хоол

Монголоор

Үгийн дуудлага

[xo:l]

Үндэсний бичиг

ᠬᠣ᠊ᡍᠣ᠊᠊ᠯ᠊ᠨ

(хогула)

Галиглах зарчим

Үгийн утга

нэр.

1. Идэх тэжээлийн зүйл
2. шилж. Хүн, мал амьтныг хараах үг
3. шилж. Бусдын ашиг завшаан болох

Нийлмэл үг

хоол боловсруулах эрхтэн биезүй. - хүн, амьтны идэш тэжээлийг боловсруулахад оролцдог бүхий л эрхтний цогц

хоол засал эмнэл. - уураг, өөх тос, нүүрс усны найрлагын хувьд хүний биеийн хэрэгцээг хангаж чадах, амин дэм ихтэй хоолыг өвчтөний биеийн байдалд тохируулан эмчилгээнд хэрэглэх

хоол муутай - а.шим тэжээл муутай; б.хоол олигтой идээгүй; в.хоолоор дутмаг

хоолонд орох - хоол иддэг болох, өвчтөн буюу нялх хүүхэд хоол иддэг болох

хоол сайтай - а.шим тэжээл сайтай; б.хоол сайн идсэн; в.идэш тэжээл элбэг

хоол тавих - хоолноос үлдээж хадгалах

хоол хийх - а.хоол боловсруулан үйлдэх; б.ялихгүй юм идээд хоолшиж чадах

хоол унднаас гарах - а.хоолноос гарах; б.санаа сэтгэл ихэд зовж энэлэх

хоол шингэх - хоол зажлахаас эхлээд химийн урвалд орох, шим тэжээл нь биед шимэгдэж шингэх, идсэнээс ялгарч гарсан хэрэгцээгүй зүйл бие махбодоос гадагшлах үйл явц

хоол шингээх эрхтэн - хоол болвсруулахад оролцдог олон эрхтний ерөнхий нэр

хоолны холио - хоолонд хийх махнаас бусад гурил, ногоо, будаа зэрэг зүйлс

хоолны худалдаа - хоол хийж худалдах газар

хоолноос гарах - дур больж үл идэх

хоолонд муу - а.хоол бага иддэг, хоолоо шингээхдээ муу; б.идэх сонирхол бага

хоолонд сайн - а.хоол их иддэг; б.идэх дуртай

хоолонд орох - а.хүүхэд бор хоол идэж чаддаг болх; б.өвчтөний бие илээршиж хоол идэх дуртай болох; в.хоолны газар орох

бор хоол - а.өөхгүй махан хоол; б.сүүнээс бусад хоол

будаатай хоол - будаа голлосон идэш хоол

махтай хоол - мах голлосон идэш хоол

үдийн хоол - үдэд идэх хоол тэжээлийн зүйл

цагаан хоол - а.мах оролцоогүй хоол; б.биеийн эрүүл мэндэд тохируулан өгөх сувиллын хоол

цагаан хоолны гуанз - сувиллын хоолны гуанз

хуурай хоол - шөлгүй хоол

хоолны эзэн ёгт. - хүүхэн хэл

хоолны сав - а.хоол хийх сав суулга, үхэг; б.шилж. ховдог, хоол их иддэг; в.шилж. ажилд муу хүнийг хараах үг

хоолны тулам шоодсон. - хоолны сав

чонын хоол болмор хараал. - мал, амьтныг хараах үг

Зөв бичихзүй

Үг хувилгах зарчим

Кирил бичгийн зөв бичихзүй

хоол нэр. *нойр ~оо хасах (махран зүтгэх), хоолны, хоолонд

Үндэсний бичгийн зөв бичихзүй

ᠬᠣ᠊ᡍᠣ᠊᠊ᠯ‍ᠠ‍᠊ᠨ ᠊ᠣ
ᠬᠣ᠊ᡍᠣ᠊᠊ᠯ‍ᠠ‍᠊ᠨ ᠳ᠋ᠣ
ᠬᠣ᠊ᡍᠣ᠊᠊ᠯ᠊ᠨ ᠊ᠢ᠊᠊ᠢ
ᠬᠣ᠊ᡍᠣ᠊᠊ᠯ‍ᠠ‍᠊ᠨ ᠡᠴ᠊‍᠊ᠨ
ᠬᠣ᠊ᡍᠣ᠊᠊ᠯ᠊ᠨ ᠪᠡ᠊ᠷ
ᠬᠣ᠊ᡍᠣ᠊᠊ᠯ᠊ᠨ ᠲ᠋‍ᠠ‍᠊ᠢ
ᠬᠣ᠊ᡍᠣ᠊᠊ᠯ᠊ᠨ ᠪᠡ᠊ᠨ

/~ы /~д /~ыг /~оос /~оор /~той /~оо

Хоршоо үг

• хоол тэжээл - хоол хүнс
• хоол унд - идэх, уух юм
• хоол хош - идэх юм, хоол болох юм
• хоол хүнс - а.хүний өдөр тутмын идэш уушны зүйл; б.аян, жинд зам зуураа идэхээр бэлдсэн зүйл
• өл хоол - хоол хүнс

Хэлц үг

Өвөрмөц хэлц

хоолны эзэн - а.ажил хөдөлмөр хийх чадваргүй; б.залхуу хойрго

нойр хоолоо хасах - ямар нэгэн зүйлийг хийж бүтээхийн төлөө идэх унтахаа умартан зүтгэх

нойр хоолоо мартах - нойр хоолоо хасах

хоол буудах - айлын хоол хийж байх үеийг зориуд тааруулах

хоол гуйх - гутлын ул ханзрах

хоол эргүүлэх - хоол буудах

хоолонд сагах - хөрөнгөө чинээ ихтэйдээ сагсуурах

хоол хороох - а.хамт байх ёсгүй атал хамт амьдарч, толгой хорогдох; б.ёс зүйг зөрчин бусдын юмнаас хэрэглэх

хүний хоол болох - хүнд ашиглуулах, хүний ашиг завшаан болох

хоол болгох - ашиглах, хэрэглэх~Хамгийн сүүлд ирэхдээ муу эгчийн чинь хураасан буянаар танай Солир гараа угааж дууслаа. Тэнэг толгойлсон ганц хүү чинь үхээгүй бол ядаж идэж уух гээд хүрээд ирмээр юм. Ял янханд орсон юм байлгүй. Би амьд байсан цагтаа тэр хэдэн малыг танайхны хоол болгохгүй гэж зүхээд явлаа (Б.Дариймаа, Шар хондын намаржаа).

хоол болтол шийр зугаа - гол зүйлийг хүлээн бачимдаж байхаар сатааруулах, цаг нөгцөөх зүйл хийх~Хоол болтол шийр зугаа гэж Григорий нэг шил дарс авч өгөөд хэлэв (Б.Өлзийсүрэн, Замын хүзүү).

хоол буудах - айлын хоол хийж байх үеийг зориуд тааруулах~Дэнзэн өвгөнийг гэртээ ороход Бөнжин өвгөн далан үг дэлгээд хоолыг нь буудах гэж хүлээн суужээ (Л.Бадарч, Хог өвс).

хоол гуйх - (хошин) гутлын ул ханзрах~Монгол гутал минь элэгдээд хоол гуйгаад байна. Бүдүүвтэр утсаар шиднэ байгаа хөгшин минь.

хоол хороох - хамт байх ёсгүй атал хамт амьдарч, толгой хорогдох~“Залуучуудыг сургана гэдэг нэрээр арга саам заагаад байшин барьсан юмгүй, баахан хоол хороох амьтад биш байгаа гэж” Цэдэн бодов (Д.Мягмар, Нэгэн байшингийн тууж). ~Хөөрхий болсон эдний дунд Данзан өдөр тутам багагүй хоол хороож суугаагаа санан сэтгэл зовлоо (Д.Намдаг, Цаг төрийн үймээн).

хоол эргүүлэх - хоол буудах~Нэгэн өдөр би Хүрээ орж хоол эргүүлэхээр явах гээд хань эрсэн чинь олдсонгүй (Ч.Лодойдамба, Манай сургуулийнхан).

хоолны сав/хоолны тулам - ажилд муу хүнийг хараах үг~Шарав ах чинь намайг нэг хоолны сав нэмэгдлээ гэж илүү үзэхгүй байгаа даа (Ч.Ойдов, Алиа Тогмид). ~Ууж идэхдээ уургын морь, урагшаа гишгэхдээ ургаа хад шиг хоолны тулмаар яах юм бэ! Яваг, яваг! (Ч.Лхамсүрэн, Жаахан Дулмаа).

↑ аз үгүйд айл нэг зоог, хурал нэг хоол

↑ нойр хоолоо мартах

↑ нойр хоолоо хасах

↑ загасны хоол болох

↑ хүний хоол болох

↑ чонын хоол болмоор

Хэвшмэл хэлц

Мал гэвэл ганц нүдтэй

Хоол гэвэл хоёр нүдтэй

Мал гэвэл магнайгаа барина

Мах гэвэл хутгаа билүүднэ

Хонь гэвэл хойшоо сууна

Хоол гэвэл шүлсээ гоожуулна

Мөнгө нь ихэдвэл

Хоол нь гашилдаг

Хонио өсгөх хороог нь барих яршиг

Хоол идэх төхөөрөх нь яршиг

Хонио хариулахад хоёулаа болоосой

Хоол идэхэд ганцаараа болоосой

Хонь харвал хормой тосодно

Хоол харвал уруул тосодно

Хоол болтол

Шийр зугаа

Хоол гэвэл хонгис гэнэ

Үйл гэвэл үрчис хийнэ

Хоол ид гэдэг хүний ёс

Өгснийг иддэг нохойн ёс

Хоол идсэн хүн сувч болдог

Хонь хариулсан хүн зүсч болдог

Хоол идээд амгалан байх сайхан

Хол яваад ээжтэй уулзах сайхан

Хоол идээд тамхи татах сайхан

Хоймор суугаад тархи идэх сайхан

Хоол ихэдвэл ходоодонд гэм

Хойрго ихэдвэл ажилд гэм

Хоол нь ход ход

Хоншоор нь гуд гуд

Хоол харам бол нөхөд хол

Хоол харам бол нөхөд хол

Хурим гэвэл дүрэм ёстой

Хоол хороож хоног өнгөрөөх

Цай хороож цаг нөгцөөх

Хоолгүйдээ чамаас

Хоол гуйгаагүй

Цай ууж

цаг нөгчөөж

Хоол идэж

хоног өнгөрөөх

Эд ховордвол үнэтэй

Хоол ховордвол амттай

Аман зохиолд орсон нь

Зүйр үг

Хоол биш хор

Тус биш ус болох

Тайлбар: тус нэмэр болохгүй атлаа төвөг удах

Хоол гэхээр ховхос хийх

Мал гэхээр матигас хийх

Тайлбар: ховдог шивдэг, хойрго залхуу байдал гаргах

Цэцэн үг

Хоол бодохоор холыг бод

Тайлбар: а.холч ухаан, холын бодол чухал; б.идэх уух зэрэг ойр зуурын ашигт бүү хуурт

Хоол болтол шийр зугаа

Тайлбар: а.өлссөн цагт бага юм идэж өл дарах; б.гол ажлаас өмнө аар саар юм хийж цаг нөхцөөх