орчлон

Монголоор

Үгийн дуудлага

[orʧĭloŋ]

Үндэсний бичиг

ᠡᠣ᠊᠊ᠷᠴ᠊ᠢ᠊᠊ᠯ‍ᠠ‍‍ᠠ‍᠊ᠢ᠊ᠡ᠋

(орчиланг)

Галиглах зарчим

Үгийн утга

нэр.

1. Дэлхийн бөмбөрцөг хийгээд бусад одон цогцыг багтаасан хязгааргүй огторгуй;
2. Орон цагийн хувьд хязгааргүй хэлбэрээр төгсөлгүй оршин буй материаллаг бүх ертөнц, алив бодос ба тэдгээрийн орших хэлбэрийн ерөнхийлөл

Нийлмэл үг

орчлонгоос одох - нас барах

Зөв бичихзүй

Үг хувилгах зарчим

Кирил бичгийн зөв бичихзүй

орч|лон нэр. ~ хорвоо/ертөнц хорш., орчлонд, орчлонгоос

Үндэсний бичгийн зөв бичихзүй

ᠡᠣ᠊᠊ᠷᠴ᠊ᠢ᠊᠊ᠯ‍ᠠ‍‍ᠠ‍᠊ᠢ᠊ᠡ᠋ ᠤ‍᠊ᠨ
ᠡᠣ᠊᠊ᠷᠴ᠊ᠢ᠊᠊ᠯ‍ᠠ‍‍ᠠ‍᠊ᠢ᠊ᠡ᠋ ᠳ᠋ᠣ
ᠡᠣ᠊᠊ᠷᠴ᠊ᠢ᠊᠊ᠯ‍ᠠ‍‍ᠠ‍᠊ᠢ᠊ᠡ᠋ ᠊ᠢ
ᠡᠣ᠊᠊ᠷᠴ᠊ᠢ᠊᠊ᠯ‍ᠠ‍‍ᠠ‍᠊ᠢ᠊ᠡ᠋ ᠡᠴ᠊‍᠊ᠨ
ᠡᠣ᠊᠊ᠷᠴ᠊ᠢ᠊᠊ᠯ‍ᠠ‍‍ᠠ‍᠊ᠢ᠊ᠡ᠋ ᠢᠶᠡᠷ
ᠡᠣ᠊᠊ᠷᠴ᠊ᠢ᠊᠊ᠯ‍ᠠ‍‍ᠠ‍᠊ᠢ᠊ᠡ᠋ ᠲ᠋‍ᠠ‍᠊ᠢ
ᠡᠣ᠊᠊ᠷᠴ᠊ᠢ᠊᠊ᠯ‍ᠠ‍‍ᠠ‍᠊ᠢ᠊ᠡ᠋ ᠡᠣ᠊᠊ᠷᠣ᠊ᡍᠣ
ᠡᠣ᠊᠊ᠷᠴ᠊ᠢ᠊᠊ᠯ‍ᠠ‍‍ᠠ‍᠊ᠢ᠊ᠡ᠋ ᠢᠶᠡ‍ᠨ᠋‍

/~ийн /~д /~г /~оос /~оор /~той /~руу /~оо

Хоршоо үг

• орчлон хорвоо - бидний амьдарч буй дэлхий ертөнц
• орчлон дэлхий - дэлхийн бөмбөрцөг дээрх газар нутаг, ертөнц

Хэлц үг

Өвөрмөц хэлц

орчлонгийн мөнх бусыг үзүүлэх - орч­лонгоос одох

орчлонгийн тоос хөдөлгөх - амьд явах

орчлонгийн мөнх бусыг үзүүлэх - нас барах~Муу ах минь орчлонгийн мөнх бусыг үзүүлээд хоёр жил гаран болж байна.

орчлонгийн тоос хөдөлгөх - амьд явах:

~Орчлонгийн тоос хөдөлгөж яваа - '

Олон аавын хүүхдэд - '

Өөр өөрийн хэрээр олз гарз хоёр - '

Өдөр шөнө шиг ээлжилж байдаг юм - '

(Р.Чойном, Гарз). - '

орчлонгийн улаан тоос - хорвоо ертөнцийн хэрэг явдал~Орчлонгийн улаан тоосноос ангижран бясалгал хийвэл үнэний мөр олж болно (Б.Ринчен, Үүрийн туяа).

орчлонгоос одох/салах/халих - үхэх, насан эцэс болох~Ринчен багш нүдэндээ нулимстай, зүрхэндээ төмөртэйгээр энэ орчлонгоос салж явлаа (А.Сундуй, Хожигдсон захидал). ~Энэ яриа чухамдаа таван жилийн өмнө хүний төлөө орчлонгоос хальсан Догоо авгайн тухай нэг нь дурсан санаж, нөгөө нь батлан өгүүлсэн яриа байлаа (С.Дашдооров, Өндөр эжий). ~Гурван түмэн цэргийнхээ ялалтын уухайгаар Даланбалжуудад чамайг шахан сандаргаж явсан домогт тэр Жамух өнөөдөр хаан анд чиний төлөө орчлонгоос халихаар шийджээ (Д.Намсрай, Жамухын өчил).

орчлонд хонжигдох - тухайн нийгмийн ёс цааз, эрх сүрд автаж, зовлон амсах~Орчлонд хонжигдсон биднийг өр өвдөх та нар, юутай сайхан сэтгэлтэй улс билээ. Төвөг чирэгдэл татав гэж эс бодвол тань, би нүүх дуртай байна (Б.Ринчен, Үүрийн туяа).

↑ нарт орчлонгийн ус уух цаг

Хэвшмэл хэлц

Одтой тэнгэрээр хөнжил хийж

Орчлон дэлхийгээр дэвсгэр хийх

Олбог дарж гэр сахиснаас

Орчлон хэсэж оймс элээ

Омогтой хэлтэй өвгөн

Орчлон тойрдог

Оронгүй оргодол

Орчлон тойрсон бадарч биш

Орчлон байгаагүй бол

Үйл үүл хаанаас гарах вэ?

Орчлон гэдэг чинь

Оосор бүчгүй

Орчлон нараар гэгээрдэг

Хүн эрдмээр гэгээрдэг

Орчлон орой болгон жороо

Од шөнө болгон жиргээ

Аман зохиолд орсон нь

Зүйр үг

Олонд зэмлэгдэж

Орчлонд жигшигдэх

Тайлбар: олонд хүндгүй болох

Орчлон нараар гийдэг

Хүн эрдмээр гийдэг

Тайлбар: орчлон дэлхийг нар гэрэл­түүлдэг бол хүнийг эрдэм ном гэрэл­түүлдэг