хуруу(н)

Монголоор

Үгийн утга

хуруу(н) I нэр 1биезүй. Хүн, амьтны гар хөлийн сарвуу: ариун хуруу (ядам хуруу), гарын арван хуруу (хүний гарын арван сарвуу), хуруу барих (а.бусдад үл мэдэгдэх гэсэн тоотой юмыг гар барьж харилцан мэдэх; б.хуруу гаргахад нэг нь сүүлдэсхийж нөгөө этгээдийн гаргах хурууг харах гэсэн байдал гаргах), хуруу дарах (а.хуруугаар тэмдэг болгон тоо тоолох; б.баримт бичиг зэрэг дээр өндөгний хээг дарж гэрч тэмдэг болгох), хуруу гаргах тогл. (нэгэн зүйл тоглоом, хоёр хүн нэгэн зэрэг тус тус нэг хуруугаа гаргаж наадах, эсхүл хоёр этгээд хуруугаа гаргахын сацуу тоог хэлж наадах), хуруу инчдэх (эрхий хурууны өндгийг, мөн гарын бусад хурууны өндөгтэй нийлүүлж хавсарч хавиран дуугаргах), хуруу мойх (хуруу мойног болох), хуруу чичих (хуруугаа гозойлгон унтууцах), хурууны зураг (а.шууд хуруугаараа өнгө суулгаж зурсан нэгэн зүйлийн уран зураг; б.хуруугаар өнгө суулган зурах уран зургийн арга), хурууны ор (юм барихад үлдээсэн буюу батлан гэрчилж дарсан хурууны өндөгний нарийн хээ), хурууны өндөг (хурууны үзүүрийн бөмбөгөр хэсэг), хурууны үе (хурууны нугарч болох хэсгүүд буюу хуруу ясны залгаас), хурууны үзүүр (хурууны өмнө хэсэг), хурууны хэв (хурууны өндгөн дээр байх арьсны хээ, хүн бүрт өөр өөр байх тул бодгаль хүний тэмдэг болгон ашиглах нь бий), хурууны хээ (хурууны хэв, хурууны өндөгний зураас), хурууны хээ шинжих (гэмт хэрэгтнийг илрүүлэх нэгэн арга), хуруу таалцах тогл. (нэг хүүхэд нь нэг гарынхаа дунд хурууг нууж, нөгөө нэг гарынхаа нэг хурууг нэмж атгаад, нөгөө хүүхдээр дунд хуруугаа олуулж наадах хүүхдийн тоглоом), хуруу тоолох тогл. (хуруунд нэр өгч, нэрлэн тоолох монголын уламжлалт тоглоом наадгай: эрхий мэргэн (эрхий хуруу), эмч домч (долоовор хуруу), дунд ноён (дунд хуруу), дугар зайсан (ядам хуруу буюу дөрөвдүгээр хуруу), шошгор бичээч (чигчий хуруу), хуруугаар жимэлцэх (хуалах), гарын хуруу (гарын сарвуу), долоовор хуруу (заах хуруу буюу хоёрдахь хуруу), дунд хуруу (гар, хөлийн таван хурууны дундах нь), мойног хуруу (муруй болж эвдэрсэн хуруу), хөлийн хуруу (хөлийн сарвуу), чигчий хуруу (гар хөлийн хамгийн жижиг буюу тавдахь хуруу), эрхий хуруу (хүний гарын хамгийн эхний хуруу), ядам хуруу (ариун хуруу буюу дөрөвдэх хуруу), хуруу гар хорш. (гар хөлийн сарвуу болон мутар), хуруу хумс хорш. (гар хөлийн сарвуу, түүний үзүүр дэх эвэрлэг зүйл), *арван хуруу тэгш (өө сэвгүй), *арван хуруу шигээ мэдэх (маш сайн мэдэх) *таван хуруу тэгшгүй (төгс төгөлдөр биш), *хуруу дүрэх (а.хулгай хийх, бусдын юмыг завшин ашиглах; б.оролцох), *урт хуруутай (хулгайч), *хуруу хумсаа хугалах/хуруу хумсаа малтах (идэж уух, өмсөх зүүхээ хасах, өөрсдийнхөө хэрэглэхийг багасгах), *хуруу хумсаа нуух (ажлаас зайлсхийж биеэ оторлох), *ганц хуруутах (хуруу идээлэх нэгэн зүйл өвчин), *хуруу барих гээд бугуй барих (завшсан дээрээ бас завшаан эрж явах, даврах), *хурууны үзүүрээр хөдөлгөх (а.хүч орохгүй хийх; б.бусдыг өөрийн хүсэл зоригийн дагуу дуулгавартай байлгах), хуруу багтвал орно, хошуу багтвал ууна зүйр. (идэж уухдаа сайн, овсгоо самбаатай), хуруу хөдөлбөл хошуу хөдөлнө цэцэн. (ажил хийвэл ам тосдоно, ажил хөдөлмөр хийж сайн амьдарна); 2шилж. Өвчүүний ясны хавиргатай холбогдож байгаа жижиг мөгөөрс яснууд: өвчүүний хуруу (өвчүүний хоёр хажуугийн хавьсанд нийлэх бяцхан яснууд); 3шилж. Юманд хийсэн хуруу мэт юм: бээлийний хуруу (бээлийнд хийсэн хуруу шиг хэлбэртэй зүйл, хуруу шургуулах зориулалттай хэсэг), таван хуруутай бээлий (таван хурууны хэлбэр гаргаж нэхсэн, оёсон бээлий); 4шилж. Хуруугаар багцаалсан хэмжээ: хуруу хэртэй (хурууны орчим хэмжээтэй), хуруун чинээ (хуруу шиг, бяцхан, жижигхэн), хоёр хуруу зайтай (хоёр хуруу дарам зайтай), хуруу зузаан өөх (хуруу дарам зузаан өөх), хуруу дарам (нэг хуруу орчим хэмжээ), хуруу шил (лабораторийн туршлагад хэрэглэдэг, нэг үзүүрийг нь битүүлсэн нимгэн гуурс шил).

'

'

'

'

Шилжсэн утга

• Өвчүүний ясны хавиргатай холбогдож байгаа жижиг мөгөөрс яснууд: өвчүүний хуруу - өвчүүний хоёр хажуугийн хавьсанд нийлэх бяцхан яснууд
• Юманд хийсэн хуруу мэт юм: бээлийний хуруу - бээлийнд хийсэн хуруу шиг хэлбэртэй зүйл, хуруу шургуулах зориулалттай хэсэг
• Хуруугаар багцаалсан хэмжээ: хуруу хэртэй - хурууны орчим хэмжээтэй

Холбоо үг

• ариун хуруу - ядам хуруу
• гарын арван хуруу - хүний гарын арван сарвуу
• хуруу барих - а.бусдад үл мэдэгдэх гэсэн тоотой юмыг гар барьж харилцан мэдэх б.хуруу гаргахад нэг нь сүүлдэсхийж нөгөө этгээдийн гаргах хурууг харах гэсэн байдал гаргах
• хуруу дарах - а.хуруугаар тэмдэг болгон тоо тоолох б.баримт бичиг зэрэг дээр өндөгний хээг дарж гэрч тэмдэг болгох
• хуруу гаргах тогл. - нэгэн зүйл тоглоом, хоёр хүн нэгэн зэрэг тус тус нэг хуруугаа гаргаж наадах, эсхүл хоёр этгээд хуруугаа гаргахын сацуу тоог хэлж наадах
• эрхий мэргэн - эрхий хуруу
• эмч домч - долоовор хуруу
• дунд ноён - дунд хуруу
• дугар зайсан - ядам хуруу буюу дөрөвдүгээр хуруу

Хоршоо үг

• Өвчүүний ясны хавиргатай холбогдож байгаа жижиг мөгөөрс яснууд: өвчүүний хуруу - өвчүүний хоёр хажуугийн хавьсанд нийлэх бяцхан яснууд
• Юманд хийсэн хуруу мэт юм: бээлийний хуруу - бээлийнд хийсэн хуруу шиг хэлбэртэй зүйл, хуруу шургуулах зориулалттай хэсэг
• Хуруугаар багцаалсан хэмжээ: хуруу хэртэй - хурууны орчим хэмжээтэй

Зүйр цэцэн үг

хуруу багтвал орно, хошуу багтвал ууна - идэж уухдаа сайн, овсгоо самбаатай