дэр

Монголоор

Үгийн гарал

Үгийн дуудлага

[der]

Үндэсний бичиг

ᠲ᠋‍ᠠ‍᠊ᠷ
ᠲ᠋‍ᠠ‍᠊ᠷ᠎ᠠ

(дэр-э)

Галиглах зарчим

Үгийн утга

I нэр.

Унтах, хэвтэх үед толгой дороо зөөллөн тавих зүйл, жинтүү
Юмны доогуур тавьсан ивүүр, тулгуур

II.

дэр дэр чимээ. (нимгэн даргар хатуу зүйл харшилдан дуугарах дуу чимээ), дэр дар хийх (дэргэр хатуу юмны тарчигнан дуугарах).

III.

шар дэр урга. (нэгэн зүйл мугваа).

Ойролцоо үг

Нийлмэл үг

дэрний уут - дэрний углаа

өдөн дэр - шувууны өдөөр хийсэн жинтүү

өндөр дэр - давхар дэр

дэр авах - дайн тулаанд нэг ч болов дайсныг хороогоод үхэх

дэр чулуу - дэр хийсэн чулуу

дэр өвс - жагмаа

дэр төмөр - дэр болгосон төмөр

замын дэр мод - төмөр замын ивүүр мод

Зөв бичихзүй

Үг хувилгах зарчим

Кирил бичгийн зөв бичихзүй

дэр нэр. ор ~ хорш., дэрний, дэрэнд, дэрнээс

Үндэсний бичгийн зөв бичихзүй

Орчуулга

Хоршоо үг

дэр дэвсгэр - унтах, хэвтэхэд толгой доор ивэх болон бие доор тавих зүйл
ор дэвсгэр - унтаж хэвтэх үед хучиж дэвсэх хэрэглэл
ор дэр - унтаж хэвтэх үедээ дэвсэж хучих хөнжил гудас болон дэрлэх зүйл

Товчилсон үг

Хэлц үг

Өвөрмөц хэлц

дэр нэгдэх/дэр нэгтгэх - гэр бүл болох

дэр авах - (хуучир.) үхэхдээ нэг ч болсон дайсныг алаад үхэх~Бэхлэлтэд цугларсан татаарыг арай хэмээн эзлэн авч, цүүнд хэмжиж хядахад татаар хүн тутам дэр авч үхье хэмээлдэн хутга ханцуйлж байсан тул манай цэргүүд ихэд хохирчээ (Лувсанданзан, Алтан товч).

дэр маажих - татаж чангаах, оролдох~Замын хүн манайд хоносон чинь шөнөжин охины минь дэр маажаад, тэсэлгүй би босоод хөөгөөд гаргачихсан.

дэр нийлүүлэх/нэгдэх/нэгтгэх - эр эм хоёр бололцох~Их Хамар юүнгэн лүгээ хаан чилээндээ түдэж дэр нэгтгэсэнгүй (Мандухай цэцэн хатан). ~Арван найман насандаа нутгийн Долгор гэдэг бүсгүйтэй дэр нийлүүлэн гэр барьж амьдрав (Ч.Лодойдамба, Тунгалаг тамир).

дэр нийлэх - гэрлэх~Тэгээд нутгийнхаа нэг бүсгүйтэй дэр нийлсэн (О.Цэндсүрэн, Халуун салхи).

дэр нэгтэй болгох - гэрлүүлэх~Энэ Ломбо ер нь болох зохих, төлөв томоотой хүн шүү. Хоёр хүүхдээ дэр нэгтэй болгочих гэж аав нь бодож байна гэв (Л.Түдэв, Нүүдэл).

↑ хээрээр гэр хийж, хэцээр дэр хийж амьдрах

Хэвшмэл хэлц

Дэр богино бол хүзүүнд муу

Дэвсгэр нимгэн бол сүүжинд муу

Дэр дээр хэлэлцсэн үг

Төр дээр хэлэлцсэнийг эвдэнэ

Төр дээрх нууц

Дэр дээр задардаг

Аман зохиолд орсон нь

Зүйр үг

Хээрээр гэр хийж

Хэцээр дэр хийх

Тайлбар: хээр хөдөө амьдрах, уул хадаар орогнох