хорхой

Монголоор

Үгийн дуудлага

[xorxoi]

Үндэсний бичиг

ᠬᠣ᠊᠊ᠷᠣ᠊‍ᠠ‍‍ᠠ‍‍ᠠ‍᠊ᠢ

(хорухаи)

Галиглах зарчим

Үгийн утга

нэр.

1. амьт. Гонзгой урт, хоёр тал хэм тэгш биет, атирч гулсаж мөлхөж хөдөлдөг нугаламгүй доод амьтан
2. Өт хорхой хэлбэртэй, маш жижигхэн юмс
3. шилж. Шохоорхох сэтгэл, шунан дурлах сэтгэл

Нийлмэл үг

хорхой идэх - а.жижиг эрвээхэйн олон хөлт өт ноосон эдлэл, үст эдлэл зэргийг гэмтээн сүйтгэх; б.шүдний эд ялзран үрэвсэх

хорхой идсэн хөшиг - эрвээхэй зэрэг жижиг шавжны өтөнд идэгдсэн хөшиг

хорхой идсэн шүд - ялзарч үрэвссэн шүд

урт хорхой цээр. - могой

олгой хорхой амьт. - маш их хортой, говьд байдаг гэлцдэг домгийн амьтан

цох хорхой амьт. - хатуу давхар далавчтай шавьж

чийгний хорхой амьт. - ус чийгтэй газар орших, нялцгай биет хорхой

шанаган хорхой амьт. - газар усны сүүлгүй амьтан, мэлхийн авгалдай

хорхой ааруул - шүүрэн шанага зэргээр гоожуулан шүүж уртавтар нарийн хэлбэр оруулж хатаасан жижиг ааруул

хорхой мөөг - шавжин дээр ургадаг нэгэн зүйл жижиг мөөг

хорхой үс - залуу хүний толгойд цагаас эрт ургасан цагаан үс

хорхой хялгас - адууны сүүлд ургасан хугарсан бүдүүн охор хялгас

хорхой шүд - маш жижигхэн шүд

хорхой цэцэг урга. - өдлөг онь бүхий навчтай, цацаг хэлбэрт улаан баг цэцэг бүхий хоёр наст өвслөг хорт ургамал

Зөв бичихзүй

Үг хувилгах зарчим

Кирил бичгийн зөв бичихзүй

хор|хой амьт.. *~д хоргүй (ноомой номхон), хор­хойн, хорхойд, хорхойгоос

Үндэсний бичгийн зөв бичихзүй

ᠬᠣ᠊᠊ᠷᠣ᠊‍ᠠ‍‍ᠠ‍‍ᠠ‍᠊ᠢ  ᠶᠢ‍᠊ᠨ
ᠬᠣ᠊᠊ᠷᠣ᠊‍ᠠ‍‍ᠠ‍‍ᠠ‍᠊ᠢ ᠳ᠋ᠣ
ᠬᠣ᠊᠊ᠷᠣ᠊‍ᠠ‍‍ᠠ‍‍ᠠ‍᠊ᠢ ᠊ᠢ᠊᠊ᠢ
ᠬᠣ᠊᠊ᠷᠣ᠊‍ᠠ‍‍ᠠ‍‍ᠠ‍᠊ᠢ ᠡᠴ᠊‍᠊ᠨ
ᠬᠣ᠊᠊ᠷᠣ᠊‍ᠠ‍‍ᠠ‍‍ᠠ‍᠊ᠢ ᠪᠡ᠊ᠷ
ᠬᠣ᠊᠊ᠷᠣ᠊‍ᠠ‍‍ᠠ‍‍ᠠ‍᠊ᠢ ᠲ᠋‍ᠠ‍᠊ᠢ
ᠬᠣ᠊᠊ᠷᠣ᠊‍ᠠ‍‍ᠠ‍‍ᠠ‍᠊ᠢ ᠡᠣ᠊᠊ᠷᠣ᠊ᡍᠣ
ᠬᠣ᠊᠊ᠷᠣ᠊‍ᠠ‍‍ᠠ‍‍ᠠ‍᠊ᠢ ᠪᠡ᠊‍᠊ᠨ
ᠬᠣ᠊᠊ᠷᠣ᠊‍ᠠ‍‍ᠠ‍‍ᠠ‍᠊ᠢ ᠨᠣ᠊ᡍᠣ᠊ᠣ᠊᠊ᠨ

/~н /~д /~г /~оос /~оор /~той /~ руу /~оо /~ууд

Хоршоо үг

• хорхой шавж - мөлхөх, нисэх зэрэг өчүүхэн амьтад, өт шавж
• өт хорхой - өт болон бусад жижиг шавж

Хэлц үг

Өвөрмөц хэлц

хорхойд хоргүй - гэмгүй, ноомой номхон

хорхой нь гозгонох - шохоорхон хүсэх, дур хүрэх, ямар нэг юмыг хийх гэхээс байж ядах

хорхой хөдлөх/-

хорхой хүрэх - ямар нэгэн юманд шунан хүсэх, шунан дурлах

хорхойг нь хүргэх - хүнийг ямар нэгэн юманд хүсэл дурыг нь татаж өдөөх

хорхойг нь хөдөлгөх - хорхойг нь хүргэх

хорхойгоо гаргах - шохоорхож байсан зүйлээ авах буюу хийж санаа амрах

хорхойгоо дарах - багахан юм идэж хүслээ хангах төдий болох

хорхой идсэн баавгай шиг - дүрсгүйтэх, учиргүй их харайн цовхрох

хорхой дарах - шуналыг нь дарах, багасгах~Би тэр шуналтай авгайн ассан хорхой дарах гэж –Сайхан сэтгэлт эгч минь, хүүхдүүдийн өмнөөс би танд тугалтай үнээ, жороо морьтой барья гэхэд тэр эхнэр хөгцтэй шар шүдээ ярзайлган инээд алдан... (Ж.Дашзэгвэ, Орхоны овилго). ~Хоёулаа нуурын эрэг дээр очиж ганц хун агнаж хорхойгоо дарцгаая (Зян Рун, Чонон сүлд).

хорхой хөдөлгөх - дур хүслийг бадраах, хийх, сонирхох хүсэл төрүүлэх~Гаанс, хөөрөг хоёр нь хүний хорхой хөдөлгөөд ёстой нэг дангар байх шив дээ гэж хэлэв (Ж.Бямбаа, Их аяныхан).

хорхой идсэн баавгай шиг - дүрсгүйтэх, учиргүй их харайн цовхрох~Болхи мөхөс миний ижил нэг лут хүн бүхнийг хөл доороо сөгдүүлээд өөрөө хорхойтсон баавгай шиг өндөр өөд нэг авирч, нам руу нэг буун мунгинаж, хад чулуу мөргөж байхаар бүгдээрээ хэлэлцвэл буруугүй гэгчээр хэрэг явдлаа зөвлөж байвал дээр болов уу (Ж.Пүрэв, Аянга).

хорхой нь гозгонох - шохоорхон хүсэх, дур хүрэх, ямар нэг юмыг хийх гэхээс байж ядах~Самдан ч хэдийнээ хөлчүүрч эр бяраа үзүүлэх хорхой нь гозгоносон тул арслан барсыг ч цохин алж болмоор хар модон гол барьж аваад нөгөө эсгий татаж байсан харчуулын гарын хүчийг үзэн нүдэж гарлаа (С.Эрдэнэ, Жаргах нас). ~Хорхой нь гозгоносон золигнууд маргааш үүр цүүрээр зэгсэн тор малгайгаа өмсөөд хавчаахай нумаа барин дахин анд гарахаар тохиролцжээ (Зян Рун, Чонон сүлд).

хорхой хөдлөх/хүрэх - ямар нэгэн юмыг шунан хүсэх, шунан дурлах~Должин өнгө өнгөөр алаглах төрөл бүрийн торго дурданг харах тусам хорхой хөдлөх авч, юун түрүүнд халуун хоол олж идэх хэрэгтэй гэж санаад дэлгүүрээс гарлаа.

хорхой нь ассан - шунал нь хөдөлсөн~Билэгээ авгайнхаа захиасыг өврөөсөө гаргах хооронд шинэ гар утсыг хорхой ассан нүдээр ширтэж байлаа.

хорхойд жад барих - ихэрхэх, онгирох, сүржигнэх~Битгий өчүүхэн юманд сүржигнэж, хорхойд жад барьж бай гэж ээж нь түүнийг зэмлэнэ.

хорхойд хоргүй - гэмгүй, ноомой номхон~Олныг түйвээсэн энэ гурван хижээл лам хорхойд хоргүй мөрөөрөө амьтад шиг амгалан харагдаж байв (Ж.Дамдиндорж, Суварганы нууц).

хорхойтой араандаа зуух - муу санах, хорсол өвөрлөх~Хэлчихвэл өс санаад хорхойтой араандаа зуух байлгүй гэж дотроо бодлогоширно.

Хэвшмэл хэлц

Аалз шиг арваганаж

Хорхой шиг хортолзох

Хорхой ч гэсэн

Биед нь хүрэхлээр атирдаг

Хорхой ч гэсэн толгой дээр гишгэвэл

Сүүл нь хөдөлнө

Хорхой шавж газраас

Хоршоо худал улсаас

Хулгай авах малгүй

Хорхой нуугдах хувцасгүй

Аман зохиолд орсон нь

Зүйр үг

Хорхойн мөрөөр хорь хонож

Аалзны мөрөөр арав хонох

Тайлбар: дэмий юмаар хөөцөлдөж цаг алдах