үхэл

Монголоор

Үгийн дуудлага

[ьxel]

Үндэсний бичиг

ᠡᠣ᠊᠊ᠢ᠊ᠬᠥᠯ

(үхүл)

Галиглах зарчим

Үгийн утга

нэр.

1. Амьд бие махбод амьгүй болох явдал

Нийлмэл үг

гэнэтийн үхэл - жам бусын үхэл

зуурдын үхэл - өвчний улмаас, жам бус үхэл

үхлийн аюул - үхэж болох аюул, үхэлд хүргэх аюул, үхэлтэй тэнцэхүйц аюул

үхлээс аврах - амь насыг нь аврах

үхлээс мултрах - үхэх аюулаас зайлах

үхэл дээр тахал - аюул зовлон давхцах

үхэл өнчрөл хорш - эцэг эх, ойр дотны хүнээсээ салж хагацахын зовлон

Зөв бичихзүй

Үг хувилгах зарчим

Кирил бичгийн зөв бичихзүй

ү|хэл нэр. зуурдын ~, үхлийн цохилт хийх, үхэлд, үхлээс

Хоршоо үг

• үхэл гачигдал - үхэж салсаны зовлон
• үхэл зовлон - хагацаж салах зовлон
• үхэл зовол - үхэл зовлон
• үхэл хагацал - ойр дотны хүнээсээ бүрмөсөн салах
• үхэл хөнөөл - амь насыг нь авах хор уршиг
• үхэл мөхөл - аливаа зүйлийн устан үгүй болох нь

Хэлц үг

Өвөрмөц хэлц

үхэл нь хөтлөх - аминдаа аюултай зүйл хийх

үхэл дээр тахал - аюул гамшиг давхцах, муу юм дараалан болох

үхлийн эзэн - үхлийн шалтгаан, үхэхэд хүргэсэн зүйл

үхэх замыг нь зааж өгөх - алах

үхлийн мөрийг нь зааж өгөх - алах~Тэр хоёулаа Өлзийтогтохыг албадан хөөн гаргаж туусаар явж нэгэн хонхорт очоод “За, улаан нүдтэй Өлзий, удаан оны хилэн хорсол, олон түмний өшөө хорслыг авах цаг боллоо” гээд үхлийн мөрийг нь зааж өгөөд найман замын цэргийг эрж гэнэ (Г.Чойравжаа, Үйлчлэгч).

үхлийн шороо пурхийх - үхэх нь шахах, үхэх цаг нь болох~Миний энд л хэцүү газар таарч дээ. Ер нь үхлийн шороо пурхийх газраа л олж хэвтсэнээс зайлахгүй (Ш.Цэнд-Аюуш, Адтай Мятав).

Хэвшмэл хэлц

Билиг мэт нүд үгүйгүй

Мунхаг мэт харанхуйгүй

Өвчин мэт дайсангүй

Үхэл мэт аюулгүй

Өвчин шиг дайсангүй

Үхэл шиг аюулгүй

Өмх мод очгүй

Үхэл зовлон нүдгүй

Өмх модонд үндэсгүй

Үхэл зовлонд нүдгүй

Үхэл – баяд ноёдоос айдаггүй

Өвөл – зун намраас айдаггүй

Үхэл түргэн – эмч муугийн

Үгүйрэх муу – гэртэх савсаг

Аман зохиолд орсон нь

Цэцэн үг

Үхлээ эрсэн туулай үхэр тэрэгний замд

Тайлбар: өөрөө үйл лайгаа дуудах