мужийн хууль сахиулах үйл ажиллагаа

Хадмал үг

[англ. state law enforcement]

Тайлбар

Анх 1835 онд Техасын ойн цагдаа нарыг байгуулснаас хойш, мужийн хууль сахиулах үйл ажиллагаа нь үндсэндээ гурван ангилалд хуваагдах болсон. Үүнд: мужийн цагдаагийн хүчин, мужийн замын цагдаа болон бусад хууль сахиулах агентлагууд орно. Хамгийн сүүлчийн ангилал нь хэд хэдэн агентлагийг хамруулдаг бөгөөд тэдгээрийн дийлэнх нь тодорхой, хязгаарлагдмал үүрэг гүйцэтгэдэг ба нэг бол баривчлах эрхгүй аль эсхүл баривчлах эрхтэй байдаг байна. Мужийн замын цагдаа буюу хөдөлгөөнт эргүүл нь замын хөдөлгөөнтэй холбоотой зохицуулалтууд, жолооны үнэмлэх олгох шалгуурууд болон автомашины хүндийн хязгаарлалттай холбоотой зүйлсийг мөрдүүлэх зорилготой байгуулагдсан байдаг. Гэвч мужийн хууль сахиулах үүрэгтэй бүх агентлагууд үйл ажиллагааны хувьд хязгаарлагдмал байдаггүй. Уламжлалын хувьд мужийн цагдаагийн хүчин баривчилгаа хийх хамгийн өргөн эрх мэдэлтэй байдаг бөгөөд зарим тохиолдолд хамгийн их үүрэг гүйцэтгэдэг. Үүнд өөрсдийн санаачилгаар гэмт хэрэг мөрдөх эсвэл шерифын болон орон нутгийн цагдаагийн хэлтсийн захиалгаар.

Сүүлийн үед мужийн засаг захиргаа төсвийн хүндрэлтэй үед хууль сахиулах агентлагуудын бүтцийг шинэчилж, заримдаа татан буулгах болсон. Түүнчлэн гэмт хэрэгтнүүдийг эрэн сурвалжилж, барих технологи хурдацтай хөгжиж, хүүхэд багачуудыг хамгаалах олон нийтийн шаардлага нэмэгдэж, алан хядах үйл ажиллагаанаас үүсэх аюул улам ихсэж байгаатай холбогдуулан эдгээр гурван ангилал нь нэмэлт үүрэгтэй болох болсон. Зарим нэг тодорхой тохиолдлыг эс тооцвол энэ үед мужийн хууль сахиулах үйл ажиллагаа буюу цагдаагийн үйл ажиллагаатай холбоотой агентлагуудын тоог гаргаж ирэх нь үр дүнгүй юм. Гэхдээ зарим нэг агентлагууд ийм төрлийн цагдаагийн үйл ажиллагаа болон хууль сахиулах ажиллагааг явуулдаг.

Мужийн хууль сахиулах захиргааны агентлагууд

Эдгээр агентлагууд нь ерөнхийдөө гурван бүлэгт хуваагддаг.

1) Орлого бүрдүүлэлт

2) Эд хөрөнгийн хамгаалалт

3) Байгаль орчин хамгаалалт. Эдгээрийн үүрэг тодорхойгүй байдаг. Ерөнхийдөө дээрх гурван бүлэг нь дараах үүргийг гүйцэтгэдэг.

4) Мужийн төсөв бүрдүүлэлт нь голдуу тамхи, согтууруулах ундаа, шатахуун болон мөрийтэй тоглоомын татвар дээр суурилдаг. Иймээс орлого бүрдүүлэлтийн ажилчид эдгээр зүйлсээс мөрдүүлж, өөрсдийнхөө төсвийг бүрдүүлдэг.

5) Мужийн эд хөрөнгийн хамгаалалт нь тангараг өргөөгүй жижиг нэгжүүдээс, Миннесотагийн цагдаагийн газар, цагдаагийн алба, хэлтсээс. Мужийн цагдаа эсвэл замын цагдаагаас бүрддэг.

6) Байгаль орчны хамгаалалт нь загас болон ан агнуурын хамгаалагчид, ой хамгаалагчид, байгаль орчин хамгаалагчид, ойн цагдаа болон бусад албан тушаалтнуудыг хамруулдаг. Тухайн бүлэг нь мужийн хууль сахиулах үйл ажиллагааг хамруулсан хамгийн эртний төрөл байдаг. Байгаль орчин хамгаалагчдын цалин хөлсийг анхандаа ан агнуурын гэрчилгээ болон төлбөр, торгуулиар санхүүжүүлдэг байсан байна.

Мужийн мөрдөн байцаалтын агентлагууд

Мужийн гэмт хэргийн мөрдөн байцаах үйл ажиллагааг үндсэндээ хоёр хэлбэрээр зохион байгуулдаг. Мужийн цагдаагийн мөрдөгчийн алба, бие даасан агентлагийн мөрдөгчийн алба гэж байна. Жишээлбэл, Канзасын Мөрдөн байцаалтын алба, Джоржиагийн Мөрдөн байцаалтын алба гэх мэтчилэн. Гэмт хэргийн мөрдөн байцаалттай холбоотой зохицуулалт нь үргэлж өөрчлөгдөж байдаг. Тухайлбал, Иллинойс муж нь анх мөрдөгчийн албаа цагдаагийн газрын удирдлага дор байгуулж байсан түүхтэй. 1960-аад оны үед Иллинойс мужийн Мөрдөн байцаалтын алба (ИМБА) гэж бие даасан нэгж байгуулсан. Хэдэн арван жилийн дараа тэд уг нэгжийг татан буулгаж, Гэмт хэргийн мөрдөн байцаалтын хэлтсийг Иллинойс мужийн цагдаагийн газрын удирдлага дор дахин байгуулсан байдаг.

Мужийн замын цагдаа, хөдөлгөөнт эргүүл болон мужийн цагдаа

Өнөөдрийн байдлаар мужийн хууль сахиулах үйл ажиллагааг ихэвчлэн мужийн замын цагдаа, хөдөлгөөнт эргүүл болон мужийн цагдаа нар гүйцэтгэдэг. АНУ-ын хамгийн жижиг мужуудад, тухайлбал Коннектикут болон Рөүд Айландад, мужийн цагдаа нар шерифын албыг гүйцэтгэж, эргүүлийн ажил болон мөрдөн байцаалтыг хариуцаж ирсэн байдаг. Хэдийгээр мужийн цагдаа нарын эрхэм зорилгод бусад агентлагуудыг орлох бус туслалцаа үзүүлнэ гэсэн байдаг боловч нийтлэг чиг хандлагаас ажиглахад мужийн цагдаа нар өөрсдийн эрх мэдлийг тэлж байгаа юм.