дээл

Монголоор

Үгийн дуудлага

[de:l]

Үндэсний бичиг

ᠲ᠋‍ᠠ‍ᠪᠡᠯ

(дэбэл)

Галиглах зарчим

Үгийн утга

үйл.

1. Гадуур өмсөх энгэр зах бүхий гадуур хувцас

Нийлмэл үг

булган дээл - булганы арьсаар хийсэн дээл

дан дээл - зуны доторгүй дээл

ёст дээл - ёслолын хувцас

зуны дээл - зун өмсөх тэрлэг

лам дээл - мухар зах, хагас энгэртэй дээл

монгол дээл - монгол үндэстний дээл

сэгсүүргэн дээл - хөрөвжсөн хурганы арьсаар хийсэн дээл

торгон дээл - торгоор хийсэн дээл

үстэй дээл - нэхий зэргээр доторлосон хүйтний улиралд өмсөх хувцас

хэрмэн дээл - хэрэмний арьсаар хийсэн дээл

цайны дээл - гоёлын дээл

дээлийн нэхий - а.дээл хийх нэхий; б.нэхий дээлийн хэсэг

дээл мялаах - эцэг эх, үр хүүхдээ шинэ дээл өмсөхөд нь бэлгэтэй үг хэлж урамшуулах

дээлийн гадар - дээлийн өнгө

дээлийн гол - чадал хүч муутай, нунж дорой хүн

дээлийн оноо - суганы дагуу, ташааны доод, хормойн тушаа битүүлж оёогүй үлдээсэн газар

дээлийн өнгө - а.дээлийн гадар тал; б.дээлийн гадар хийх эд бөс

дээлийн хавчаар - дээл хувцасны энгэр, хормой зэрэг зах этгээдийн дотоод талд барьж оёсон давхарлаг, хажаас

дээлийн хажлага - дээлийн хавчаар

дээлийн хормой - дээлийн доод хэсэг

дээлийн тавтир - дээлийн хоёр ташааны хормойн илүү гарч унжсан үзүүр хэсэг

дээлийн ташаа - дээлийн хормойг өргөтгөхийн тулд голлосон бүсний хоёр хажууд оруулсан гурвалжин хошуу оруулга

дээлийн хайдаг - зувцаа дээлийн хажлага

дээл татах - дээл гадарлах

дээлийн шат хуучир. - эхнэр хүний дээлд гэдэсний тушаа өөр зүйлийн эдээр үйлдэж хөндлөн хадсан дөрвөлжин зүйл

дээлийн энгэр - дээлийн дээд талаараа нээгддэг хэсэг

Зөв бичихзүй

Үг хувилгах зарчим

Кирил бичгийн зөв бичихзүй

дээл нэр. ~ хувцас хорш., дээлийн, дээлэнд, дээлээр

Үндэсний бичгийн зөв бичихзүй

ᠲ᠋‍ᠠ‍ᠪᠡᠯ ᠤ‍᠊ᠨ
ᠲ᠋‍ᠠ‍ᠪᠡᠯ ᠳ᠋ᠣ
ᠲ᠋‍ᠠ‍ᠪᠡᠯ ᠊ᠢ
ᠲ᠋‍ᠠ‍ᠪᠡᠯ ᠡᠴ᠊‍᠊ᠨ
ᠲ᠋‍ᠠ‍ᠪᠡᠯ ᠢᠶᠡᠷ
ᠲ᠋‍ᠠ‍ᠪᠡᠯ ᠲ᠋‍ᠠ‍᠊ᠢ
ᠲ᠋‍ᠠ‍ᠪᠡᠯ ᠡᠣ᠊᠊ᠷᠣ᠊ᡍᠣ
ᠲ᠋‍ᠠ‍ᠪᠡᠯ ᠢᠶᠡ‍᠊ᠨ
ᠲ᠋‍ᠠ‍ᠪᠡᠯ ᠣ᠊ᠣ᠊᠊ᠨ

/~ийн /~д /~ийг /~ээс /~ээр /~тэй /~рүү /~ээ /~үүд

Хоршоо үг

• дээл бүс - дээл болон дээлийн гадуур ороох зүйл
• дээл малгай - хүний дээд биеийн өмсгөл сэлт
• дээл хувцас - дээл болон нийт өмсгөлийн нэр

Хэлц үг

Өвөрмөц хэлц

дээлэндээ багтахгүй болох - а.эр бие өсөж том болох; б.тэчъяадан уурлах; в.биеэ ихэд тоох

дээлийн өлгүүр - хувцасны гол, хүний оронцог

дээлээ нөмрөх - хэрэгт татагдах, шоронд орох

дээлийн гол/өлгүүр - (үл тааш.) хүний оронцог, чадал чадваргүй, дор дорой, сүрнээс цаашгүй амьтан, хоосон нэрнээс цаашгүй, тэнэг, туранхай, нарийхан~Гэрийнх нь гадаа очсон хойно айлын ноход боорлон хоргоомоор аялснаа “Ээ дээ нэг муу ядарсан дээлийн гол явах шив дээ” гэсэн аятай ард үнэр татан цуван хоцров (Б.Бааст, Бэлтрэг Дорж). ~Малгай дээрээ ноёдын жинс зүүсэн дээлийн өлгүүрүүдийн хойноос Таныг хөөцөлдөж байхад бидний огт мэдэж чадаагүй хэрэг энд гарсан байна (Б.Ринчен, Үүрийн туяа).

дээлтэй нь хатаах - зовоох, тамлах, шаналгах~Муу эжийдээ жилдээ нэг ирж болдоггүй юм байх даа. Ганц хүү нь юм байж, эжийгээ дээлтэй нь хатаагаад тусгүй хүн юм аа.

дээлэндээ/дээлдээ багтахгүй [болох] - а.байдгаараа уурлах~Удалгүй өвгөний хойноос дээлдээ багтаж ядтал уурласан Лодой баян давхин ирээд... “саяын хэрэг чамаас гарсан уу?” гэж асуув (Б.Ринчен, Үүрийн туяа). б.тун эхүүн сэхүүн болох, маш дээгүүр зантай болох

дээлэндээ хүрэх - зодоон хийх, цохилцох~Итгэлт... босч мордоод хүрээн дээр очиж дөрвөн гэлэнгийн гүнриг хуруулсан бөгөөд гудамжинд багшийндаа орох ээлж хүлээсэн арав гаруй лам нар дайралдахад дэргэд нь очиж өврөөсөө нэг мөнгөн янчаан гаргаж “лам нар минь ерөөл айлтгая” гээд дунд нь өгчээ. Буцах замдаа “өгсөн нэг янчааныг минь хуваах гэж дээлэндээ хүрдэггүй байгаа даа” гэж бодоод инээх гэснээ гэнэт царайгаа хувирган дуугүй болжээ (Ч.Лодойдамба, Тунгалаг тамир).

дээлээ [толгой дээгүүрээ] нөмрөх - (хар яриа) хэрэгт татагдах, шоронд орох~Олон зуун метрт өрөм шаана гэдэг чинь хамаг хоолойгоо гацааж орхиод дараа нь дээлээ нөмрөх гэсэн үг болох байх даа гэж Нямхүү хариу дуугарав (Ж.Пүрэв. Ундрах инженер).

дээлээ урж, дээдсээ хараах - зодолдох, хэрэлдэх~Үүнийг үзээд Шагдар их инээж

↑ аавынхаа дээлийг шингээхтэйгээ болох

↑ нэгийгээ үзэж, нэхий дээлээ тайлах

↑ өглөө дээл өмсч, үдэд шаа өмсөх

↑ торгон дээлийн насгүй

↑ цайны дээл

↑ эцгийн дээлтэй төрөх

Хэвшмэл хэлц

Бие түрүүтэй

Дээл захтай

Дэлэн сайт үнээ

Дээл сайт үрс

Дээл гэхээр өмд хий

Дээвэр гэхээр туурга хий

Дээл ихэдвэл өмссөн хүнд ачаа

Эмээл хүндэдвэл тохсон моринд дараа

Дээл муутай хүн

Дөрвөн хүний хойтой

Гутал муутай хүн

Гурван хүний ард

Дээл муутайг нохой хазна

Дээгүүр санаатайг тэнгэр хялайна

Дээл муутын үртэс

Дээдэс муутын зулзага

Уг муутийн үртэс

Удам муутын зулзага

Дээл нь муу боловч дээдэс нь муугүй

Ууц нь муу боловч уг нь муугүй

Дээл нэг захтай байдаг

Гэр нэг эзэнтэй байдаг

Дээл сайтай бол есөөс айхгүй

Түлш сайтай бол цаснаас айхгүй

Дээл хийж өмсөх биш

Дээвэр хийж барих биш

Дээл хийх үү

Дээвэр хийх үү

Дээл хувцасны цэвэр нь сайхан

Дэрс хулсны чилгэр нь сайхан

Дээл хувцасны цэвэр нь

Дэрс хулсны өндөр нь

Дээл хүйтэнд тустай

Дэгээ тогоочид тустай

Дээл цоорхой гэж биеэ битгий дооршаа

Дэвтэр зузаан гэж уншихаа битгий залхуур

Морь нь гундаж

Дээл нь гандах

Ууж нь муу боловч уг нь муугүй

Дээл нь муу боловч дээдэс нь муугүй

Хүн ахтай

Дээл захтай