улс

Монголоор

Үгийн дуудлага

[ulas]

Үндэсний бичиг

ᠡᠣ᠊᠊ᠯ‍ᠠ‍ᠰ
ᠡᠣ᠊᠊ᠯ‍ᠠ‍‍ᠰ‍ᠣ
ᠡᠣ᠊᠊ᠯᠣ‍ᠰ

(улус)

Галиглах зарчим

Үгийн утга

I нэр.

1. Нэгэн орны ноёрхох ангийн эрхэм ашгийг хамгаалсан, зохион байгуулалт бүхий орон, тусгаар тогтносон төрийн эрхэт ёс бүхий гүрэн
2. Хүн, хүмүүс

II нэр.

1. Гутал улладаг, үсийг нь зумлаж элдсэн гөрөөсний арьс.

Нийлмэл үг

гүр их улс - хамаг улс, бүх ард түмэн

улсын аюулгүй байдал - улс орны тусгаар тогтнол, бүрэн эрх, нутаг дэвсгэрийн бүрэн бүтэн байдал, улсын хилийн халдашгүй дархан байдал, уг улс үн-дэстний үндсэн хуулиар бататгасан төр, нийгмийн байгууллагын аюулгүй оршин тогтнох нөхцөл

улсын баяр - а.бүх нийтээрээ тэмдэглэх баяр; б.монголчуудын 7 сарын 11-нд тэмдэглэдэг үндэсний баяр

улсын байнгын онцгой комисс - улс орныг хамарсан байгалийн онцгой аюулын үед эрчимтэй үйл ажиллагаа явуулах байгууллага

улсын далбаа - төрийн далбаа

улсын дуулал - төрийн дуулал

улсын нууц - задруулснаас болж эх орон, ард түмний эрх ашигт ноцтой хөнөөл учруулах учир байдлыг харгалзан төрөөс олон түмэнд зарлан тунхаглахгүйгээр хамгаалсан онц чухал мэдээ

улсын ойн нөөц - байгалийн жамаар ургасан, тарьж ургуулсан бүх ойн нийлбэр

улсын өмч - улсын мэдлийн өмч хөрөнгө

улсын сахилга - төрийн байгууллага, үйлдвэрийн газар, албан тушаалтнаас ажил хэргийг эрхлэн явуулах талаар тогтоосон журмыг хэрэгжүүлэх журам

улсын судар - нэгэн төрийн хэрэг явдлыг тэмдэглэсэн бичиг

улсын сүлд - төрийн сүлд

улсын хил - бүрэн эрхт, тусгаар тогтносон улсын зааг хязгаарыг тодорхойлсон шугам

улсын хөрөнгө - албаны хөрөнгө

Улсын их хурал - төрийн дээд эрхийг барих төлөө-лөгчдийн хурал

улсаар тэтгүүлэх үйлдвэр - ашигтай болон ашиггүй ажилласан байдлыг үл харгалзан улсаас эдийн засгийн болон бусад дэмжлэг авч байдаг үйлдвэр

улс төрийн нам - нам байгуулах Монгол улсын үндсэн хуулийн шаардлагыг хангасан гишүүнчлэл бүхий улс төрийн байгууллага

улс төрийн өөрчлөлт - ямар нэгэн хувьсгал, эргэлт хийж тухайн улс орны төр засгийн тогтолцоог өөрчлөх үйл явц

улс төрийн суулт - төр засгийн төвшинд тодорхой асуудал дэвшүүлэн түүндээ нааштай хариу авахыг хүссэн нэг төрлийн эсэргүүцлийн хэлбэр

улс төрийн хүчин - улс төрийн нам, эвсэл холбоо

улс төрийн хямрал - улс төрийн хүчнүүдийн гадаад болон дотоод бодлогын хооронд эрс ялгаатай зөрчилтэй байдал

баахан улс - баахан хүн, олон хүн

Зөв бичихзүй

Үг хувилгах зарчим

Кирил бичгийн зөв бичихзүй

улс нэр. ~ орон, улсад, улсаас

Хоршоо үг

• улс аймаг - а.улс орон; б.нэг ноёнд хамаарагдах бүлэг хүмүүс
• улс гүрэн - улс орон
• улс гэр - улс орон
• улс иргэн - олон түмэн
• улс албат - тодорхой нутаг дэвсгэр, хэл яриа, соёл, ёс заншил, нийгэм байгуулал бүхий орон болон түүний ард иргэн
• улс нийт - нэгэн улсын бүх хүн ард
• улс орон - улс төрийн хувьд тусгаар тотносон, өөрийн гэсэн нутаг дэвсгэр, хэл соёл зан заншил бүхий хүмүүсийн нэгдэл
• улс төр - улсын гадаад, дотоод төрийн бодлого
• улс угсаатан - нэгэн улсад харьяалагдах нэгэн угсааны хүмүүс
• улс амьтан - олон хүн, ард түмэн
• улс зон - нийт ард иргэд
• улс хүмүүс - олон хүн

Этгээд үг

БИТҮҮ МОРЬ н. нийтэд танил бус хү н. О.тёмная лошадка(бүрхэг морь)

• Энэ сонгуульд тус намаас нэлээд олон битүү морь өрсөлдөж байгаа юм байна.
• Битүү морь байсан энэ эрхэм гэнэт улс төрд орж ирлээ.

БИТҮҮ НЭР н. нийтэд танил бус хүн

• Гадаад явдлын яамны сайд болох хүнээр битүү нэр сонсогдож эхлэв.
• Намын удирдах зөвлөлд таван ч битүү нэр бичигдсэн байв.

БИТҮҮ ХҮН н. авд юм үл ярих хүн

• Өвгөн залуугаасаа битүү хүн байсан учир юу хийж явснаа хэнд ч ярьдаггүй байв.
• Манай нөхөр ерөнхийдөө битүү хүн шүү дээ.

ГАРЫН ХҮН н. хэн нэгний туслагчО.мальчик на побегушках(гүйх хүүхэд)

• Хүмүүс тус үйлдвэрийн даргаар сонгогдсон энэ эрхмийг Улсын Их хурлын гишүүн Батын гарын хүн гэж ярилцаж байна.
• Энэ хүн урьд нь тус намын даргын гарын хүн явсан гэдэг.

ХАЛААСНЫ ХҮН н. ямар нэг ажилд хэн нэг ажилтны тусгайлан бэлтгэж буй нууц хүн

• Би энэ албан тушаалд өөрийн халаасны хүнээ дэвшүүлье гэж бодож байна.
• За тийм бол яах вэ. Харин дараагийн удаа чи миний халаасны хүнийг дэмжинэ шүү.

Этгээд үг

СОЙХ тү. сонгуульд нэр дэвшүүлэх, өрсөлдүүлэх

• Тус тойрогт Хүрэлийг сойж байна.
• Тус намаас энэ тойрогт сойсон нэр дэвшигч ялаад байна.

УЛС ТӨРИЙН ӨВЧИН н. улс төрийн хийрхэл

• Монголд жил бүрийн хавар төр засгийн эсрэг жагсаал цуглаан болдгийг зарим судлаачид улс төрийн өвчин хэмээн бичдэг байна.
• Монголд маш олон нам байгаа нь улс төрийн өвчин юм.

УЛС ТӨРИЙН ӨВЧИН БИЙ БОЛОХ хэл. улс төрийн хийрхэл бий болох

• Манайд намууд байнга тарж бутрах улс төрийн өвчин бий болсон нь олон түмний улс төрд итгэх итгэлийг хөсөрдүүлж байна.
• Энэ ажилтны тагнуул хийсэн хэрэг тус орны улс төрийн өвчин болоод байгаа юм байна.

УЛС ТӨРИЙН ТОГОО хэл. улс төрийн үйл ажил

• Улс орны эрх ашиг улс төрийн тогоон дотор өрнөж буй үйл хэрэгтэй салшгүй холбоотой байдаг.
• Бид энэ асуудлыг улс төрийн тогоон дотроо сайн ярьсны дараа олон нийтэд таниулах хэрэгтэй байна.

УЛС ТӨРИЙН ТОГООНД БУЦЛАХ хэл. улс төрийн үйл ажилд оролцох

• Улс төрийн тогоонд буцалж байгаа болон гадна байгаа хүний улс төрийн талаарх мэдээлэл нэлээд өөр байдаг.
• Би сүүлийн хорин жил улс төрийн тогоонд буцалж байна.

УЛС ТӨРИЙН ЯНХАН хэл. тууштай биш улс төрчО.политическая проститутка(улс төрийн янхан)

• Тэр хүн олон нам сольж байсантай холбоотой улс төрийн янхан гэж хэлүүлдэг.
• Тухайн үед манай хүнийг чинь улс төрийн янхан гэж цоллоод ажлаас нь чөлөөлснийг би мэднэ.

УЛС ТӨР ХИЙХ тбү. ямар нэгэн хэрэг явдлыг улс төрийн зорилгоор ашиглах

• Улсын Их Хурлын гишүүд бид ч гэсэн улс төр хийх ёсгүй.
• Та нар энэ шийдэвэрээр улс төр хийж байна.

УЧИР УРГАХ тбү. нам, улс төрчдийн хооронд зорилготой хэлхээ холбоо үүсэх

• Энэ хоёр намын хооронд учир ургаж байгаа нь нууц биш болоод байна.
• Танай нам эхэлж манай намтай учир ургуулсныг би мэднэ. Одоо та нар болж бүтэхгүй байгаа бол төрхөмдөө буцаж болно шүү дээ.

Товчилсон үг

ААУТГ Ардын Армийн Улс Төрийн Газар

ААУТГ Арын Албаны Улс Төрийн Газар

ААУТЭСНБ Ази, Африкийн Улс Түмний Эв Санааны Нэгдлийн Байгууллага

ААУТЭСНМХ Ази, Африкийн Улс Түмний Эв Санааны Нэгдлийн Монголын Хороо

АУТГ Армийн Улс Төрийн Газар

ДДОУСХ Дорно Дахин, Олон Улс Судлалын Хүрээлэн

ЗУТО Захирагчийн Улс Төрийн Орлогч

ЛАУТНББХ Латин Америкийн Улс Төрийн Намуудын Байнгын Бага Хурал

МААУТГ Монгол Ардын Армийн Улс Төрийн Газар

МАХНТХУТТ Монгол Ардын Хувьсгалт Намын Төв Хорооны Улс Төрийн Товчоо

МАЦУТХГ Монголын Ардын Цэргийн Улс Төр, Хүмүүжлийн Газар

МУТХХ Монголын Улс Төрийн Хэлмэгдэгсдийн Холбоо

МУТХХХ Монголын Улс Төрийн Хэрэгт Хэлмэгдэгсдийн Холбоо

НТХУТТ Намын Төв Хорооны Улс Төрийн Товчоо

ОУСДС Олон Улс Судлалын Дээд Сургууль

ОУСХ Олон Улс Судлалын Хүрээлэн

СУТО Салбарын Улс Төрийн Орлогч

УААА Улс Ардын Аж Ахуй

УАААДС Улс Ардын Аж Ахуйн Дээд Сургууль

УАААТ Улс Ардын Аж Ахуйн Төлөвлөгөө

УАААЦ Улс Ардын Аж Ахуйн Цогцолбор

УТ Улс Төр

УТА Улс Төрийн Ажилтан

УТБ Улс Төрийн Боловсрол

УТБА Улс Төрийн Боловсролын Академи

УТГ Улс Төрийн Газар

УТДС Улс Төрийн Дээд Сургууль

УТЕЗ Улс Төрийн Ерөнхий Зөвлөл

УТЗ Улс Төрийн Зөвлөл

УТТ Улс Төрийн Товчоо

УТТТ Улс Төрийн Товчооны Тогтоол

УТХ Улс Төрийн Хэлтэс

УТХХЦАУК Улс Төрийн Хэрэгт Хэлмэгдэгсдийг Цагаатгах Ажлын Улсын Комисс

УТЭЗ Улс Төр, Эдийн Засаг

УТЭЗУ Улс Төр, Эдийн Засгийн Ухаан

ХБДЦУТГ Хилийн Ба Дотоодын Цэргийн Улс Төрийн Газар

ЦУТА Цэргийн Улс Төрийн Академи

ШУАОУСХ Шинжлэх Ухааны Академийн Олон Улс Судлалын Хүрээлэн

Хэлц үг

Хэвшмэл хэлц

Гол мөрөн ширүүн боловч эргээ дагаж урсдаг

Улс амьтан олон боловч хуулиа дагаж явдаг

Улс зангаараа

Ус эргээрээ

Улс хэдийгээр өчүүхэн боловч

Эс хичээвэл үл бүтэх

Хүн хэдийгээр сайн төрөвч

Эс сурвал цэцэн үл болох

Урт мод огтлох хүнд хурц хөрөө хэрэгтэй

Улс олонтой харилцах хүнд сэрэмжит нөхөр хэрэгтэй

Ус ёстой

Улс хөгтэй

Ус зөөлөн ч чулууг идэх

Улс зөөлөн ч хааныг халах

Ус эргээрээ

Улс утгаараа

Ус эхтэй

Улс угтай (түүхтэй)

Утаа гарсан газар галтай

Улс байсан газар ажилтай

Уул бүхэн оройтой

Улс бүхэн засагтай

Уянгатай хөгжим

Удамтай бөхчүүд

Уралдааны хурд

Улс ардын зугаа

Хөдлөх бүхэн олдоно

Хүй элгэн олдохгүй

Улс иргэн олдоно

Ураг элгэн олдохгүй

Хүүхэд эхээ хайрлах сэтгэлээр

Эцэг эхээ хайрлах

Түшмэл тушаалаа хамгаалах аргаар

Улс төрөө хадгалах

Аман зохиолд орсон нь

Зүйр үг

Улсгүй удирдагч усгүй онгоц адил

Тайлбар: ард түмэнгүй удирдагч гэж байхгүй