заяа

Монголоор

Үгийн гарал

Үгийн дуудлага

[ʣaja:]

Үндэсний бичиг

ᠵ‍ᠠ‍ᠶᠡ᠊ᠭ᠎᠎ᠠ
ᠽ‍ᠠ‍᠊ᠢ ᠡ᠋

(жайаг-а)

Галиглах зарчим

Үгийн утга

I нэр.

Хувьд оногдсон зол, учрал, тохиол
Насан турш, төрөлхийн

II.

Ойролцоо үг

Нийлмэл үг

заяа бодох - төрсөн од, гаргийн нь тохиолыг шинжиж, хүний нэг насны хувь төөргийг зөгнөн хэлэх

заяа бодогч - хүний нэг насны хувь төөргийг зөгнөн хэлэгч

заяа муутай - хувь учрал сайнгүй хүн

заяа мэдэх - хувь тохиол, ерөөл буянаараа болох

заяа нийлсэн хань - ерөөлөөр учирсан хань

заяа сайтай - учрал тавилан сайтай

амар заяа үзүүлэх - амраах

заяа учрал бодох - ерөөл тавилан бий гэж санах

заяандаа даатгах - хувь тавиландаа найдах

заяаны таван тэнгэр шашин. - орны, эрийн, охины, дайсны, амин тэнгэр, хүнийг эхээс төрөхөд хамт төрж, насан туршид нь ивээн тэтгэдэг гэж үздэг

хувь заяагаа даатгах - хувь ерөөл мэдтүгэй гэж найдах

хувь заяандаа гомдох - ерөөл тавилангийн хомс мууд харамсах

заяаны мэнгэ - амьдралын мэнгэ

заяаны нөхөр - амьдралд тохиолдсон нэг насны сайн нөхөр

заяаны хань - хувь төөргөөр учирсан насан туршийн хань

Зөв бичихзүй

Үг хувилгах зарчим

Кирил бичгийн зөв бичихзүй

за|яа нэр. ~ны хань (бүх насны), заяаны, заяаг, заяандаа, заяанаасаа, заяагаараа

Үндэсний бичгийн зөв бичихзүй

Орчуулга

Хоршоо үг

заяа барилдлага - учрал тохиол, шүтэн барилдлага
заяа зол - тавилан, азтай тохиол
заяа төөрөг - хувь зохиол, хувь тавилан
заяа учрал - тавилан учрал
аз заяа - аз завшаан, зол учрал
буян заяа - аз заяа
зол заяа - тохиол учрал, аз
оноо заяа - хувь тавилан
үйл заяа - хүний хувь тавилан, хувь төөрөг
хувь заяа - а.хүний төрөхөөс үхэх, өсөхөөс өтлөх хүртэлх бүх насны учрал тохиолын уг зураг гэсэн санаа бүхий сүсэг бишрэлийн үг; б.шилж. аливаа юмны хөгжлийн үр дүн
оноо заяа - үхэр, буга, зээр зэрэг амьтны сүүлний самсаа орчмоос хатгуурын доод тал хүртэлх яс мах

Товчилсон үг

Хэлц үг

Өвөрмөц хэлц

заяанаа эрүүсдэх - үхэх

амар заяа үзүүлэхгүй - огтхон ч тайван байлгахгүй

заяа [нь] орхих - заяа хийморь муудах~Баатар багштай явсан цагт заяа орхиж, од харван, шоо цайгаагүй бол алзахгүй. Ирсэн сум, далайсан сэлмээс зайлуулж чадах улаан сахиусны хувилгаан хүн гэж цэргүүд ярилцдаг байв (Ч.Лодойдамба, Тунгалаг тамир). ~Хонгор бургасан шилбүүр авч мордон гүйх гэхэд нь “Мод битгий уна, заяа нь орхисон тархи” гэж эцэг нь зэмлэн зогсов (Ч.Лодойдамба, Тунгалаг тамир).

заяанаа эрүүсдэх - (хуучир.) үхэх~Тэр хуврагатай уулзах сан гэж хорин жил сураглаж явлаа. Заяанаа эрүүсэдсэн тухай сонсоод...

заяаны нүдэнд нь зүү шааж, залааны нь үзүүрт идээ буглах - хүчээ дэмий барах~Заяаны нүдэнд нь нь зүү шааж, залааны үзүүрт идээ буглаад... би бүүр бухимдаад байна аа.

Хэвшмэл хэлц

Ам ихт ангайхад

Заяа ихт залгина

Залхуугаас

Заяа зайлна

Зан нь дээгүүр

Заяа нь доогуур

Заяа байвал битгий яар

Жороо байвал битгий зод

Заяа байвал бүү яар

Жороо байвал бүү зод

Заяа байвал жанжин сууна

Замаар явбал Занданзуу орно

Заяа бодогч жаран худалч

Төлгө үзэгч түмэн худалч

Заяа ерөөл байвал

Зайтай боловч уулзана

Заяа зальтай

Зарим нь олон зантай

Заяа муутай хүн тэмээн дээрээс нохойд хазагдана

Заяа муутай хүнд

Зайсан цол олдохгүй

Заяа муутны өвөр цоорхой

Заяа нь байвал бурхантай

Заяа нь үгүй бол чөтгөртэй

Заяа нь дээшээ татахад

Зан нь доошоо татна

Заяа сайн сэтгэл сайнгүй бол

Насан хутаг оршино

Илжиг модон хударгандаа

Заяа муут зовлондоо

Санаа зөв бол

Заяа зөв сайн

Санаа нийлбэл

Заяа нийлнэ

Санаа нь уулын чинээ

Заяа нь хумсын чинээ

Төлгө үзэгч түмэн худалч

Заяа бодогч жаран худалч

Эзэн нь хичээвэл

Заяа нь хичээнэ

Аман зохиолд орсон нь

Зүйр үг

Санаа зөв бол заяа зөв

Тайлбар: сайн санаа өвөрлөж явбал өөрийн ажил үйлс бүтэмтэй байдаг

Заяа муутыг тэмээн дээрээс нохой хазах

Тайлбар: арчаа муутай бол ямар ч сайн нөхцөлд гай гамшиг амсдаг

Цэцэн үг

Заяа бодогч жаран худалч

Тайлбар: хүний хувь төөрөг зөнчийн үгээр болдоггүй