хатуу
Монголоор
[засварлах]Үгийн гарал
[засварлах]Үгийн дуудлага
[засварлах]- [xatu:]
Үндэсний бичиг
[засварлах]- ᠬᠠᠳ᠋ᠠᡍᠣ
- (хатагу)
Үгийн утга
[засварлах]- тэм.
- Зөөлөн гэдгийн эсрэг утга
- Уян зөөлөн биш, хөшүүн, хатан
- шилж. Хахуун, гашуун, чанга
- шилж. Чанга, шийдэмгий, шулуун, шударга, бат
- Үл нугарах, нигүүлсэнгүй зөөлөн биш, шийдэмгий
- Ширүүн, хүнд хэцүү
- шилж. Дүлий
- шилж. Харамч, хажиг
- шилж. Алт, мөнгө зэрэг үнэ бүхий хөрөнгийн зүйл
Ойролцоо үг
[засварлах]Нийлмэл үг
[засварлах]- хатуу бие - хэвийн дулаанд хатуу чанараа хадгалж чаддаг, ган, төмөр, чулуу, мод, шил зэрэг юм
- хатуу хайлш - төмөрлөг болон төмөрлөгийн нүүрстөрөгчийг шатааж хольсон хайлш
- хатуу тагнай - тагнайн өмнөд хэсэг
- хатуу ултай гутал - зөөлөн биш ултай гутал
- хатуу ус - цэнгэг сайхан байтлаа уухад зохимж муутай ус
- хатуу үр - лабораторийн нөхцөлд ургуулахад хальсаар нь ус нэвтэрч хөөдөггүй үр
- хатуу цай - шахмал цай
- хатуу хучилттай зам - шороон замыг цементээр нягтаршуулан хучиж сайжруулсан зам
- чулуу мэт хатуу - чулуу шиг хатан
- хатуу нум - татаж тэлэхэд хялбар үл дийлэгдэх нум
- хатуу амтай морь - амыг татахад авд үл дийлдэх морь
- хатуу архи - чанга архи
- хатуу эм - хор ихтэй эм
- хатуу хөрөнгө - хүч ихтэй болсон хөрөнгө
- хатуу зарчим - чанга гуйвалтгүй зарчим
- хатуу арга хэмжээ - а.авч хэрэгжүүлэх арга хэмжээ чанга; б.чанга шийтгэл
- хатуу зарлиг - чанга, шударга зарлиг
- хатуу засаг - чанга бөгөөд шударга засаг
- хатуу ном - а.чанга шаардлага бүхий сургаал, дэглэм журам; б.шилж. чанга сахил санваар
- хатуу сануулга - чанга сануулан хэлсэн зүйл
- хатуу сахилга - чанга, цэгцтэй сахилга бат
- хатуу хориглох - эрс хориглох
- хатуу үгтэй хүн - юмыг эрс шулуун хэлдэг зантай хүн
- хатуу цохилт - хүчтэй, шийдэмгий цохилт
- хатуу эр - чанга эр
- хатуу сэтгэл - өрөвдөх, хайрлахыг мэдэхгүй сэтгэл
- хатуу сэтгэл - өрөвч биш сэтгэл
- хатуу дотор - хайрлах энэрэх сэтгэлгүй
- хатуу зориг - чанга, шийдэмгий санаа бодол
- хатуу шийтгэл - хүнд шийтгэл
- хатуу засал - монгол эмнэлгийн хагалах, хусах, тайрах, гаргах дөрвөн зүйл мэс засал
- хатуу жил - а.хүнд бэрх, хүйтэн өвөл; б.арван хоёр жилийн бар, луу, морь, нохой, гахай жил
- хатуу цаг - хүнд бэрх цаг үе
- хатуу чихтэй - а.юм сонсохдоо муу; б.шилж. дуулгаваргүй, хүний үг тоодоггүй
- хатуу гар - а.харамч, нарийн; б.юмыг хайр гамгүй эдэлдэг, эвддэг; в.шилж. чанга, ширүүн
- хэдэн малаа хатуу юм болгох - хэдэн малаа арилжиж алт мөнгө болгох
- хатуу тутарга урга. - богино сүрэлтэй, гүн ногоо навчтай, бүдүүн молцгор үетэй нэгэн зүйл тутарга
- хатуу цагаан урга. - таван жижиг ялтас бүхий навчтай, шаравтар ногоон цэцэгтэй бага шиг тураг мод.Холтсоор нь цаас хийж, үрээс нь тос шахаж авна, мод нь хатуу учир барилгад хэрэглэдэг
Зөв бичихзүй
[засварлах]Кирил бичгийн зөв бичихзүй
[засварлах]ха|туу тэм.. ~ ултай гутал (үл дийлэгдэх) ~ амтай морь шилж. ~ архи (чанга архи), б.гамгүй эдэлдэг, хатуувтар
Үндэсний бичгийн зөв бичихзүй
[засварлах]ᠬᠠᠳ᠋ᠠᡍᠣ᠊ᠪᠳ᠋ᠣ᠊᠊ᠷ
ᠬᠠᠳ᠋ᠠᡍᠣ᠊ᠪᠳ᠋ᠣ᠊ᠷᠳ᠋ᠠᡍᠣ
ᠬᠠᠳ᠋ᠠᡍᠣ᠊ᠳ᠋ᠠᡍᠣ
ᠬᠠᠳ᠋ᠠᡍᠣ᠊ᠳ᠋ᠠᡍᠣ᠊ᠠᠠᠠ᠊᠊ᠨ
ᠬᠠᠳ᠋ᠠᡍᠣ᠊ᠠᠠᠠ᠊ᠨ
- /~втар /~втардуу /~дуу /~дуухан /~хан
Орчуулга
[засварлах]Хоршоо үг
[засварлах]- хатуу зөөлөн - юмны эсрэг тэсрэг шинж
- хатуу чилгэр - маш хатуу
- хатуу чанга - а.хууль цааз зэргийн нигүүлсэнгүй зөөлөн биш байдал; б.хүний шийдэмгий, үл нугарах зан чанар
- хатуу чагтуун - нум татахад авсаар дийлдэхгүйг нь
- хатуу бэрх - хүнд хэцүү
- хатуу хахир - хүнд хэцүү, бэрх
- хатуу хүтүү - хүнд бэрх
- хатуу хэтүү - хүнд хэцүү
- хатуу ширүүн - хүнд бэрх, чанга ширүүн
Эсрэг үг
[засварлах]Этгээд үг
[засварлах]- ЗӨӨЛӨН БООВ/БООРЦОГ н. амар хялбар
- Тэр тамирчин зөөлөн боорцог биш бололтой. –Тийм шүү. Би хичээж барилдах болно.
- Чи түүнд зөөлөн боов шиг санагдаж болохгүй шүү.
- ХҮЙТЭН ЦАЙ н. амар хялбар
- Түүнтэй ярьж тохирох хүйтэн цай шиг л байлаа.
- Энэ шалгалт надад хүйтэн цай мэт санагдса' н.
Этгээд үг
[засварлах]- ХАТУУ САМАР н. хатуу чанга, хүчтэй
- Түүнтэй ажил тохирох гэдэг хатуу самар байв.
- Тэр тамирчин барилдаж байх үедээ үнэхээр хатуу самар байсан юм.
Товчилсон үг
[засварлах]Хэлц үг
[засварлах]Өвөрмөц хэлц
[засварлах]- хатуу юм - архи
- яс хатуутай - бие бялдар сайтай, бие махбод сайтай
- нэхэл хатуу - нэг шаардвал салдаггүй, санасандаа хүрдэг
- нэхэл хатуу - нэхвэл салдаггүй, санаандаа заавал хүрдэг
- суудал хатуутай - сурч судлах ажилд тэсвэр хатуужилтай
- хатуу амтай - үг хэл ширүүн, хатуу үгтэй
- ам хатуу - а.үг хэл ширүүн, хатуу үгтэй; б.хазаартаа дийлдэхгүй тэмүүлдэг морины зан
- хатуу хоол/хатуу самар - хэцүү ажил, хийж гүйцэтгэхэд бэрх зүйл
- хатуу ааруул мэрүүлэх - хүнд хэцүү ажил хийлгэх
- хатуу амтай - үг хэл ширүүн, хатуу үгтэй~Харин хүү бид хоёр л чамайг эзгүйд яаж хөглөдөг улс байгаа юм, би гэрт, энэ маань гадаа мануухай болоод байж дөнгөх л байгаа даа гэж эмгэний хэлэхэд хүү нь хатуу амтай ээжийдээ энэ удаа эгдүүцсэнгүй (Ш.Гаадамба, Элбэг дээл).
- хатуу гар - ширүүн, догшин, чанга~Итгэлт бид хоёр хуучин түнш, дөрвөн жил арьс ширний том наймаа хийж байгаа юм даа. Хатуу гартай боловч буянтай хүн гэж Далай хэлээд зальтай нүдээ анийлган хоолойдоо тог тог инээв (Ч.Лодойдамба, Тунгалаг тамир).
- хатуу гараар үзэх - чангалах~Жан Зи Юань шүдээ зуугаад “За би нэг оролдоод үзье. Тэгээд болдоггүй юм бол арай хатуу гараар үзнэ ээ (Зян Рун, Чонон сүлд).
- хатуу идээ - архи, согтууруулах ундаа~Аливаа баяр наадмын үеэр хамт олон байгууллагаараа зохион байгуулалттай архидаж, шилдэг мундгаа шалгаруулах нэрийдлээр хатуу идээ сөгнөсөөр хэдэн ч оныг үдэв дээ.
- хатуу хоол - хэцүү ажил, бэрх зүйл, хэцүү, зовлонтой ажил~Уурга бариад гурван сар болохгүй байж, хамаг адуугаараа загас дайлчих шахлаа. Адуу маллана гэдэг ч хатуухан хоол шив дээ гэж боджээ (Б.Нямаа, Хадам, хүргэн хоёр).
- хатуу чихтэй - а.гөжүүд, зөрүүд~Чи л эднийг сайн атгаж, хүзүүгий нь сунгаж байгаад хүн болгох хэрэгтэй шүү. Мөн ч чих хатуутай гэж мэдээрэй гэж Намдаг үглэн захилаа (Ж.Пүрэв, Нэр хүнд). б.дүлий
- хатуу юм - архи~Хонины чанасан гэдэс гаргаж уур нь намдаагүй шахам байхад, Цэрэн эгч авдраа ухаж ганц шил хатуу юм гаргав (Т.Бум-Эрдэнэ, Хувь заяаны хэлхээ).
- ↑ нэхэл хатуу
- ↑ суудал хатуутай
- ↑ яс хатуутай
Хэвшмэл хэлц
[засварлах]- Андуу мэх биш
- Хатуу зөөлөн биш
- Зөөлөн үг зөөхий шиг
- Хатуу үг хар ус шиг
- Зөөлөн үгтэй хүн зөөхий чануулах
- Хатуу үгтэй хүн хар ус чануулах
- Зөөлөн ус дусалсаар
- Хатуу чулууг нүхлэнэ
- Зөөлөн хүн зүрхнээсээ ялдам
- Хатуу хүн хавирганаасаа хатуу
- Натуу намар наашаа
- Хатуу хавар цаашаа
- Хад боловч хагардаг
- Хатуу боловч цуурдаг
- Хар цагаан гэгч өнгөний ялгаа
- Хатуу зөөлөн гэгч чанарын ялгаа
- Харам сэтгэл тушаа
- Хатуу сэтгэл жад
- Харамч хүн баян болдог
- Хатуу хүн ноён болдог
- Харамч хүн зоорь барих
- Хатуу хүн хууль барих
- Харуул мэхтэй
- Хатуу эрхтэй
- Сонор чихтэй
- Соргог нүдтэй
- Хатан голыг онгоцоор
- Хатуу бэрхийг зоригоор
- Хатуу газар буувал орох гарахад мэдэлтэй
- Харамч бэртэй болбол хурим хийхэд явдалтай
- Хатуу засаг хаагдвал
- Хар нохойноос дордоно
- Хатуу нь хатуугаа элээх
- Зам нь гутлаа элээх
- Хатуу сэтгэл жад
- Хар санаа хор
- Хатуу сэтгэлийн аяс хол
- Хартай хүний элэг хол
- Хатуу үг хаш мэт
- Шог үг шор мэт
- Хатуу хүнд буян тогтдог
- Хотгор газар ус тогтдог
- Хахир хүйтэнд нэрс мойлсыг танина
- Хатуу цагт нөхрийн чанарыг танина
- Шог үг шор
- Хатуу үг хаш
Аман зохиолд орсон нь
[засварлах]Зүйр үг
[засварлах]- Модот газар муу үг
- Хадат газар хатуу үг
Тайлбар: хатуу үг ашид тустай
- Модот газар муу үг
- Хадат газар хатуу үг
Тайлбар: бартаатай газар явахад хэцүү
Цэцэн үг
[засварлах]- Үг нь зөөлөн
- Үйл нь хатуу
Тайлбар: үгээр бус үйл хөдлөлөөрөө бусдыг хүмүүжүүлэх