идэх

Монголоор

Үгийн гарал

Үгийн дуудлага

[idǝ]

Үндэсний бичиг

ᠡ᠊᠊ᠢ᠊ᠳ᠋‍ᠠ‍ᠬᠥ

(идэ)

Галиглах зарчим

Үгийн утга

үйл.

Хүн, амьтан юмыг зажлан, хоол тэжээл болгон хэрэглэх
Мартах
Үгээр баалах, өөлөх, явуулах
Залгах, залгамжлах
Ихэд аашлах, загнах, зодож жанчихыг дөхөх

Ойролцоо үг

идэх

Нийлмэл үг

алим идэх - алимаар хооллох

барьж идэх - а.ноцож амийг нь таслан идэх; б.шилж. сүрхий уурсан нэхэж шаардан давшлах

мах идэх - а.мах зажлан залгих; б.шилж. зовоох, ядраах, туйлдтал нь зүтгүүлэх

ногоо идэх - хүнсэндээ ногоо хэрэглэх

талх идэх - талхаар хооллох

идэх мах - хоол хийх мах

идэх юм - хүнсэнд хэрэглэх юм

ялаа барьж иддэг аалз - ялаагаар хооллодог аалз

багалзуур идэх хуучир. - ургийн холбоогоо бат бэх болгон бататгахаар уриг залах ёслол

таг идэх - ор тас мартах

хоолтойгоо цуг идэх - ойшоож үзэлгүй мартах

бие биеэ идэх - а.бие биеэ эзлэн тонож түрэмгийлэх; б.харилцан бие биеээ үгээр явуулах, өөлөх

өв идэх - эд хөрөнгийг нь залгамжлах

барьж идэх - тал талаас нь аашлан шаардах, байх суухын аргагүй болгох

нохой идмэр - юмыг голж чамлан нохой идэх юм гэсэн утгаар хэлсэн үг

түймэр идэх - түймэр шатаах

зэв идэх - зэврэх

насаа идэх - насандаа тэнцүүргүй жижиг биетэй байх

өт идэх - өтөх, өтний хоол болох

хорхой идэх - хорхойны улмаас гэмтэх

яр идэх - яр гарах, яртах

мөнгө идэх - улсын мөнгө хөрөнгийг хувьдаа ашиглах

улсын хөрөнгө идэх - улсын хөрөнгө завших

хээл идэх - хахууль авах

бэрсээр идэх - бэрсээр идэг хийх

даалуугаар идэх - даалуугаар доорх модыг барьж авах

даам идэх - хол алга-

Зөв бичихзүй

Үг хувилгах зарчим

Кирил бичгийн зөв бичихзүй

и|д/эх үйл. иднэ, иджээ, идье, идэж; идэлцэх, идэзнэх, идэцгээх, идчих

Үндэсний бичгийн зөв бичихзүй

ᠡ᠊᠊ᠢ᠊ᠳ᠋‍ᠠ‍ᠬᠥᠯ
ᠡ᠊᠊ᠢ᠊ᠳ᠋‍ᠠ‍ᢉᠳ᠋᠊‍᠊ᠨ
ᠡ᠊᠊ᠢ᠊ᠳ᠋‍ᠠ‍᠊ᠯᠴ᠊‍᠊ᠨ
ᠡ᠊᠊ᠢ᠊ᠳ᠋‍ᠠ‍ᠴ᠊ᠢ᠊ᠭᠡᠡ᠋
ᠡ᠊᠊ᠢ᠊ᠳ᠋‍ᠠ‍᠊ᠵ‍ᠠ‍ᠭᠡᠡ᠋
ᠡ᠊᠊ᠢ᠊ᠳ᠋‍ᠠ‍᠊ᠵᠣ
ᠡ᠊᠊ᠢ᠊ᠳ᠋‍ᠠ‍ᠭᠡᠣ᠊᠊‍᠊ᠨ
ᠡ᠊᠊ᠢ᠊ᠳ᠋‍ᠠ‍᠊‍᠊ᠨ
ᠡ᠊᠊ᠢ᠊ᠳ᠋‍ᠠ‍ᢉ‍ᠰ‍‍ᠠ‍ᠭᠡ᠊ᠷ
ᠡ᠊᠊ᠢ᠊ᠳ᠋‍ᠠ‍ᠪᠡᠴᠣ
ᠡ᠊᠊ᠢ᠊ᠳ᠋‍ᠠ‍ᠪᠡᠯ
ᠡ᠊᠊ᠢ᠊ᠳ᠋‍ᠠ‍ᠪᠡ‍ᠰ‍ᠣ
ᠡ᠊᠊ᠢ᠊ᠳ᠋‍ᠠ‍᠊ᠮ‍ᠠ‍ᢉᠴ᠊‍᠊ᠨ
ᠡ᠊᠊ᠢ᠊ᠳ᠋‍ᠠ‍ᠳ᠋‍ᠠ‍ᠯ᠎ᠠ
ᠡ᠊᠊ᠢ᠊ᠳ᠋‍ᠠ‍ᠬᠥ᠊ᠯ‍ᠠ‍᠊ᠷ
ᠡ᠊᠊ᠢ᠊ᠳ᠋‍ᠠ‍ᠩ‍ᠬᠥᠳ᠋᠊‍᠊ᠨ
ᠡ᠊᠊ᠢ᠊ᠳ᠋‍ᠠ‍ᢉ‍ᠰ‍‍ᠠ‍᠊‍᠊ᠨ
ᠡ᠊᠊ᠢ᠊ᠳ᠋‍ᠠ‍ᠭᠡᠡ᠋ ᠡᠣ᠊᠊ᠢ᠊ᠭᠡ᠊ᠢ
ᠡ᠊᠊ᠢ᠊ᠳ᠋‍ᠠ‍ᠳ᠋‍ᠠ‍᠊ᠢ᠊ᠡ᠋
ᠡ᠊᠊ᠢ᠊ᠳ᠋‍ᠠ‍ᠬᠥ
ᠡ᠊᠊ᠢ᠊ᠳ᠋‍ᠠ‍᠊ᠮ‍ᠠ‍᠊ᠷ
ᠡ᠊᠊ᠢ᠊ᠳ᠋‍ᠠ‍ᠬᠥ᠊᠊ᠢ᠊ᠴ᠊‍᠊ᠨ
ᠡ᠊᠊ᠢ᠊ᠳ᠋‍ᠠ‍ᠯ ᠡᠣ᠊᠊ᠢ᠊ᠭᠡ᠊ᠢ
ᠡ᠊᠊ᠢ᠊ᠳ᠋‍ᠠ‍‍ᠰ‍᠊ᠢ ᠡᠣ᠊᠊ᠢ᠊ᠭᠡ᠊ᠢ
ᠡ᠊᠊ᠢ᠊ᠳ᠋‍ᠠ‍᠊ᠢ᠎ᠠ
ᠡ᠊᠊ᠢ᠊ᠳ᠋‍ᠠ‍᠊ᠢ᠊ᠡ᠋
ᠡ᠊᠊ᠢ᠊ᠳ᠋‍ᠠ‍ᠭᠡ᠊ᠷ‍ᠠ‍᠊ᠢ
ᠡ᠊᠊ᠢ᠊ᠳ᠋‍ᠠ‍ᠭᠡ‍ᠰ‍‍ᠠ‍᠊ᠢ
ᠡ᠊᠊ᠢ᠊ᠳ᠋‍ᠠ‍ᠭᠡᠴ᠊ᠢ
ᠡ᠊᠊ᠢ᠊ᠳ᠋‍ᠠ‍ᠬᠥ᠊ᠵ‍ᠠ‍᠊ᠢ
ᠡ᠊᠊ᠢ᠊ᠳ᠋‍ᠠ‍ᠪᠡᠡ᠋
ᠡ᠊᠊ᠢ᠊ᠳ᠋‍ᠠ‍᠊ᠵ‍ᠠ‍᠊ᠢ
ᠡ᠊᠊ᠢ᠊ᠳ᠋‍ᠠ‍ᠯ᠎ᠠ
ᠡ᠊᠊ᠢ᠊ᠳ᠋‍ᠠ‍᠊ᠨ᠎ᠠ

/~үүл /~гд /~лц /~чих /~цгээ /~ж /~ээд /~н /~сээр /~вч /~вэл /~вээс /~мэгц /~тэл /~хлээр /~нгүүт /~сэн /~ээ(гүй)᠎ /~дэг /~х /~мээр /~хүйц /~лгүй /~шгүй /~е /~г /~ээрэй /~ээсэй /~ээч /~үүзэй /~в /~жээ /~лээ /~нэ

Орчуулга

Хоршоо үг

идэх унтах - а.бие амар сул хэвтэх; амрах; б.шилж. залхуурч хойргоших
идэх уух - хооллох

Этгээд үг

ГАХАЙЛАХ тбү. их идэх

Эгч: –Чи ингээд гахайлаад байвал таргалахгүй яах юм бэ? Дүү охин: –Өнөөдөр нэг сайн идчихээд маргаашаас хоолоо сойё гэж бодож байна.
Гахайлж болохгүй. Биенд муу даа.

ГУД ГҮЙХ тбү. хурдан идэгдэх

Энэ бууз гуд гүйж байна шүү.
Энэ хоол ч гуд гүйх хоол байна шүү.

ГУД ХИЙЛГЭХ тү. хурдан идэх

Наадхийг чинь гудхийлгэчихье.
Тэр хоолоо гудхийлгэчхээд гарч одов.

ГЭРЭЛ ЦОХИХ тбү. юм нууж идэх

Бид оюутан байхдаа өлссөн үедээ идэх юмаа гэрэл цохиулахгүй иддэг байса н.
Гэрэл цохих вий. Энэ чихрийг идчих.

ДАЛД ОРУУЛАХ тү. идэж барах, дуусгах

Энэ хоолыг далд оруулах хүн байна уу?
За, би наадхийг чинь далд оруулчихдаг юм уу.

ЖАЖРАХ тү. аө.идэх(“зажлах”-ын авиаг өөрчилсөн)

Өчигдөр хэтэрхий жажирснаас өнөөдөр гэдэс өвдөөд байна.
Охин минь, чи бас л жажирсаар сууна уу?

ЗАГАС ШҮҮРДЭХ тү. шөлтэй хоолны махыг түүж идэх

Хээрийн аянчин II:–Загас шүүрдэх хүн байна уу? Хоол их байна. Хээрийн аянчин II: –Би цадса н. Өөр хүн байвал загас шүүрдээрэй.
'

МАШИНДАХ тү. маш хурдан идэх

Залуу I: –Хоол ч амттай байна шүү. Машиндчихлаа. Залуу II: –Би ч тэглээ.
За, наад хоолыг чинь машиндчихаад амаръя, байз.

ХУСАХ тү. шууд идэх

Сэтгүүлч: –Танай байрны хүүхдүүд ямар хоолонд их дуртай вэ? Дотуур байрны тогооч: –Манай хүүхдүүд будаанд тун дуртай. Ёстой хусч өгнө шүү.
Бид хэд хуушуурыг яасан хурдан хусчихав аа. –Өлссөндөө болсон юм байлгүй, бүү мэд.

ХЭВЭХ тү. байнга идэх

Чи үргэлж хэвж байх юм, энэ болохгүй.
Юугаа хэвээд байгаа юм бэ?

ЦАТГАХ тү. а.ихээр шахаж идүүлэх

Нэг хуучин цэрэг шинэ цэрэг цатгаж байсан байна.
Гоожуур минь, чамайг цатгасан ч яах вэ?

ЦОДОЙХ тү. цадах

Энэ жаал гэдсээ цодойтол идлээ дээ.
Ойрын үед ингэж цодойгоогүй юм шиг. – Би ч бас.

ЦОХИХ тү. идэх

Сайхан хоол болжээ. Хурдан цохичихлоо.
Тэгвэл дахиад нэг аяга цохичихгүй юм уу.

Этгээд үг

АТГА ГУРИЛ ҮМХ МАХ хэл. мах гурил багатай хуушуур

Өдрийн хоолондоо орцгооё. Би мөнгөндөө тааруулаад атга гурил үмх мах авч иддэг юм уу гэж бодож байна.
Энэ гуанзны атга гурил үмх мах амттай байна шүү.

БОР ХОНЬ н. а.талх

Хоригдол I: –Энэ бор хонь жаахан түүхий юм шиг. Хоригдол II: –Тийм байна.
Май. Энэ бор хониноос ид.

ГАШУУН н. давс

Энэ хоолны гашуун сул юм шиг.
Ер нь цайг гашуунгүй уувал сайн байдаг гэсэ н.

ГАЯДААС н. хиам

Дэлгүүрээс гаядаас авлаа.
Би гаядаас идэх дургүй.

ГЛЮКОЗ н. саахар, элсэн чихэрО.глюкоза(сахар нөхөх тарианы нэр)

Хоёулаа глюкозтой цай ууя.
Пөөх, энэ цайны глюкоз хэтэрчихжээ.

ДАРВИЙ н. а.талх

Хоригдлууд хоол муу учир дэлгүүрээс дарвий аваад хуваан идэж байна.
Хорих ангийн дарвий заримдаа түүхий байдаг.

ЖАН н. а.хоолХ.жан(хоол амтлагч)

Тэр хоригдол засгийн жан олон жил идлээ гэж онгирох, харамсахыг хослуулан өгүүлж байв.
Өнөөдрийн жан амтгүй байна.

ЛАНДАГА н. а.талх

Хоригдлууд талхыг ландага гэдэг.
Энэ ландага түүхий юм уу? –Тийм байна.

Товчилсон үг

Хэлц үг

Өвөрмөц хэлц

хүний нохой идсэнээс өөрийн нохой идсэн дээр - а.танихгүй хүнд юмаа өгч завшуулсанаас таних хүндээ өгсөн нь дээр; б.хэрэглэх, идэх уух

идэх хоолтой хүн - амь зуух юмтай хүн

бусдын амаар будаа идэх - бусдаас хуулах, сонсож ярих

мах идсэн ажил - зовлонтой ажил, хэцүү бэрх ажил

махаа идэх - зовох, ядрах, туйлдтал зүтгэх

толгой идэх - ойр дотнын хүнээ үхүүлэх

хараал идэх - хараал хүрэх, тусах

↑бусдын амаар будаа идэх

↑ бэлэн хоол идэх

↑ гарын шүүс идэх

↑ малын тоос идэх

↑ махаа идэх

↑ нэг тогооноос хоол идэх

↑ олны махыг идэх

↑ таван салаа боов идэх

↑ тарган тэмээгээр түүхий хэмх зольж идэх

↑ цавын будаа идэх

Хэвшмэл хэлц

Авах бүр адтай

Идэх бүр идтэй

Зогсох нь мануул

Суух нь балин

Идэх нь мангас

Суух нь шумуул

Идэх нь идэр

Явах нь ядар

Идэх нь өмнөө

Явах нь хойноо

Идэх тутам ховдог

Унтах тутам залхуу

Идэх юм харахаар инээд хүрдэг

Номоо харахаар нойр хүрдэг

Инээх дүр нь царайнд

Идэх санаа нь гэдсэнд

Инээх дүр нь царайндаа

Идэх санаа нь цээжиндээ

Инээх дүр нь царайнд

Идэх гор нь цоройнд

Сурах нь мангас

Идэх нь гахай

Суух тутам залхуу болно

Идэх тутам ховдог болно

Хөдлөх нь хөшөө чулуу

Идэх нь ирвэс барс

Ярих нь их бол үг алдана

Идэх нь их бол гэдэс нь өвдөнө

Аман зохиолд орсон нь

Зүйр үг

Олон нохой хүн идэх

Олон хүн

Хүн үл идэх

Тайлбар: хүн хүнээ хайрлаж, үг хэлээрээ ойлголцдог

Идсэн эрүү хувхайрч

Идүүлсэн бут ургадаг

Тайлбар: эцэстээ шударга үнэн дийлдэг

Ид гэхэд эвхийх

Хий гэхэд уравх

Тайлбар: ажлаас хойш суух, залхуурах

Идэхдээ эр бар

Хийхдээ хашин бух

Тайлбар: залхуу хойрго

Идсэн чоно хонгилд

Идээгүй чоно хоморгонд

Тайлбар: гол эзэн нь буруутан болохгүй араар нь үлдэх

Ид гэхээр долоох

Ор гэхээр шагайх

Тайлбар: а.ид уу гэхэд нэрэлхэн ёс алдах; б.алив зүйлд бололцоо олгосоор байтал цааргалан хойшлох

Идэхээсээ суух нь

Унтахаасаа хэвтэх нь

Тайлбар: ямар ч үйл эс бүтээн, дэмий сүр үзүүлэн байх, маяглах

Идэх нь идэр

Явах нь ядар

Тайлбар: идэж ууна гэвэл олны өмнө гавшгайлах, ажил хөдөлмөр гэвэл олноос хойш суух, залхуу хойрго

Идэхэд эр барс

Хийхэд хашин бух

Тайлбар: идэх нь идэр, явах нь ядар; залхуу хойрго

Идэхийн дараа

Айхын бараа

Тайлбар: а.дөнгөн данган хань болох; б.хань нөхрөө голсон үг

Идэвч ам нь хуурай

Баавч бөгс нь хуурай

Тайлбар: а.идээд идсэнгүй гэх; б.хүний тусыг дороо мартах

Идсэн ч чоно

Эс идсэн ч чоно

Тайлбар: авсан, аваагүй ч муу нэртэй л бол алив буруу хэрэгт холбогдохдоо амархан байдаг

Хэлснээ бүү ид

Хэхэрснээ бүү залги

Тайлбар: хэлсэн ярьснаа бүү март, үгнээсээ бүү буц

Хатууг зөөлөн иддэг

Харанхуйг гэрэл иддэг

Тайлбар: дийлдэшгүй бэрх юм ч эцэстээ ялгагддаг

Идсэн хүний ам нь зөөлөн

Авсан хүний гар нь зөөлөн

Тайлбар: хээл хахууль авсан идсэн хүн тогтсон хуулийн хам хэмжээ зөрчдөг, зөөлрүүлэн хөнгөлдөг