олон улсын цагдаагийн үүрэг гүйцэтгэх

Хадмал үг

[англ. international police missions (ipms)]

Тайлбар

хууль.

Энэ нь өргөн утгаараа нэг улс, эсхүл нэг хэсэг улс нэг улс рүү, эсхүл бүс нутаг руу цагдаагийн алба хаагчийг илгээн үүрэг гүйцэтгүүлэх асуудал багтсан багтаасан ойлголт. Харин явцуу утгаараа НҮБ, Үндэстнүүдийн Лиг, Европын аюулгүй байдлын хамтын ажиллагааны байгууллага зэрэг олон улсын, эсхүл бүс нутгийг хамарсан үйл ажиллагаа явуулдаг байгууллагаас үүрэг хүлээлгэсний дагуу үндэстэн дамнасан цагдаагийн үйл ажиллагаа явуулахыг ойлгоно.Ийм төрлийн ажиллагааны талаарх 1897-1908 оны хооронд Европын цагдаагийн алба хаагчдыг хууль, дүрэм бий болгож сахиулах ажил хийлгэхээр одоогийн Грек улсын арал болох Крит рүү илгээж байсан түүхэн баримтыг анхны тохиолдол гэж авч үздэг. Сүүлд 1913-1914 онд дөнгөж Оттоманы түрэмгүүллээс салж эрх чөлөөгөө олсон Албани руу туслахаар Германы цагдаа очиж ажиллаж байсан байдаг. Мөн 1920-1930 онд АНУ-ын тэнигсийн болон цэргийн цагдаагийнхан төв Америк, Карибийн тэнгисийн улсуудад очиж зэвсэгт цагдаагийн алба байгуулж өгч байжээ. Дэлхийн хоёрдугаар дайны дараагаар Японд АНУ-ын туршлагад тулгаарлан цагдаагийн шинэ тогтолцоог, Герман улсад АНУ, Франц, Британи улсууд зүүн Германд Орос улс тус тусынхаа туршлагад тулгуурлан цагдаагийн шинэ тогтолцоог бий болгосон байдаг. Сүүлийн үеийн жишээ бол пост коммунист улсуудыг шилжилт хийх үед сургалтын баг, зөвлөхийг НҮБ-ын олон улсын эрүүгийн мөрдөн шалгах ажиллагааны сургалт ба туслалцааны хөтөлбөрийн хүрээнд ажиллуулж байжээ. Мөн Европын аюулгүй байдал хамтын ажиллагааны байгууллагаас Серби улсад, НҮБ-аас Босниа улсад, Европын холбооноос 2005 онд шинээр холбоондоо элсүүлэх арван улсад цагдаагийн шинэчлэл хийхэд тус тус тусламж үзүүлж байсан байна. Баруун Африкийн эдийн засгийн холбооноос Либери, Сейра Лион улсуудад, Австралийн засгийн газраас Соломоны арал улсад цагдаагийн ажилтнуудыг илгээн ажиллуулж байлаа.1948 оноос хойш НҮБ-аас 48 улсад энхийг сахиулах ажиллагаа явуулсан ба 1980-аад оноос энхийг сахиулах ажиллагаанд цагдаагийн алба хаагчдыг оролцуулах болсон нь CIVPOL гэж нэрлэгдэх болсон. CIVPOL гэдэг нь “civilian police” гэх махчилж орчуулбал иргэний цагдаа гэсэн үгний товчлол ба энхийг сахиулах цэргийн ажиллагаанд MILPOL буюу “military police” гэх цэргийн цагдаагаас ялгах зорилгоор өгсөн нэр юм. Цэргийн цагдаа нь зөвхөн тэр цэргийн анги, салбар дотор цагдаагийн ажил үүрэг гүйцэтгэдэг учраас ингэж ялгаж нэрлэх шаардлага гарчээ. Энэ дашрамд тайлбар хийхэд иргэний цагдаа гэдэг нь “цагдаа” гэж бидний ойлгодог зүйлийг хэлж байгаа болохоос эрүүгийн цагдаа, иргэний цагдаа, хэв журмын цагдаа, замын цагдаа гэсэн тогтолцоо энэ дэлхий дээр одоогоор байхгүй. 2006 оноос CIVPOL-ийг UNPOL буюу НҮБ-ын цагдаа гэх болсон. НҮБ-ын цагдаа нь томилогдон очсон улсын цагдаагийн байгууллагад зөвлөх, шинээр байгуулахад туслах, хяналт-шинжилгээ хийх, сургалт явуулах үүрэг гүйцэтгэдэг байсан бол 1990-ээд оны сүүлээс хууль сахиулах цагдаагийн ажлыг өөрсдөө гүйцэтгэдэг болсон.