гэдэс

Монголоор

Үгийн дуудлага

[gedesә]

Үндэсний бичиг

ᠭᠡᠳ᠋‍ᠠ‍‍ᠰ‍ᠣ
ᠭᠡᠳ᠋‍ᠠ‍ᠰ

(гэдэсү)

Галиглах зарчим

Үгийн утга

I нэр.

1. Хоол боловсруулах эрхтний нэг хэсэг, дээш ходоодтой, доош хошногын сүвтэй холбоотой
2. Хүн, амьтны хэвэл
3. бичиг. Монгол бичгийн зурлага.

Нийлмэл үг

бүдүүн гэдэс - шулуун гэдэс

нарийн гэдэс - өлөн гэдэс

шулуун гэдэс - бүдүүн гэдэс

гэдэс алдах - тарга хүч авахгүй болох

гэдэс базлах - дотор эвгүйцэж базлан өвдөх

гэдэс гарах - а.гэдэс нь ил харагдах; б.шилж. сайн цадах

гэдэс гаргах - мал нядлах

гэдэс дүүрэх - а.цадах; б.гэдсэнд хий орох

гэдэс дүүрэн - цатгалан

гэдэс мушгих - дотор эвгүйтэн базлан өвдөх

гэдэс ороолдох - гэдэс зангирах

гэдэс өлсөх - хоол идэхийг хүсэх

гэдэс түгжрэх - ходоод хоол боловсруулж чадахаа болих

гэдэс хуржганах - гэдэс дүүрч хур хур дуугарах

гэдэс цайлгах - а.цагаан идээ идэх; б.гүүний айраг уух

гэдэс цайх - цагаан идээнд ханах

гэдэсний өвчин - ходоод гэдэсний замын өвчин

гэдэсний хижиг - дотрын халдварт өвчин

гэдэсний цагаан хорхой - амьтны гэдсэнд үүсч бий болдог нялцгай шимэгч хорхой

гэдсээ сойх - хоол бага идэх, удтал хоол идэхгүй байх

их гэдэстэй - жирэмсэн

Зөв бичихзүй

Үг хувилгах зарчим

Кирил бичгийн зөв бичихзүй

гэ|дэс нэр. ~ цадах, гэдэсний, гэдсийг, гэдсэнд: гэдсэнд өөх хийх, гэдэст: бүдүүн гэдэст, гэдсээр, гэдэс­нээс

Хоршоо үг

• гэдэс гүзээ - зургаан савын ерөнхий нэр
• гэдэс дотор - таван цул, зургаан савын ерөнхий нэр
• гэдэс ходоод - дотор ходоод
• гэдэс хээл - гэдэс хэвэл
• гэдэс хэвэл - хээл хэвэл

Этгээд үг

ЛҮНЗГЭР н. том гэдэстэй

• Чи үнэхээр лүнзгэр харагдаж байна.
• Тэр лүнзгэр эрийг хэн гэдэг билээ?

Хэлц үг

Өвөрмөц хэлц

гэдсэндээ хөлөө хийлцэх - бие биенийхээ мууг үзэх гэж өрсөлдөн тэмцэлдэх

гэдэс нь өвдсөн юм шиг - үхээнц дорой, бээвийсэн

гэдэс нь цадавч нүд нь цадахгүй - хэрэгцээ нь гүйцэд хангагдсан байтал бас л авахыг боддог

гэдсийг нь хормойлуулах - алах

гэдсээ илэх - ажил төрөлгүй алхайн хэвтэх

гэдэс наашлах - цадах

гэдсийг нь хормойлуулах - (бүд.) алах~Юу гэнээ. Тэр сүрхий ламыгаа аваад ир. Би түүний гэдсийг нь хормойлуулаад өгье, тэр чинь биднийг эндээс хөөж байгаа юм уу, хэрвээ тэгвэл танай энэ хүрээнийхэн улаантныхаа талд байгаа юм байна (Ц.Уламбаяр, Зовлон жаргал).

гэдсэндээ хөлөө хийлцэх - бие биенийхээ мууг үзэх гэж өрсөлдөн тэмцэлдэх~Галсан, Түвшинжаргал, Гончиг занги биднийг дарлан зовоодог тэр бүгд харгис бие биенийхээ гэдсэнд хөлөө чихэлцэж байдаг мөртөө бүгдээрээ нийлж Дамдин тэргүүтнийг унагаад оронд нь суух гэж улыг нь шагайдаг (Б.Ринчен, Үүрийн туяа).

гэдсээ борлуулах - гэдсээ тэжээх~Баян малд явж байхдаа хоормог ууж гэдсээ борлуулж байв.

гэдсээ илэх - ажилгүй данхайн хэвтэх~Дангаа золиг хүүхэн авчирна гээд бид хоёрыг хөөчихнө. Ирэхлээр идэх уух жаал зугаа юмаа цугийг нь цөлмөчихсөн гэдсээ илж хэвтэнэ (С.Эрдэнэ, Дөрвийн бодол).

Хэвшмэл хэлц

Бие боол

Гэдэс ноён

Гэдэс нь цадавч

Санаа нь цадахгүй

Гэдэс хоосон

Мөр нүцгэн

Гэдэс цадвал гэрээ санахгүй

Гэргий авбал ээжийгээ санахгүй

Гэдэс цадвал өдрийн сээтгэр

Гэргий залбал жилийн сээтгэр

Гэдэс цадвал хишиг өдөр

Нар гарвал сайн өдөр

Гэзэг халах

Гэдэс цадах

Гэр байвал юу үл хэлэлцэх вэ

Гэдэс байвал юу үл идэх вэ

Гэр болохоор юу үл хэлэлцэх вэ

Гэдэс болохоор юу үл идэх вэ

Гэр гэрийн цуугиан

Гэдэс гэдэсний булан

Гэр гэрийн шуугиан

Гэдэс гүзээний дулаан

Гэр дулаан

Гэдэс цатгалан

Гэр олон

Гэдэс ганц

Гэр тулд юу эс хэлэлцэх вэ

Гэдэс тулд юу эс идэх вэ

Гэр юм чинь юу эс хэлэлцэх вэ

Гэдэс юм чинь юу эс идэх вэ

Гэрээс гарахгүй

Гэдэс алдахгүй

Мөр бүтэн

Гэдэс цатгалан

Нар гарвал сайн өдөр

Гэдэс цадвал хишиг өдөр

Ходойтой юу үл хийх вэ

Хүнд юу үл бодох вэ

Гэдэс юу үл идэх вэ

Гэртээ юу үл хэлэлцэх вэ

Ходоод дүүрэн хорт арга

Гэдэс дүүрэн гэмт ухаан

Аман зохиолд орсон нь

Зүйр үг

Гэрээс гарч гэдэс алдаагүй

Тайлбар: а.хувиа борлуулж суугаа байдал; б.хал бэрхшээл үзээгүй