тогоо

Монголоор

Үгийн гарал

===Үгийн дуудлага===Ийдъкда Тологшүзка лүлүзкда малахк илоор миндэр ёсргүш

Үндэсний бичиг

ᠲ᠋ᠣ᠊ᡍᠣ᠊᠊ᠭ᠎᠎ᠠ

(тогуг-а)

Галиглах зарчим

Үгийн утга

нэр.

1. Хоол, цай болгох сав
2. Халаах, буцалгах маш том сав
3. Гаансны тамхи хийж татдаг хэсэг;

Нийлмэл үг

тогоо болгох - шинэ тогооны балыг гаргахаар галд улайсгах, адууны хомоол зэргээр арчих

тогоо гантах - тогоонд ан цав гарах

тогоо хөөлөх - тогооны хөөг арилгах

тогоо хөлчих - тосонд боов боорцог зэргийг чанаж байх үед үүд болон тооноор салхи цохисноос болж тогоо хөрж чанаж байгаа юм түүхийрэх

тогоо хөөтөх - тогооны хөө ихдэх

тогооны бариул - а.тогоог жийрэглэн барих хэрэгсэл; б.шилж. эхнэр нэртэй боловч үнэн хэрэгтээ айлын зарц мэт хамаг ажлыг хийдэг хүн; в.шилж. юмны маш бохир, хир тоос ихтэй болсон байдал

тогооны гэр - хоол унд хийдэг илүү гэр

тогооны өрөм - тогооны амсар хэмжээтэй өрөм

тогооны угаалтуур - а.тогоо угаадаг юм; б.угаадас

тогооны халив - тогооны таг

тогооны хүж - том бойпор

тогооны хүн - а.хоол цай хийдэг хүн; б.хуучир. зарц; в.хуучир. эрх мэдэлгүй, эрдээ зарагдах эхнэр

тогооны хэрэгсэл - гал тогоонд хэрэглэх зүйл

тогооны шүүр - тогоо угаах хэрэгсэл

тогооны шүүгээ - гал тогооны хэрэгсэл агуулах сав

хайв тогоо - жалавч

халуун тогоо - а.халсан тогоо; б.халуунаа алддаггүй цахилгаан тогоо

уурын тогоо - уур гаргах том сав

цахилгаан станцын тогоо - цахилгаан станцын тусгай зориулалт бүхий том сав

Зөв бичихзүй

Үг хувилгах зарчим

Кирил бичгийн зөв бичихзүй

то|гоо нэр. гал ~, то­гооны, тогоонд, тогооноос, тогоо­гоор, о.тоо тогоонууд

Үндэсний бичгийн зөв бичихзүй

ᠲ᠋ᠣ᠊ᡍᠣ᠊ᡍ‍ᠠ‍᠊ᠨ ᠊ᠣ
ᠲ᠋ᠣ᠊ᡍᠣ᠊ᡍ‍ᠠ‍᠊ᠨ ᠳ᠋ᠣ
ᠲ᠋ᠣ᠊ᡍᠣ᠊᠊ᠭ᠎᠎ᠠ ᠊ᠢ᠊᠊ᠢ
ᠲ᠋ᠣ᠊ᡍᠣ᠊ᡍ‍ᠠ‍᠊ᠨ ᠡᠴ᠊‍᠊ᠨ
ᠲ᠋ᠣ᠊ᡍᠣ᠊᠊ᠭ᠎᠎ᠠ ᠪᠡ᠊ᠷ
ᠲ᠋ᠣ᠊ᡍᠣ᠊᠊ᠭ᠎᠎ᠠ ᠲ᠋‍ᠠ‍᠊ᠢ
ᠲ᠋ᠣ᠊ᡍᠣ᠊᠊ᠭ᠎᠎ᠠ ᠡᠣ᠊᠊ᠷᠣ᠊ᡍᠣ
ᠲ᠋ᠣ᠊ᡍᠣ᠊᠊ᠭ᠎᠎ᠠ ᠪᠡ᠊‍᠊ᠨ
ᠲ᠋ᠣ᠊ᡍᠣ᠊᠊ᠭ᠎᠎ᠠ ᠨᠣ᠊ᡍᠣ᠊ᠣ᠊᠊ᠨ

/~ы /~д /~г /~оос /~оор /~той /~ руу /~оо /~ууд

Хоршоо үг

• гал тогоо - гал түлж тогоо тавин хоол унд бэлтгэх газар
• тогоо торх - хоол унд хийх болон юм агуулах том сав
• тогоо тулга - тогоо болон тогоо тавьж гал түлэх ил зуух
• тогоо шанага - а.гал тогооны хэрэглэл; б.гал тогооны болон гэрийн ойр зуурын ажил

Хэлц үг

Өвөрмөц хэлц

тогоо барих - а.хоол унд хийх; б.шилж. хоол ундыг нь хийж зарцлагдах; в.шилж. айлын эхнэр болох

тогоо шанагаа бариулах - а.гэрийн ажлаа хийлгэх; б.шилж. эхнэр болгох

тогоо тослох - мал, амьтныг төхөөрч идэх

нэг тогооноос хоол идэх - а.нэг газарт хамт ажиллах; б.нэг гэрт хамт амьдрах

тогооны алчуур шиг - бохир, заваан

тогоо өнгийх - а.айлын хоолноос нь горьдох; б.бусдын юманд шунах

тогоо нэрэх - а.үхрийн айргийг боловсруулан архи гаргаж авах; б.шилж. уйлах

тогоо хагарах - а.тогоонд цав гарах; б.шилж. хамт аж төрж, амьдрах аргагүй болох

тогоо хагарамтгай - үглэмтгий, яншаа

тогоогоороо уях - хоол цайгаа удаан хийж зочныг хү-лээлгэх

тогоо барих - а.хоол унд хийх~Тогоо барих хүн л энэ хүнд хэрэгтэй байна. б.хоол ундыг нь хийж зарцлагдах

тогоо нэрэх - (хошин) уйлах~Уйлах дуунаар аав гаднаас орж ирээд

тогоо өнгийх - а.айлын хоолноос нь горьдох~Ингээд оюутнуудын нэг хэсэг нь танил талаа бараадан айлын тогоо өнгийж, бэлтэй нэг нь орон сууц хөлсөлж, мөн хэсэг нь халаасны өрөөнд төвхнөнө. б.бусдын юманд шунах

тогоо тослох - идэх уух юмтай болох зэргийн~Гөрөөчин хүнд хүлэг хэрэгтэй, жинчин хүнд гутал хэрэгтэй биз дээ. Ганц чөдрийн номхон морь авч хэдэн жил уул хаданд хөл дүүжилж байгаад сүүлд нь тогоогоо тосолсон доо (Б.Бааст, Бэлтрэг Дорж).

тогоо хагармаар - өөлөмтгий, яншаа~Жанчив бас гал тогооны ажилд баахан тогоо хагармаар хүн байтал хүн чанар нэлээд дуугүй хүн юм (С.Бадраа, Багш).

тогоо хагарамтгай - үглэмтгий, яншаа~Жанчив бас гал тогооны ажилд баахан тогоо хагарамтгай хүн байтал хүн чанар нэлээн дуугүй хүн юм (С.Бадраа, Багш).

тогоо хагарах - хамт аж төрж, амьдрах аргагүй болох~Түнжин хагарлаа гэхэд эвлэрч болно, тогоо хагарвал харин нийлэхэд хэцүү.

тогоо харах - айлд ямар ч эрх мэдэлгүй амьдрах:~Баяны тогоо харсан барлаг зарц явах сан (Б.Жамд, Сэтгэлийн нууц).

тогоо хатах - айлын хоолонд эргэлдэх, хүний хоолыг сахиж суух буюу тааралдаж очих~Гал тогооны ажилдаа хамар Лодон урьдаас барагтай, айлын тогоог хатсаар ирсэн юм (Батмөнх, Хамар Лодон).

тогоо шанагаа бариулах - эхнэр болгох~Бас Арьяагийн эхнэрийг авах тул тогоо шанагаа бариулж хөлөө хучуулна (Монгол ардын үлгэр).

тогоогоороо уях - хоол цайгаа удаан хийж зочныг хүлээлгэх~Уг нь танд нарийн хоол хийж өгье гэсэн, таныг тогоогоороо уячих болов уу гэж бодлоо гэв (Н.Надмид, Хүлээс алдарсан нь).

тогооны алчуур шиг - бохир, заваан~Ноомой гэхэд дэндүү арчаагүй хүүхэн юм аа. Өмссөн зүүсэн нь л гэхэд тогооны алчуур шиг.

тогооны бариул - (хуучир.) их л хиртэж бохирдсон хувцас~Хэн ингэж хөөтэй тогооны бариул болж дарлуулж суудаг юм (Б.Дариймаа, Зандан ээжийг минь асуувал ...).

тогоон доторх загас - бусдын эрхшээлд орсон бөгөөд түүнд өртөгдөхөд нэгэнт бэлэн болсон зүйл~“…энэ цаг алдваас хойч өдөр олон аймаг цөм түүний тогоонд доторх загас болмуй. Энэ хирд боловч Бити улс орчин тойрон мянган газар цөм түүнд хураагдав хэмээхүйд… түүний эртхэн эс сөнөөвөөс би удаанд цөм түүний доторх загас болмуй хэмээгээд өөрийн доторх Хатиган, Салжуд, Ахираг….” (Инжаннаши, Хөх судар).

тогооны хариулга - монгол архи, сувс~Нас өтөлж гар хуруу нь эвлэхээ байж, нүдний нь хараа муудахаар авгай нар тогооны хариулга уулгаад алх сүхээ ишлүүлэх юм уу хугархай шанага, цоорхой хувингаа гагнуулах болов (С.Эрдэнэ, Диваажинд хүргэх оньс).

↑ айлын тогоо хадах

↑ манз тогоогоо дүүргэх

↑ нэг тогооноос хоол идэх

↑ олгой хагаравч тогоон дотроо

↑ халуун тогоон дээрх шоргоолж

Хэвшмэл хэлц

Аяга нь хагарч

Тогоо нь цоорсон

Данх руугаа толгойгоо хийсэн

Тогоо руугаа хошуугаа хийсэн

Тогоо бариулаа

Тортог болов гэж шоолох

Тогоо зэвэрч

Тооно хувхайрах

Тогоо торхныхоо дээгүүр

Толгой нь малгайнхаа дээгүүр

Тогоо тосдох өөхгүй

Толгой шургах гэргүй

Тогос хор идэхлээрээ таргалдаг

Тогоо хагарахлаараа бөхөждөг

Толгой цууравч тоорцогтоо

Тогоо хагаравч тулгандаа

Тоодог албал

Тогоо дүүрнэ

Торго өмссөн баянд мах хүргэх хүн олон

Тогоо хоосон ядууд будаа хүргэх хүн цөөн

Аман зохиолд орсон нь

Зүйр үг

Тогоо бариулаа тортог болов гэж шоолох

Тайлбар: өөрийгөө мэдэхгүй бусдыг шоолох

Тогоо нь зэвэрч тооно нь хувхайрах

Тайлбар: орон гэр нь эзэнгүйрэх

Тогоондоо хийх будаагүй

Тоолж адгуулах малгүй

Тайлбар: ядуу, хоосон