сурах

Монголоор

Үгийн дуудлага

[surʌ]

Үндэсний бичиг

ᠰᠣ᠊᠊ᠷ‍ᠠ‍‍ᠠ‍‍ᠠ‍ᠣ
ᠰᠣ᠊᠊ᠷ‍ᠠ‍‍ᠠ‍ᠣ

(сур) ном ~ (сура) эрж ~ax

Галиглах зарчим

Үгийн утга

I үйл.

1. Ямар нэгэн мэдлэг, заншлыг эзэмших, мэдэхгүй, чадахгүй зүйлээ мэддэг чаддаг болох
2. Занших, дадах

II үйл.

1. Сураглах, сурвалжлах, асуух

Ойролцоо үг

мэдэх

Нийлмэл үг

бичиг үсэг сурах - бичиг үсэгт тайлагдах

бодож сурах - тоо бодож чаддаг

найруулж сурах - а.үгийн өнгө аясыг тохируулан бичиж чаддаг болох; б.жүжиг, киног зааварлан тоглуулж чаддаг болох; в.эм тан, элдэв бодосыг хооронд нь тохируулан найруулж чаддаг болох

сурах бичиг - ямар нэгэн зүйлийг сурахад туслах гарын авлага, хичээлийн хэрэглэгдэхүүн

сурах зүйл - сурч авууштай зүйл, мэддэг чаддаг болох ёстой зүйл

хөгжим сурах - хөгжим тоглож чаддаг болох

хөдөлмөр сурах - юм хийж чаддаг болох, ажил хөдөлмөр эрхэлж чаддаг болох

шатар сурах - шатар тоглож чаддаг болох

амархан сурах - хийж чаддаггүй байсан ямар нэгэн зүйлээ богино хугацаанд хийж чаддаг болох

муу зан сурах - муу зуршилтай болох

ялгаж сурах - ялгаж таньдаг болох

Зөв бичихзүй

Үг хувилгах зарчим

Кирил бичгийн зөв бичихзүй

су|р/ах үйл. суралцах хоёрын хэрэглээний ба утгын ялгааг анхаар!) хүнээс юм сурах эсвэл хүнтэй хамт шинэ юм суралцах, сурна, сур­чээ, суръя, сурч; суралцах, сурцгаах, сурчих

Хоршоо үг

• сурах мэдэх - ойлгож танин мэдэж авах
• эрэх сурах - сураг ажиг олохоор хөөцөлдөх

Этгээд үг

АВТОМАТ н. шууд авсан үнэлгээО.автомат(өөрөө ажиллах машин)

• Шалгалт хэцүү байв уу? –Шалгалт өгөөгүй шүү. Багш маань хичээлд сайн оролцсон гээд автоматаар дүн тавьчихса н.
• Би энэ хичээлийн шалгалтанд автоматаар дүн авах байх.

АЛБАДЛАГЫН БУУДЛАГА н. муу үнэлгээ

• Энэ шалгалтанд албадлагын буудлага болчихвол яана. –Айгаад хэрэггүй. Хоёулаа хичээлээ сайн уншъя.
• Би математикийн шалгалтандаа албадлагын буудлага болчихлоо.

АМЬДРАЛ ХАЙРЛАХ тбү. шалгалтанд тэнцүүлж үнэлэх

• Математикийн шалгалтанд багш маань надад амьдрал хайрласанд би баяртай байна.
• Энэ шалгалтанд багш маань надад амьдрал хайрладаггүй юм байх даа.

АМЬ ТАРИА н. шалгалт, шүүлэгт бэлтгэсэн хулгайн цаас

• –Жагаа, чи маргаашийн шалгалтынхаа амь тариаг бэлтгэсэн үү? –Би бэлтгээгүй. Бага зэрэг уншаад шалгалтандаа бор зүрхээрээ оръё гэж бодож байна.
• Бид чинь нэг үе амь тариагаар шалгалтаа аргалдаг байса н.

БӨӨНДӨХ тү. шалгалт, шүүлэг, оноог зэрэг зэрэг өгч авах

• Бид энэ улирлаар шалгалтаа бөөндсөнучир зарим маань нэлээд тэвдэв.
• Энэ улирлаар манай ангийн арваад оюутан “А” гэсэн үнэлгээг бөөндсөн байна.

БУРУУ ХАРСАН ТАВ н. муу буюу 2-ын тоо(онц буюу 5-ын тоог эргүүлсэн хэлбэр гэсэн утга)

• Болормаа “Шалгалтандаа буруу харсан тав авлаа” гэж байв.
• Чи яахаараа буруу харсан тав авчихдаг байна.

ГАВАЛ н. бүх хичээлдээ сайн, авьяастай

• Танай ангийн гавал хүүхэд хэн бэ? –Бадрах шүү дээ.
• Чиний дүү тоондоо гавал уу? –Тийм, гавал.

ГАЗАРДАХ тбү. шалгалтандаа муу дүн үзүүлэх

• Шалгалт амжилттай юу? –Үгүй, Газардчихлаа.
• Би сургуульд сурч байхдаа газардах гэдгийг мэдэхгүй байса н.

ДҮҮЖЛЭГДЭХ тбү. шалгалт шүүлгэндээ арай хийн тэнцэх

• Шалгалт амжилттай юу? –Тийм ч амжилттай биш. Зөвхөн дүүжлэгдсэ н.
• Тэр дөрвөн жил дүүжлэгдсээр байж сургуулиа төгссөн шүү дээ.

ДЭВХРЭХ тбү. шалгалт шүүлгэндээ муу дүн үзүүлэх

• Энэ улирлаар олон оюутан дэвхэрсэн байх юм. –Тийм байна. Би бас дэвхрэх шахсан шүү.
• Бид хоёр энэ улирлаар дэвхрээгүйдээ баяртай байна.

ЖИРГЭХ тбү. муу дүн үзүүлэх

• Би дараагийн шалгалтант жиргэвэл яана. Айж байна. –Айж байгаа бол сайн бэлтгэсэн нь зүгээр шүү дээ.
• Би эр хүн байна, энэ шалгалтанд арай жиргэхгүй байх аа.

ЖИРИЙН ТҮҮХ н. муу үнэлгээ

• Тэр оюутан байхдаа нэг бус удаа жирийн түүхтэй учирчээ.
• Би энэ хичээлд жирийн түүх болно гэж бодоогүй байсан юм.

ЗАМЫН ЦАГДАА БОЛОХ тбү. шалгалтын хариуг нэгэндээ хуруугаараа дохих

• Шалгалтан дээр чи надад замын цагдаа болж тусална шүү.
• Багш хараад байвал би чамд замын цагдаа болж чадахгүй.

КААШ (БОЛОХ) тбү. муу(сурах)О.каша(нунтаг будаа)

• Би тооны хичээлдээ гайгүй боловч хэлний хичээлдээ кааш болж байна.
• Би кааш болсон оюутан байгаагүй.

ЛИДЕРДЭХ тбү. онц сурахА.leader(манлайлагч, тэргүүлэгч),М.-дэх

• Манай ангид лидердэх оюутан нэлээд бий.
• Би энэ улирлын шалгалтанд лидердэж чадсандаа баяртай байна.

МОРИН ТӨВӨРГӨӨН н. шалгалт шүүлгийн үе(зохиолын нэр)

• 2 долоо хоногийн дараа морин төвөргөөн эхэлнэ дээ. –Тийм ээ. Хурдан эхлээд дуусвал сайн байна.
• Морин төвөргөөний үеэр надад зав гарахгүй байх аа.

НОГООН ГЭРЛЭЭР ГАРАХ/ӨГӨХ тбү. шууд үнэлгээ авах

• Тэр энэ улирлаар хоёр шалгалт ногоон гэрлээр өгсөндөө баяртай байв.
• Чи ногоон гэрлээр шалгалтаа өгсөн үү? –Тийм.

НОЙЛ/НООЛЬ н. сурлага муу, тааруу. О.нуль(тэг)

• Та их сургуульд байхдаа англи хэл хэр сурсан бэ? –Нойл, нойл. Юм сураагүй.
• Би тоондоо үнэндээ нооль.

НОЙЛ/НООЛЬ ЗААХ тбү. муу сурах

• Чи яагаад хичээлдээ нойл заагаад байдаг юм бэ? –Тийм ээ. Чармайгаад дийлэхгүй байна.
• Би энэ сургуульд нооль заахгүй чармайж суръя гэж бодож байна.

НОЙЛЫН/НООЛИЙН НОГООН ТЭГ н. муу сурлагатан

• Би дунд сургуульд сурч байхдаа үнэндээ нойлын ногоон тэг байса н. Ахлах сургуульд ороод хичээж эхэлсэн дээ.
• Чи хичээлдээ нээрээ нойлын ногоон тэг байна шүү. Хичээх хэрэгтэй.

НОЙРНЫ ЭМ УУХ тбү. ном унших

• Чи нойрны эм уухгүй юм уу? –Үгүй, үгүй. Угаасаа нойр хүрч байна.
• Цаг зав байгаа учир өнөөдөр нойрны эм ууж өнжлөө.

НОМЫН ХУУДАС ШАРЛАХ хэл. хичээлээ байнга унших, давтах

• Чиний номын хуудас шарлаж байна шүү. –Би хичээлээ сайн давтахгүй бол шалгалтандаа тааруу дүн авбал яана гэж санаа зовж байгаа.
• Зуны амралтаараа номын хуудсаа шарлатал англи хэлээ давтса н.

НОМЫН ХУУДАС ШАРЛУУЛАХ хэл. хичээл их унших, давтах

• Ойдов ч номын хуудсаа шарлуулж байна шүү. –Тийм ээ. Үнэхээр мундаг оюутан юм.
• Зүгээр суухын оронд номын хуудсаа шарлуулж байвал шалгалтанд өлзийтэй байх.

НИСЭХ тбү. хичээл, шалгалтандаа муу дүн үзүүлэх

• Би шалгалтандаа нисчихлээ.
• Энэ удаагийн шалгалтанд нисэхгүй бол анги дэвшлээ гэсэн үг.

ӨНДӨГЛӨХ тү. муу дүн авах(Өндөг мэт буюу тэг оноо авах)

• Би энэ удаа хоёр ч шалгалтанд өндөглөчихлөө.
• Чи надтай адил энэ хичээлд өндөглөчихсөн юм уу?

РЕКОРДЛОХ тү. хамгийн сайн үнэлгээ авахО.рекорд(дээд зэргийн амжилт),М.-лох

• Энэ улирлаар манай ангиас Батхүүг рекордолсон гэж сонссо н. –Хээ. Тэгвэл мундаг байна шүү.
• Тэр нээрээ энэ улирлаар рекордолсон юм уу? –Тийм.

САНСАРДАХ тбү. шалгалтанд хангалтгүй дүн үзүүлэх

• Би энэ хичээлд сансардана гэж бодоогүй байса н.
• Чи бас сансардчихсан юм уу?

УНАГАХ тү. муу үнэлгээ тавих, өгөх

• Манай багш намайг унагачихлаа.
• Би хичээлээ сайн уншаагүй учир багш намайг унагах байх аа.

УНАХ тбү. муу үнэлгээ авах

• Хоёр ч оюутан миний хичээлд унаад байна.
• Би шалгалтандаа уначихлаа.

ҮЗЭЖ ТАРАХ тү. чармайн сурах

• Би сүүлийн хэдэн сар япон хэл сурахаар үзэж тарж байгаа. Гэвч үр дүн муу.
• Би онц сурахаар үзэж тарж байгаа.

ҮСРЭХ тбү. шалгалтанд муу дүн авах

• Хоёр ч оюутан Бат багшийн хичээлд үсэрсэн байна.
• Би энэ хичээлийнхээ шалгалтанд үсрэхгүйг хичээж байгаа.

ҮХЭХ тбү. шалгалтанд унах

• Багш намайг хичээлдээ үхүүлэх байх аа. Би Сүрэн багшийн япон хэлний хичээлд тун муу байгаа юм.
• Би энэ хичээлд үхчихээд байна.

ХӨӨЛТҮҮР н. ромбо, диплом

• Зарим оюутан хөөлтүүрээ аваад их баярлах юм? –Аргагүй шүү дээ. Хүнд тохиолдож буй нэг том баяр шүү дээ.
• Тэр нээрээ хоёр сургуулийн хөөлтүүртэй юм уу?

ЦООРОХ тбү. онц сурч эхлэх

• Манай ангид сүүлийн үед хоёр ч хүүхэд цоорч байгаа.
• Би ахлах сургуульдаа ороод л цоорч эхэлсэн юм. Авьяас чадвар нь гэнэт илрэх, мэдэгдэх

ЦООРХОЙ б.ухаантай, гарамгай

• Тэр оюутан байхдаа цоорхой оюутан байса н.
• Хэл шинжлэлийн салбарт тэр үнэхээр цоорхой эрдэмтэн байса н.

ЭХ ОРНООСОО АЛС ГАЗАР ОДОХ хэл. асуугдахаар самбарын өмнө очих

• Оюутан бидэнд эх орноосоо алс газар одох тийм амар бишийг багш нар ойлгохгүй нь хэцүү байдаг.
• Би сүүлийн хоёр өдөр дараалан эх орноосоо алс газар одсо н.

ЭХ ОРНЫ АЛТАН ГУРАВ н. дунд үнэлгээ

• Би ёстой азны коля юм аа. Саяын шалгалтанд эх орны алтан гурав авчихчээ.
• Би хоёр шалгалтанд дараалан алтан гурав авчихлаа.

ЯРИУЛАХ тү. дам гуйлган үнэлгээ авах

• Би хүнээр шалгалтаа яриулаад амжилттай өгчихсө н.
• Тэр сургууль төгсөхдөө бас хүнээр яриулаад энэ ажилд орж чаджээ.

Товчилсон үг

АБЯСБСНРГ Ардын Боловсролын Яамны Сурах Бичиг, Сэтгүүлийн Нэгдсэн Редакцийн Газар

СБСНР Сурах Бичиг, Сэтгүүлийн Нэгдсэн Редакц

Хэлц үг

Өвөрмөц хэлц

сурсан биш төрсөн - угийн, төрөлхийн

Хэвшмэл хэлц

Сурах нь мангас

Идэх нь гахай

Сурах хүн сонор

Мэдэх хүн мэхтэй

Сурах хүнд зориг

Сургах хүнд арга

Аман зохиолд орсон нь

Зүйр үг

Сураад барагдашгүй эрдмийн далай

Судлаад барагдашгүй бодосын далай

Тайлбар: эрдэмд хязааргүй

Сурах хүнд зориг

Сургах хүнд арга

Тайлбар: а.хүнийг хүмүүжүүлэхэд арга эв чухал; б.эрдэм сурахад зориг тэвчээр эрхэм

Сурахын дайсан бардам

Явахын дайсан залхуу

Тайлбар: а.бардам зантай хүн юм сурдаггүй; б.залхуу хүн үйлс бүтээж чаддаггүй

Сурсан эрдмээр сувдыг ч олно

Ариун эрдмээр алтыг ч олно

Тайлбар: эрдэм мэдлэгтэй бол юуг ч бүтээж чадна

Сурснаа муурын хумс мэт нуух

Тайлбар: эрдэм чадвараа гаргахгүй муу санаа гаргах

Сурснаараа нөхөртөө тусал

Сураагүйгээ бусдаас асуу

Тайлбар: а.харилцан дэмжиж харилцан туслах нь зүйтэй; б.мэдлэг мэргэжлийг сурч мэдэхийг зоригжуулах нь

Сурсны сайн нь хэрэглэх дээр

Судалсны дүн нь бүтээл дээр

Тайлбар: сурсан эрдмээрээ үр бүтээл гаргахыг чухалчилсан санаа

Сурсан нь далай

Сураагүй нь балай

Тайлбар: эрдэм ном сурах нь чухал, хэрэв сурахгүй бол тэнэг болно

Сураад олдоггүй сувд

Эрээд олдоггүй эрдэнэ

Тайлбар: эрхэм ховор юм, олдошгүй зүйл

Цэцэн үг

Сурсан сураагүй хоёрын хооронд

Тайлбар: ямар нэгэн зүйлийг төдий л сайн хийж чадахгүй, хоёрын хооронд

Сурсан газрын шороо нь хоол

Тайлбар: дассан газар сайхан

Сурсан занг сураар боож болохгүй

Тайлбар: нэгэнт заншсан дадгалыг халж өөрчлөхөд бэрх

Хөгшин азарга жороо сурах

Тайлбар: хөгширсөн хойноо залуумсаг зан байдал гаргах

Сурсан дуугаа дуулж ирсэн замаараа буцах

Тайлбар: зорьсон зорилго бүтсэнгүй