж өөрийн болгох
- гэр баян - чинээлэг баян
- гэр бүл - гэрийн доторх хүмүүс
- гэр бүл болох - эр эм болох
- гэр гэрлэх - а.гэргий авах; б.гэр орноо сайн авч явах
- гэр зуур - а.гэрийн хүмүүсийн дотор; б.гэрийн орчин тойрноос үл холдох
- гэр нүүлгэх - а.нүүж суух; б.бэр буулгах ардын зан үйл
- гэр сургалт - тодорхой нэг айлыг материаллаг баазаа болгон сонгож, хөдөлмөр сургалтын ажил явуулах үйл явц
- гэр хороолол - дан эсгий гэрээс бүрдсэн хороолол
- албат гэр - нурууны дагуу үүд хийсэн гэр
- ар гэр - гэрийн эзэн хол газар одоход гэрт нь үлдсэн хүмүүс
- бор гэр - а.өөрийн мэдлийн, хувийн гэр орон; б.шилж. идээ цагаа боловсруулдаг илүү гэр, банаг
- галын гэр - хоол цай чанадаг гэр
- засгийн гэр хуучир. - а.төрийн ордон; б.албаны гэр
- илүү гэр - бараа хураах гэр
- нүхэн гэр - эрэг газрыг хөндийлөн ухаж хийсэн сууц
- сангийн гэр түүх. - сан хөрөнгө хадгалах гэр
- гэр тэрэг - тэргэн дээр бөхлөн барьсан гэр
- улаан гэр түүх. - ухуулга, таниулга, дугуйлан хийдэг гэр
- хар гэр - шорон гяндан
- хатгуур гэр - овоохой, цээжин гэр
- цээж гэр - тооно, унь хоёроос бүрдсэн түр зуурын хэрэгцээний оромж
- гэрийг засах - улс гэрийг төвшитгөн мандуулах
- гэрийн ариун цэвэр - гэр орондоо цэвэрч байх шаардлага
- гэрийн боол - гэрийн зарц
- гэрийн даалгавар - хичээлээс гадуур гэртээ хийх ажил
- гэрийн дарга түүх. - өрхийн толгойлогч
- гэрийн уянгат мод - гэрийн мод хийх уянгат модны нэг зүйл
- гэрийн сургууль - гэрээр сургах сургалтын хэлбэр
- гэрийн үеийн бичмэл - гэрийн тэргүүлэгчдийн удам уламжлан бичсэн ургийн тодорхойлолт
- гэрийн тэжээвэр амьтан - таван хошуу малаас бусад тэжээвэр амьтад
- гэрийн утаа үзэх - хүүхдээ гэрлүүлэх, айл гэр болгох
- гэрийн хүмүүжил - эцэг эхийн сургамж
- гэрийн хүн - а.гэргий; б.гэрээ байнга сахьдаг хүн
- гэрийн эзэн - өрхийн тэргүүлэгч
- гэрээс гарах - хувраг болох
- гэрээс гарсны тэмдэг - ламын чойг
- гэрийн хошоонгор урга. - хошоонгорын нэг зүйл
- гэрийн буга амьт. - нэгэн зүйл тэжээвэр том хулгана
- гэрийн шувуу амьт. - гэршүүлсэн шувуу
- тугалын гэр - тугалын хальс
- хурганы гэр - хурганы хальс
- аяганы гэр - аяганы алчуур, аяганы сав
- бууны гэр - бууны хуй
- малгайн гэр - малгай хийх сав
- нумны гэр - саадаг
- хутганы гэр - хутганы хуй
Зөв бичихзүй
[засварлах]Кирил бичгийн зөв бичихзүй
[засварлах]гэр нэр. гэрний: бууны ~ний бариул
Үндэсний бичгийн зөв бичихзүй
[засварлах]
Орчуулга
[засварлах]Хоршоо үг
[засварлах]- урц гэр - монгол үндэстний сууц
- гэр байшин - орон сууц
- гэр балгас - орон балгас
- гэр бараа - эд хогшил, ачаа бараа
- гэр гадаа - гэр орон
- гэр майхан - амьдрах болон түр байрлах сууц
- гэр мал - гэр орон, мал ахуй
- гэр нутаг - нутаг орон
- гэр ордон - сууц ордон
- гэр оромж - орогнох байр
- гэр орон - амьдарч буй байр сууц
- өргөө/өргөө гэр - амьдран суух орон байр
- өрх/өрх гэр - гэр бүл
- гэр хашаа - хүний амьдран суух сууц болон түүнийг тойруулан барьсан хүрээ
- гэр хогшил - хүний амьдрах сууц болон түүн доторх эд зүйл
- гэр хотол - гэр бүл нийтээр, бүгдээрээ
- гэр хөрөнгө - хогшил хөрөнгө
- гэр хөтөл - гэр орон
- гэр хүрээ - хашаа хүрээ
- айл гэр - айл өрх
- тугдам гэр - өргөө гэр, хүндтэй хүмүүсийн орд өргөө
- улс гэр - улс орон
Этгээд үг
[засварлах]- БОР ОВООХОЙ н. гэр (угтаа эсгий муу гэр)
- Бор овоохойдоо богд гэсэн үг байдаг.
- Тэр бор овоохойгүй байж баярхах дуртай хүн юм.
- НҮХ н. жижиг өрөө
- Би нэг нүх шиг юманд амьдардаг.
- Нүхээ олоогүй байж хүнтэй сууна гэдэг дэмий дээ.
- НҮХТЭЙ БОЛОХ тбү. амьдрах орон гэр, жижиг өрөөтэй болох
- Хүн өөрийн нүхтэй болно гэдэг том аз завшаа н.
- Тэр залуу өөрийн нүхтэй болохоор бүх мөнгөө хурааж байгаа юм.
Товчилсон үг
[засварлах]- ГАМЭҮ Гэр Ахуйн Модон Эдлэлийн Үйлдвэр
- ГАЦХ Гэр Ахуйн Цахилгаан Хэрэгсэл
- ГАЭҮ Гэр Ахуйн Эдлэлийн Үйлдвэр
- ГБХ Гэр Бүлийн Хүчирхийлэл
- ГХ Гэр Хороолол
- ГХХ Гэр Хорооллын Холбоо
- ДГБН Дэлхийн Гэр Бүлийн Нийгэмлэг
- ДГБССН Дэлхийн Гэр Бүлийн Сайн Сайхны Нийгэмлэг
- ДЭТГБМХ Дэлхийн Энх Тайвны Гэр Бүлийн Монголын Холбоо
- ДЭТГБХ Дэлхийн Энх Тайвны Гэр Бүлийн Холбоо
- ДЭТЭНТГБМХ Дэлхийн Энх Тайван, Эв Нэгдлийн Төлөөх Гэр Бүлийн Монголын Холбоо
- ИГБББ Иргэний Гэр Бүлийн Байдлын Бүртгэл
- ИГББББ Иргэний Гэр Бүлийн Байдлыг Бүртгэх Байгууллага
- ИГБББТ Иргэний Гэр Бүлийн Байдлыг Бүртгэх Товчоо
- ИГББТА Иргэний Гэр Бүлийн Бүртгэлийн Төв Архив
- МГБССН Монголын Гэр Бүлийн Сайн Сайхны Нийгэмлэг
- МГБХ Монголын Гэр Бүлийн Холбоо
Хэлц үг
[засварлах]Өвөрмөц хэлц
[засварлах]- гэртээ хэлэхэд гэрийн хойно хүнтэй - а.нууж хэлсэн үгийг бусад хүн сонсож мэднэ; б.сонор сэрэмжтэй байхыг сануулсан нь
- гэр хагартал - маш чанга
- гэрийн буг болох - ажил төрөл хийхгүй, гэрээс үл гарах
- гэрийн мухар сахих - гэрээс гарахгүй байх
- гэрээ мартсан гэсэр - гэрийн бараа хардаггүй, тэнэмтгий
- ханан гэр холдож хадан гэр ойртох - үхэх дөхөх
- гэр барих - гэрлэх, гэр бүлтэй болох~Гэхдээ энэ золиг төр барилцах нь байтугай гэр барилцаж чадахгүй гэдгийг миний бие хэний ч өмнө ам бардам хэлж чадна (Б.Догмид, Зэрэг нэмэхийн өмнөхөн).
- гэр хагартал - (хар яриа) дуу чимээний маш чанга долгион~Өлзий өчигдөр яваад, өглөө бор гөрөөс алж ирснээр гурван халуун амь, тургийн шөл ууж хар гэр хагартал баяр болов (Ч.Лодойдамба, Тунгалаг тамир).
- гэр халдах - айл хөрштэйгөө халдан муудалцах~Энэ даруй манайд баршгүй хишиг бөгөөтөл бид гэдрэг хүнтэй гэр халдаж болох уу, энэ үеийн шинэ өргөмжилсөн түшмэд нэгэнд Бити улсын манайд гүн ачтайг мэдэхгүй (В.Инжаннаши, Хөх судар).
- гэрийг засах/төвхнүүлэх - улс гэрийг төвшитгөн мандуулах~Бие хамгаалагч партизан дэргэд нь очиход “шинэ Монгол улсын өрхийг бид татлаа. Одоо улс гэрийг төвхнүүлэх цаг ирэв” гэж хэлэв (Ч.Лодойдамба, Тунгалаг тамир).
- гэрийн бараа харахгүй [болох] - гэртээ орж амрах завгүй, гэртээ ирэхээ болих~Өглөө мордоод л явна, ихэвчлэн орой харуй бүрий болсон хойно л гэрийн бараа харна (Дугаржав, Аав ээжийн минь буян заяа түшиг).
- гэрийн буг болох - ажил төрөл хийхгүй, гэрээс үл гарах~Тэрэгчийн үйсэн овоохойд... гэрийн буг болж модны мөөгөөр шөл ууж байвал таарах новш гэм бэ (Ш.Гаадамба, Тэрэгчийн хүү).
- гэрийн жавар үргээх - а.тогоо нэрэх~Гэрийн жавар үргээж, тогоо бүрхээр нийлүүлсэн юм. Амт муутай сувс л гарсан байхаа даа. б.айлд хүндтэй зочин орж ирэн баясгах
- гэрийн мухар сахих - гэрээс гарахгүй байх~Гэрийн мухар сахиж гэгээ үзэлгүй байх билүү? Багш минь! Эмийн заяанаас хэт эрэмгий явахыг хүссэн сэн (Б.Бааст, Наран багш).
- гэрийн утаа үзэх - хүүхдээ гэрлүүлэх, айл гэр болгох~Өтөлсөн муу аав чинь хүүгийнхээ гэрийн утааг үзээд үхвэл сэтгэл амар (Л.Түдэв, Уулын үер).
- гэрээ мартсан гэсэр - гэрийн бараа хардаггүй, тэнэмтгий хүн~Иш, гэвш минь гэрээ мартсан гэсэр гэгчээр энэ үймээний цагт хаагуур морилж яваад ирэв дээ (Ч.Лодойдамба, Тунгалаг тамир).
- ↑ нэг гэрт багтахаа болих
- ↑ хадан гэр ойртох
- ↑ ханан гэр холдож, хадан гэр ойртох
- ↑ хар гэртээ хаан, бор гэртээ богд
- ↑хөх гэрийн тагтаа, хөдөөний саравчинд үүрлэх
Хэвшмэл хэлц
[засварлах]- Гэр байвал юу үл хэлэлцэх вэ
- Гэдэс байвал юу үл идэх вэ
- Гэр барилцсан нь үүд хооронд
- Гэдсээ илсэн нь дээд биенд
- Гэр болохоор юу үл хэлэлцэх вэ
- Гэдэс болохоор юу үл идэх вэ
- Гэр гэрийн ёс
- Гүзээ гүзээний булан
- Гэр гэрийн цуугиан
- Гэдэс гэдэсний булан
- Гэр гэрийн шуугиан
- Гэдэс гүзээний дулаан
- Гэр гэрийн явдлыг
- Гэгээн ухаантан мэдэхгүй
- Гэр гэрийн явдлыг зургаан журган шүүж чадахгүй
- Гэр дуган
- Гэргий дагина
- Гэр дулаан
- Гэдэс цатгалан
- Гэр малгүй хүн
- Гэрийн нохойноос доор
- Гэр нэвт гэгээтэй
- Гишүүний улаан хацартай
- Туурга мэт туяатай
- Тунгалаг улаан хацартай гэх шиг
- Гэр олон
- Гэдэс ганц
- Гэр тулд юу эс хэлэлцэх вэ
- Гэдэс тулд юу эс идэх вэ
- Гэр эвдсэн нь гэсгүй
- Цонх эвдсэн нь цорж
- Гэр юм чинь юу эс хэлэлцэх вэ
- Гэдэс юм чинь юу эс идэх вэ
- Дээл нэг захтай байдаг
- Гэр нэг эзэнтэй байдаг
- Өсөхөө больсон мал
- Хот дотроо мөргөлдөх
- Өөдлөхөө больсон айл
- Гэр дотроо хэрэлдэх
- Төр уруудахад түшмэд муу төрнө
- Гэр уруудахад хүүхэд муу төрнө
- Хөгшин хонио алахад
- Гэр зуураа зөвлө
Аман зохиолд орсон нь
[засварлах]Зүйр үг
[засварлах]- Гэрээ мартсан гэсэр биш
- Гэдэргээ унасан хожуул биш
Тайлбар: хэрүүлчин тэнүүлчин биш
- Гэрийн үүд гэдгэр сайн
- Гэрийн эзэн бөгтөр сайн
Тайлбар: гэрийн эзэн хүн ажилсаг байх хэрэгтэй
- Гэрийн хулганагүй бол гадны хулгана гайгүй
Тайлбар: аливаа юманд дотоод нөхцөл гол болдог
Цэцэн үг
[засварлах]- Гэртээ суусан мэргэнээс гадагш явсан мунхаг дээр
Тайлбар: юм үзэж, нүд тайлах нь хоосон цэцэрхэж сууснаас хавьгүй дээр