малгай

Монголоор

Үгийн дуудлага

[malǧai]

Үндэсний бичиг

ᠮ‍ᠠ‍᠊ᠯ‍ᠠ‍ᡍ‍ᠠ‍᠊ᠢ

(малахаи, малагаи)

Галиглах зарчим

Үгийн утга

нэр.

1. Толгойд өмсөх өмсгөл; хэлбэр дүрс олон янз
3. шилж. Юмны орой

Утга зохиолын жишээ

Тав залаа бүхий булган малгайд улаан эрдэнэ чулуун жинс эрэгдэж, гурван нүдэт тогосын отго хатгажээ. С.Дашдэндэв. Улаан наран.,

Саравчтай малгай духдуулж тавиад нүүрээ халхалжээ. М.Чимид. Алтан номын үсэг.,

Эгэж ирэн малгай бүсийг тайлж, сул уудмаар залган бичсэн доорд бүлэгт ялган салган хянаж... үзлээ. В.Инжаннаши. Хөх судар.,

Түрүүний бөөс малгайд гарна гэгчээр… юм болж байна. Ц.Уламбаяр. Зовлон жаргал.,

Манай Сүхбаатар малчин болох нь гэж багшийн хэлэхэд урамшсангүй, харин цаасан малгай өмсгөлөө гэж эгдүү нь хөдлөөд… С.Лочин нар. Галтай залуу нас.

Нийлмэл үг

булган малгай - булганы арьсаар хийсэн малгай

бүрх малгай - нар, хур халхлах зориулалттай дэлбэгэр хүрээтэй малгай

жанжин малгай - сампин зангидсан, шовгор орой, буулгаж сөхөж байхаар хийсэн дөрвөн талт малгай

хурган малгай - хурганы элдсэн арьсаар хийсэн толгойд өмсөх өмсгөл)

үнэгэн малгай - үнэгний арьсаар хийсэн толгойн өмсгөл

цэрэг малгай - цэргийн хүн, цэргийн алба хааж буй залуусын толгойн өмсгөл

тоорцог малгай - бөмбөгөр хэлбэртэй, толгойд өмсгөх нэгэн зүйл өмсгөл

нарны малгай - зун цагт наршихаас хамгаалж өмсөх толгойн өмсгөл

саравчтай малгай - нар, салхинаас нүүр нүдийг хамгаалах зориулалт бүхий малгай

барга малгай шашин. - шашны дээд тушаалын лам нарын өмсдөг дугуй хэлбэртэй үстэй малгай

малгайн бүч - гол төлөв өвлийн улиралд өмсөх малгайн чихэвчийг буулган уях богиновтор уяа

малгай өмсөх - толгойдоо малгай углах

малгайн сагалдарга - малгайг эрүүвчлэн уяж тогтоох оосор

малгайн орой - малгайн хамгийн дээд хэсэг

малгайн саравч - малгайн магнайны дээд этгээдээс урагш түрэн гарсан хэсэг

малгайгаа хулгавчлах - малгайгаа эрүүвчлэн өмсөх,

малгайн хүрээ - малгайн гадуур тойрсон зүйл, бүрх

малгайн залаа ургамал - цом хэлбэртэй болоод цэцэг нь навчны өвөрт хээр талд зэллэн ургадаг, нэг наст өвс

малгай гарчиг - а.номын эхний нүүрийн дээд хэсэгт байрлуулсан гарчиг; б.сонин сэтгүүлийн хэд хэдэн өгүүлэл, нийтлэлийн ерөнхий гарчиг

мөөгний малгай - малгайт мөөгний ишний оройд байх шүхэр мэт зүйл

хадаасны малгай - хадаасны дээд талын товруу, тав

Зөв бичихзүй

Үг хувилгах зарчим

Кирил бичгийн зөв бичихзүй

мал|гай нэр. *~н үс сэргээх, малгайны, мал­гайд, малгайнаас, малгайгаар, о.тоо малгайнууд

Үндэсний бичгийн зөв бичихзүй

ᠮ‍ᠠ‍᠊ᠯ‍ᠠ‍ᡍ‍ᠠ‍᠊ᠢ  ᠶᠢ‍᠊ᠨ
ᠮ‍ᠠ‍᠊ᠯ‍ᠠ‍ᡍ‍ᠠ‍᠊ᠢ ᠳ᠋ᠣ
ᠮ‍ᠠ‍᠊ᠯ‍ᠠ‍ᡍ‍ᠠ‍᠊ᠢ ᠊ᠢ᠊᠊ᠢ
ᠮ‍ᠠ‍᠊ᠯ‍ᠠ‍ᡍ‍ᠠ‍᠊ᠢ ᠡᠴ᠊‍᠊ᠨ
ᠮ‍ᠠ‍᠊ᠯ‍ᠠ‍ᡍ‍ᠠ‍᠊ᠢ ᠪᠡ᠊ᠷ
ᠮ‍ᠠ‍᠊ᠯ‍ᠠ‍ᡍ‍ᠠ‍᠊ᠢ ᠲ᠋‍ᠠ‍᠊ᠢ
ᠮ‍ᠠ‍᠊ᠯ‍ᠠ‍ᡍ‍ᠠ‍᠊ᠢ ᠡᠣ᠊᠊ᠷᠣ᠊ᡍᠣ
ᠮ‍ᠠ‍᠊ᠯ‍ᠠ‍ᡍ‍ᠠ‍᠊ᠢ ᠪᠡ᠊‍᠊ᠨ
ᠮ‍ᠠ‍᠊ᠯ‍ᠠ‍ᡍ‍ᠠ‍᠊ᠢ ᠨᠣ᠊ᡍᠣ᠊ᠣ᠊᠊ᠨ

/~н /~д /~г /~аас /~аар /~тай /~руу /~аа /~ууд

Хоршоо үг

• малгай бүс - толгойд өмсөх өмсгөл болон гадуур хувцсан дээрээ бүсэлхийгээрээ ороож уях урт бөс
• малгай гутал - хүний тэргүүн болон хөлд өмсөх хувцас
• малгай толгой - хүний тэргүүн, түүнд өмсөхөд зориулсан өмсгөл

Хэлц үг

Өвөрмөц хэлц

түрүүний бөөс малгайд гарах - даврах

малгай гутал солилцох - үнэн худал нь мэдэгдэхгүй байх

малгайн үс сэгсрэх/малгайн үс сэргээх - цэнгэг агаарт түр зугаалах

цаасан малгай өмсгөх - худал гоёчлон ярьж бусдыг хөөргөн онгироох, сайхан үг хэлж худал магтах

малгай толгой хоёр нь адилхан - толгой гэж малгай шигээ юм сэтгэдэггүй, тэнэг~Ер нь энэ ард түмэн гэдэг чинь малгай толгой хоёр нь адилхан хаашаа амьтад байдаг юм бэ? (Б.Догмид, Зэрэг нэмэхийн өмнөхөн).

малгайн дээр тоорцог - зэргэл ял нөмрүүлэх~Тэр үндэстний баруунтны өндөр малгайг зүүж хөдөө гадаа хөдөлмөрөөр өөрчлөгдөх байтал соёлын хувьсгалын шуурганд дэлсэгдэж уйтгараа сэргээх гэж өөрөө угсарсан радио нь өөр гүрэнтэй холбогдох хачин хэрэглүүрээр сэжиглэгдэж, ялын дээр ял нэмж малгайн дээр тоорцог давхцаж, чөтгөр мөртөө буг болчихоод тавин есөн насалтал самганаас өөр хүүхэнтэй завшаан олдсонгүй билээ (Бадав, Алтан бөгж).

малгайн үс сэргээх - цэвэр агаарт гарах, амарч зугаалах~Тэд бие биенийхээ найранд очиж заримдаа “ан амьтныг ажих” нэрээр малгайн үс сэргээн, их голын сав нутгаар мориор явж зугаа цэнгэл хийж байв (Ж.Пүрэв, Зүрхний хилэн).

↑ аавын малгайг хүүд өмсгөх

↑ бүдүүн малгайгаар дарах

↑ итгэсэн бурхандаа малгайтай мөргөх

↑ өндөр малгай өмсгөх

↑ түрүүний бөөс малгайд гарах

↑ хар малгай өмсөх

↑ хөл малгай болох

↑ цаасан малгай өмсгөх

↑ ухаан малгайгүй

Хэвшмэл хэлц

Зүйтэй сайхан өвсөнд

Морь эмээлтэйгээ биелнэ

Зөв сайхан үгэнд

Малгай залаатайгаа ганхана

Магтсан хүний

Малгай нь хазгай

Мал махаараа

Малгай залаагаар

Мал муугаа сэжнэ

Малгай толгойгоо дарна

Мал удмаа дуурайдаг

Малгай толгойгоо дуурайдаг

Мал хүн хоёрын амь холбоотой

Малгай толгой хоёрын дүй холбоотой

Мал эзнээ дуурайна

Малгай толгойгоо дуурайна

Мал эзнээ

Малгай толгойгоо

Мал эзнээрээ болдог

Малгай хэвээрээ болдог

Малгай бүчтэй

Майхан гадастай

Малгай дарсан хожгор

Магнай халзангаа элэглэнэ

Малгай муу бол

Насандаа муу

Малгай муу ч хөл дээр тавьдаггүй

Гутал сайн ч толгой дээр тавьдаггүй

Малгай мэт манаж

Сүүдэр мэт дагах

Малгай өмсвөл толгойд

Мах идвэл араанд

Малгай өмсөөд зохихгүй толгой нь шувтан

Магнаг өмсөөд тохирохгүй бол мөр нь шувтан

Малгай өмссөн мал

Мах идсэн үхэр

Малгай өмссөн шаваг

Мах идсэн мануухай

Малгай тавиад залаа нийлэхгүй

Мах чанаад шөл нийлэхгүй

Малгай тавивал манай гэр

Маргааш явбал хүний гэр

Малгай толгой хоёр зохицохгүй

Мандах үед

Малгай дээшээ

Морь таргалахаараа

Малгай авхуулдаггүй

Хүн жаргахдаа

Үг дуулдаггүй

Сайрх сайрхсаар

Шалбааг шиг өрөм байлгах

Магт магтсаар

Малгай дээр залаа зүүх

Шавь багшаа дуурайна

Малгай толгойгоо дуурайна

Аман зохиолд орсон нь

Зүйр үг

Малгай бүчтэй, майхан гадастай

Тайлбар: юм бүхэн өөрт нь шаардагдах юмтай байх

Малгай муу ч хөл дээр тавьдаггүй

Гутал муу ч толгой дээр тавьдаггүй

Тайлбар: юм бүхэн хэмжээ хязгаартай, зохих байртай байдаг

Малгай тавибал манайх

Маргааш болбол хүнийх

Тайлбар: а.хүний юмыг эзэмших дуртай, арчлан хамгаалах дургүй; б.тогтсон амьдрал, орон гэргүй

Малгай мэт манаж

Сүүдэр мэт дагах

Тайлбар: үргэлж дагах

Цэцэн үг

Малгайн чимэг залаандаа

Махны чимэг өөхөндөө

Тайлбар: малгайд залаа сайхан, маханд өөх сайхан