хазаар

Монголоор

Үгийн дуудлага

[xaʣa:r]

Үндэсний бичиг

ᠬᠠᠵ‍ᠠ‍ᡍ‍ᠠ‍᠊ᠷ

(хажагар)

Галиглах зарчим

Үгийн утга

I нэр.

1. Морины толгойд углах амгай, зуузай, жолоо, цулбуур бүхий уналга эдэлгээний тоног хэрэгсэл

II.

1. хазаар өвс урга. (иш нь боловсрохдоо цагариглан, үндэснээсээ ангижирч салхинд хийсдэг өвсөрхөг ургамал, малын тэжээлд хэрэглэнэ).

Нийлмэл үг

хазаарын хамар - хазаарын хоёр зуузайг холбож байгаа сурны морины хамар дээгүүр таарах хэсэг

хазаарын хацар - хазаарын зуузайнаас шил хүртэлх хэсгийн сур

хазаарын магнайвч - хазаарын сурны, морины магнай дээр таарах хэсэг

хазаарын савх - а.жолоог зуузайтай холбож байгаа гогцоо; б.хазаарын жолоо

хазаарын сагалдарга - морины эрүүн доогуур оруулж хазаарын зүүн шанааны дунд хэсэгт уях зориулалт бүхий хазаарын баруун шанааны дунд хэсэгт бэхэлсэн оосор

хазаарын шил - хазаарын хацрын дээд уулзварын, морины шил дээр таарах хэсэг

хазаарын толь - а.хазаарын амгайвчийн гол дээр хадсан бяцхан толь, голдуу уралдааны моринд чимэг болгон хэрэглэнэ; б.хазаарын хамар, хацрын аль нэг газарт тааруулсан дугуй зэс болон мөнгөн чимэг

хазаарын тархи/хазаарын толгой/хазаарын гавал - хазаарын жолоо цулбуураас бусад хэсэг

мөнгөн хазаар - мөнгөөр товруу, бөгж хийсэн хазаар

суран хазаар - тоноггүй сураар хийсэн хазаар

товруутай хазаар - зэс, мөнгөөр хийсэн товгор тоногтой хазаар

хазаар дарах - унаж яваа морь жолоо булаалдан урагш тэмүүлэх

хазаар зангидах - хазаар хийх

Зөв бичихзүй

Үг хувилгах зарчим

Кирил бичгийн зөв бичихзүй

ха|заар нэр. ~ ногт хорш., хазаарын, хазаарт, ха­заараас, о.тоо хазаарууд

Үндэсний бичгийн зөв бичихзүй

ᠬᠠᠵ‍ᠠ‍ᡍ‍ᠠ‍᠊ᠷ ᠤ‍᠊ᠨ
ᠬᠠᠵ‍ᠠ‍ᡍ‍ᠠ‍᠊ᠷ ᠲ᠋ᠣ
ᠬᠠᠵ‍ᠠ‍ᡍ‍ᠠ‍᠊ᠷ ᠊ᠢ
ᠬᠠᠵ‍ᠠ‍ᡍ‍ᠠ‍᠊ᠷ ᠡᠴ᠊‍᠊ᠨ
ᠬᠠᠵ‍ᠠ‍ᡍ‍ᠠ‍᠊ᠷ ᠢᠶᠡᠷ
ᠬᠠᠵ‍ᠠ‍ᡍ‍ᠠ‍᠊ᠷ ᠲ᠋‍ᠠ‍᠊ᠢ
ᠬᠠᠵ‍ᠠ‍ᡍ‍ᠠ‍᠊ᠷ ᠡᠣ᠊᠊ᠷᠣ᠊ᡍᠣ
ᠬᠠᠵ‍ᠠ‍ᡍ‍ᠠ‍᠊ᠷ ᠢᠶᠡ‍᠊ᠨ
ᠬᠠᠵ‍ᠠ‍ᡍ‍ᠠ‍᠊ᠷ ᠣ᠊ᠣ᠊᠊ᠨ

/~ын /~т /~ыг /~аас /~аар /~тай /~ руу /~аа /~ууд

Хоршоо үг

• хазаар ногт - морь малын уналга эдэлгээний тоног хэрэгсэл
• хазаар хударга - морь малын уналга эдэлгээний тоног хэрэгсэл

Хэлц үг

Өвөрмөц хэлц

хазаар гүйлгэх - адуу хулгайлах, морины хулгай хийх

хазаар дарах - а.үүргэлэн тонгос тонгос хийх; б.морь жолоо булаах мэт урагш тэмүүлэх

хазаар гүйлгэгч - адууны хулгайч~Тэгтэл тэртээд сүүмэлзэх ганц гэрээс нэгэн морьтон газрын хуян нухсаар хүрч ирсэн нь залуудаа хазаар гүйлгэгч сайн эрийн хуйх гэж цууд гарсан Сээгий бандгай байлаа (Г.Дамба, Диваажингийн босго өндөр).

хазаар гүйлгэх - адуу хулгайлах, морины хулгай хийх~Амбаагийн хар гэдэг нь хар багаасаа хол ойр, ар өвөр хошуудад хазаар гүйлгэдэг, нутаг хошуундаа зартай сайн хулгайч юм (Ж.Надмид, Хүлээс алдарсан нь).

хазаар дарах - а.үүргэлэн тонгос тонгос хийх~Нэг удаа албадаж байгаад театрт хамт очсон. Хоёрдугаар үзэгдлээс нь эвшээж, гуравдугаар үзэгдэл дээр нь хазаар дарж эхэлсэн (Ч.Лодойдамба, Чулуун). ~Дорж хоёр цаг гаруй ярилаа. Зарим хүмүүс дуг нойрондоо унтаж байв. Зарим нь хазаар дарж байв (Ч.Лодойдамба, Тунгалаг тамир). б.морь жолоо булаах мэт урагш тэмүүлэх

хазаар сэлгэх - морины хулгай хийх~Урьд даншиг долоон хошуунд “Говийн хар дэвэлт” гэгч нэг бяртай хүн иржээ гэдэг сураг гарчээ. Түүнийг сонсоод хангай нутгийн нэг их мэхтэй заан амлаж аваад хаяжээ. Наадмын дараахан нөгөөх заан хазаар сэлгэх санаатай говь орж гэнэ (Санпилдэндэв, Говийн хар дээлт).

хазаарын солиотой, эмээлийн хэнээтэй - малын хулгайч~Намнангийн дэлдэн Гочоо гэж шоволзсон шар залуу харахад хийморлог нэгэн мөн боловч хазаарын солиотой, эмээлийн хэнээтэй гэж шивэр авир хийнэ.

хазааргүй морь шиг - дур зоргоороо~Төрийн эрх барьж байсан түшээд ард түмэндээ чөлөөт нийгмийн үнэт зүйл болох эрх, эрх чөлөөг хазааргүй морь шиг сул тавьсанаас ийм байдалд хүрээд байна.

хазаартай морь шиг - удаан хооллодог, хоолоо идэж ядах~Тэр охин хазаартай морь шиг хоолоо идэж дуусахгүй юм (Ж.Лодой, Бүрхэг шөнө).

↑ эмээл хазаарынхаа бүтэн дээр завдах

Хэвшмэл хэлц

Хадуурдаг морь

Хазаар таньдаггүй

Хазаар багтсан газар иддэг

Хаяа багтсан газар буудаг

Хазаар боловч харьяандаа

Сохор боловч сумандаа

Хар санаа хор

Хазаар сэтгэл ёр

Хар хонийг мянга бүү хүргэ

Хазаар өвсийг үндэсгүй битгий тасал