заяа
Монголоор[засварлах]
===Үгийн гарал===Ариука писд минь
Үгийн дуудлага[засварлах]
- [ʣaja:]
Үндэсний бичиг[засварлах]
- ᠵᠠᠶᠡ᠊ᠭᠠ
ᠽᠠ᠊ᠢ ᠡ᠋
- (жайаг-а)
Үгийн утга[засварлах]
- I нэр.
- Хувьд оногдсон зол, учрал, тохиол
- Насан турш, төрөлхийн
- II.
Ойролцоо үг[засварлах]
Нийлмэл үг[засварлах]
- заяа бодох - төрсөн од, гаргийн нь тохиолыг шинжиж, хүний нэг насны хувь төөргийг зөгнөн хэлэх
- заяа бодогч - хүний нэг насны хувь төөргийг зөгнөн хэлэгч
- заяа муутай - хувь учрал сайнгүй хүн
- заяа мэдэх - хувь тохиол, ерөөл буянаараа болох
- заяа нийлсэн хань - ерөөлөөр учирсан хань
- заяа сайтай - учрал тавилан сайтай
- амар заяа үзүүлэх - амраах
- заяа учрал бодох - ерөөл тавилан бий гэж санах
- заяандаа даатгах - хувь тавиландаа найдах
- заяаны таван тэнгэр шашин. - орны, эрийн, охины, дайсны, амин тэнгэр, хүнийг эхээс төрөхөд хамт төрж, насан туршид нь ивээн тэтгэдэг гэж үздэг
- хувь заяагаа даатгах - хувь ерөөл мэдтүгэй гэж найдах
- хувь заяандаа гомдох - ерөөл тавилангийн хомс мууд харамсах
- заяаны мэнгэ - амьдралын мэнгэ
- заяаны нөхөр - амьдралд тохиолдсон нэг насны сайн нөхөр
- заяаны хань - хувь төөргөөр учирсан насан туршийн хань
Зөв бичихзүй[засварлах]
Кирил бичгийн зөв бичихзүй[засварлах]
за|яа нэр. ~ны хань (бүх насны), заяаны, заяаг, заяандаа, заяанаасаа, заяагаараа
Үндэсний бичгийн зөв бичихзүй[засварлах]
Орчуулга[засварлах]
Хоршоо үг[засварлах]
- заяа барилдлага - учрал тохиол, шүтэн барилдлага
- заяа зол - тавилан, азтай тохиол
- заяа төөрөг - хувь зохиол, хувь тавилан
- заяа учрал - тавилан учрал
- аз заяа - аз завшаан, зол учрал
- буян заяа - аз заяа
- зол заяа - тохиол учрал, аз
- оноо заяа - хувь тавилан
- үйл заяа - хүний хувь тавилан, хувь төөрөг
- хувь заяа - а.хүний төрөхөөс үхэх, өсөхөөс өтлөх хүртэлх бүх насны учрал тохиолын уг зураг гэсэн санаа бүхий сүсэг бишрэлийн үг; б.шилж. аливаа юмны хөгжлийн үр дүн
- оноо заяа - үхэр, буга, зээр зэрэг амьтны сүүлний самсаа орчмоос хатгуурын доод тал хүртэлх яс мах
Товчилсон үг[засварлах]
Хэлц үг[засварлах]
Өвөрмөц хэлц[засварлах]
- заяанаа эрүүсдэх - үхэх
- амар заяа үзүүлэхгүй - огтхон ч тайван байлгахгүй
- заяа [нь] орхих - заяа хийморь муудах~Баатар багштай явсан цагт заяа орхиж, од харван, шоо цайгаагүй бол алзахгүй. Ирсэн сум, далайсан сэлмээс зайлуулж чадах улаан сахиусны хувилгаан хүн гэж цэргүүд ярилцдаг байв (Ч.Лодойдамба, Тунгалаг тамир). ~Хонгор бургасан шилбүүр авч мордон гүйх гэхэд нь “Мод битгий уна, заяа нь орхисон тархи” гэж эцэг нь зэмлэн зогсов (Ч.Лодойдамба, Тунгалаг тамир).
- заяанаа эрүүсдэх - (хуучир.) үхэх~Тэр хуврагатай уулзах сан гэж хорин жил сураглаж явлаа. Заяанаа эрүүсэдсэн тухай сонсоод...
- заяаны нүдэнд нь зүү шааж, залааны нь үзүүрт идээ буглах - хүчээ дэмий барах~Заяаны нүдэнд нь нь зүү шааж, залааны үзүүрт идээ буглаад... би бүүр бухимдаад байна аа.
Хэвшмэл хэлц[засварлах]
- Ам ихт ангайхад
- Заяа ихт залгина
- Залхуугаас
- Заяа зайлна
- Зан нь дээгүүр
- Заяа нь доогуур
- Заяа байвал битгий яар
- Жороо байвал битгий зод
- Заяа байвал бүү яар
- Жороо байвал бүү зод
- Заяа байвал жанжин сууна
- Замаар явбал Занданзуу орно
- Заяа бодогч жаран худалч
- Төлгө үзэгч түмэн худалч
- Заяа ерөөл байвал
- Зайтай боловч уулзана
- Заяа зальтай
- Зарим нь олон зантай
- Заяа муутай хүн тэмээн дээрээс нохойд хазагдана
- Заяа муутай хүнд
- Зайсан цол олдохгүй
- Заяа муутны өвөр цоорхой
- Заяа нь байвал бурхантай
- Заяа нь үгүй бол чөтгөртэй
- Заяа нь дээшээ татахад
- Зан нь доошоо татна
- Заяа сайн сэтгэл сайнгүй бол
- Насан хутаг оршино
- Илжиг модон хударгандаа
- Заяа муут зовлондоо
- Санаа зөв бол
- Заяа зөв сайн
- Санаа нийлбэл
- Заяа нийлнэ
- Санаа нь уулын чинээ
- Заяа нь хумсын чинээ
- Төлгө үзэгч түмэн худалч
- Заяа бодогч жаран худалч
- Эзэн нь хичээвэл
- Заяа нь хичээнэ
Аман зохиолд орсон нь[засварлах]
Зүйр үг[засварлах]
- Санаа зөв бол заяа зөв
Тайлбар: сайн санаа өвөрлөж явбал өөрийн ажил үйлс бүтэмтэй байдаг
- Заяа муутыг тэмээн дээрээс нохой хазах
Тайлбар: арчаа муутай бол ямар ч сайн нөхцөлд гай гамшиг амсдаг
Цэцэн үг[засварлах]
- Заяа бодогч жаран худалч
Тайлбар: хүний хувь төөрөг зөнчийн үгээр болдоггүй