Монгол бичгийн галиглах тогтолцоо

Мөн

Монгол бичгийн цагаан толгой ба Б.Я.Владимирцовын галиг

(Ш.Чоймаа багшийн сурах бичгийн дагуу) (Борис Яковлевич Владимирцов-н галигийн систем)

Дангаар	Эхэнд	Дунд	Адагт	Галиг	Дуудлага	Тайлбар
ᠠ	ᠠ‍	‍ᠠ‍	‍ᠠ сүүл ‍ᠠ᠋ орхиц	a	Аа	Үгийн эхэнд титэм ба шүд зурлагатай. Үгийн дунд ба адагт e үсэгтэй адил. Үгийн адагт өмнөх үсэгтэй нийлүүлж бичих бол сүүл, салангид бичих бол орхиц зурна.
ᠡ	ᠡ‍	‍ᠠ‍	‍ᠠ сүүл ‍ᠠ᠋ орхиц	e	Ээ	Үгийн эхэнд титэм зурлагатай. Үгийн дунд ба адагт а үсэгтэй адил. Үгийн адагт өмнөх үсэгтэй нийлүүлж бичих бол сүүл, салангид бичих бол орхиц зурна.
ᠢ	ᠢ‍	‍ᠢ‍	‍ᠢ	i	Ий	-
ᠣ	ᠣ‍	‍ᠣ‍	‍ᠣ	o,u	Оо, Уу	О ба У үсгийн зурлага адил.
ᠥ	ᠥ‍	‍ᠣ‍	‍ᠣ	ö, ü	Өө, Үү	Ө ба Ү үсгийн зурлага адил.
ᠨ	ᠨ‍	‍ᠨ᠋‍ эгшигээр амилсан бол ‍ᠨ‍дэвсгэрлэсэн бол	‍ᠨ	n	На	Үгийн эхэнд цэгтэй титэм, үгийн дунд цэгтэй шүд, дэвсгэрлэсэн бол цэггүй шүд, үгийн адагт ардаа орхицтой бол цэгтэй сүүл, орхицгүй дэвсгэрлэсэн бол дан сүүл зурна.
ᠩ	-	‍ᠩ‍	‍ᠩ	ng	Н	Үгийн эхэнд тохиолддоггүй. Дандаа дэвсгэрлэдэг үсэг.
ᠯ	ᠯ‍	‍ᠯ‍	‍ᠯ	l	Ла	Эвэртэй титэм болон эвэртэй шүд зурлагатай
ᠮ	ᠮ‍	‍ᠮ‍	‍ᠮ	m	Ма	Гэзэгтэй титэм болон гэзэгтэй шүд зурлагатай

Үндэсний бичгийн галиг

Үсэг					Галиг		Тайлбар
дангаар	эхэнд	дунд	адагт		Латин галиг	Кирил галиг
ᠠ	ᠠ‍	‍ᠠ‍	‍ᠠ ‍ᠠ᠋		a	А	Үгийн дунд болон адагт Эгшиг зохицох ёсны дагуу ялгана. (Мөн доор q/ɣ болон k/g үсгүүд эгшиг зохицох ёсны дагуу ялгагдана.)
ᠡ	ᠡ‍				e	Э
ᠢ	ᠢ‍	‍ᠢ‍ ‍ᠢ᠋‍	‍ᠢ		i, yi	И,Й, Ы, Ь	Эгшигийн ард орвол хос эгшиг болно. Гийгүүлэгчийн ард орвол өмнөх гийгүүлэгчээ зөөлрүүлнэ.
ᠣ	ᠣ‍	‍ᠣ‍	‍ᠣ		o, u	О, У	Distinction depending on context.
ᠥ	ᠥ‍	‍ᠥ‍ ‍ᠥ᠋‍	‍ᠥ ‍ᠥ᠋		ö, ü	Ө, Ү	Distinction depending on context.
ᠨ	ᠨ‍	‍ᠨ‍ ‍ᠨ᠋‍	‍ᠨ ‍ᠨ᠌		n	Н	Distinction from medial and final a/e by position in syllable sequence.
ᠩ		‍ᠩ‍	‍ᠩ		ng	Н, НГ	Only at end of word (medial for composites). Transcribes Tibetan ང; Sanskrit ङ.
ᠪ	ᠪ‍	‍ᠪ‍	‍ᠪ ‍ᠪ᠋		b	Б, В	In classical Mongolian v is used only for transcribing foreign words, so most "В (V)" in Cyrillic Mongolian correspond to "Б (B)" in Classical Mongolian.
ᠫ	ᠫ‍	‍ᠫ‍	‍ᠫ		p	П	Only at the beginning of Mongolian words. Transcribes Tibetan པ;
ᠬ	ᠬ‍	‍ᠬ‍	‍ᠬ		q	Х	Only with back vowels
ᠭ	ᠭ‍	‍ᠭ‍ ‍ᠭ᠋‍	‍ᠭ ‍ᠭ᠋		ɣ	Г	Only with back vowels. Between vowels pronounced as a long vowel in oral Mongolian. The "final" version only appears when followed by an a written detached from the word.
ᠬ᠋	‍ᠬ᠋‍	‍‍ᠭ᠌			k	Х	Only with front vowels, but 'ki/gi' can occur in both front and back vowel words Word-finally only g, not k. g between vowels pronounced as long vowel.<ref group="note"> Example: de-g-er is shortened to deer. Some exceptions like ügüi ("no") exist.
			‍ᠭ᠌		g	Г
ᠮ	ᠮ‍	‍ᠮ‍	‍ᠮ		m	М
ᠯ	ᠯ‍	‍ᠯ‍	‍ᠯ		l	Л
ᠰ	ᠰ‍	‍ᠰ‍	‍ᠰ		s	С
ᠱ	ᠱ‍	‍ᠱ‍	‍ᠱ		š	Ш
ᠲ ᠳ	ᠲ‍	‍ᠲ‍ ‍ᠳ᠋‍	‍ᠳ		t, d	Т, Д	Distinction depending on context.
ᠴ	ᠴ‍	‍ᠴ‍			č	Ч, Ц	Distinction between /tʃ'/ and /ts'/ in Khalkha Mongolian.
ᠵ	ᠵ‍	‍ᠵ‍			j	Ж, З	Distinction by context in Khalkha Mongolian.
ᠶ	ᠶ‍	‍ᠶ‍	‍ᠶ		y	-ЙА, ЙЭ, ЙО, ЙУ, ЙҮ
ᠷ	ᠷ‍	‍ᠷ‍	‍ᠷ		r	Р	Not normally at the beginning of words.<ref group="note"> Transcribed foreign words usually get a vowel prepended. Example: Transcribing Русь (Russia) results in Oros.
ᠸ	ᠸ‍	‍ᠸ‍			v	В	Used to transcribe foreign words (Originally used to transcribe Sanskrit व)
ᠹ	ᠹ‍	‍ᠹ‍	‍ᠹ		f	Ф	Used to transcribe foreign words
ᠻ	ᠻ‍	‍ᠻ‍	‍ᠻ		ḳ	К	Used to transcribe foreign words
ᠼ	ᠼ‍	‍ᠼ‍			(c)	(ц)	Used to transcribe foreign words (Originally used to transcribe Tibetan /ts'/ ཚ; Sanskrit छ)
ᠽ	ᠽ‍	‍ᠽ‍			(z)	(з)	Used to transcribe foreign words (Originally used to transcribe Tibetan /dz/ ཛ; Sanskrit ज)
ᠾ	ᠾ‍	‍ᠾ‍			(h)	(г, х)	Used to transcribe foreign words (Originally used to transcribe Tibetan /h/ ཧ, ྷ; Sanskrit ह)
ᡁ	ᡁ‍				(zh)	(-,-)	Transcribes Chinese 'zhi' - used in Inner Mongolia
ᠿ	ᠿ‍				(ř)	(-,-)	Transcribes Chinese 'ri' - used in Inner Mongolia
ᡂ	ᡂ‍				(chi)	(-,-)	Transcribes Chinese 'chi' - used in Inner Mongolia