ихэс

Монголоор

Үгийн гарал

ЭХ-ЭС нь анхдагч ЭХ үүсвэрийн утга бөгөөд гарал үүслийн эхлэл гэсэн утга юм. Ураг бүрэлдэх үед эхэлж үүснэ. Хүйгээр урагтай холбогдож хэвлийд бойжих үед хэрэгцээд бүх зүйлээр хангах түр эрхтэн юм. ИХ-ЭС буюу ИХЭС нь хаад, ноёд, түшмэд, ахмад настангуудийн хүндэтгэлийн хэлбэр. ИХ- дээд тал, хэмжээг заана. ЭС гэдэг нь хүний биеийн бүтцийн хамгын жижиг нэгж. ИХ-ЭС, ЭХ-ЭС гэдэг нь мэдээллийн болон материйн нийлбэрээр нэрлэх билэгдэлийн шинж чанар бүхий нийлмэл үг юм.

     Монголчууд мөнх тэнгэрт шүтэх сүсэг бишрэлийн тухай баримтууд бий. Шинжлэх ухааны хөгжил хязгаарлагдмал үед ЭХЭС-ийг оршоох ёс үйлдэн эх амаржиж шинэ хүн төрсөнөөс хойш гурав хоногын тотор өвөлжөө бууцны орчимд ЭХЭС-ийг асгаж эхэс оршоох ёс үйлддэг байна. Энэ нь ЭХЭС-д шинэ хүний анхдагч мэдээлэл тэр хэлбэрээрээ хадгалагдан үлддэг гэсэн ойлголттой нь холбоотой байж. Монголчууд бууриа эргэх, ЭХЭС оршоосон газартаа хөрвөөх зэргээр дом үйлддэг байсан нь эд эсийн мэдээллээ шинэчлэх буюу анхдагч мэдээллээ сэргээх үйл үйлддэг байж. Одоо шинжлэх ухаан хөгжиж ЭХЭС-ийн шинж чанарыг тодорхойлж залуужуулах, эд эрхдэн ургуулах гэх мэтээр эрүүл мэндийн салбарт хэрэглэж эхэлсэн нь монголчууд эртнээс аливаа зүйлд шинжлэх ухаанчаар хандаж амьдрал ахуйдаа ашиглаж байсны тод жишээ гэж дүгнэж болох талтай.

Үгийн дуудлага

[ixes]

Үндэсний бичиг

ᠡ᠊᠊ᠢ᠊ᠭᠡᠰ
ᠶᠡᠭᠡᠰ

(йэхэс) ~ дээдэс (ихэс) ~ цөглөх

Галиглах зарчим

Үгийн утга

I нэр.

1. Ихийн олон тоо;
2. Дээд тушаалтан өндөр зэрэгтэн
3. Өвгөд, настан буурал
4. Эрдэм ухаан, ёс заншил боловсорсон дээд хүндтэй хүн.

II нэр.анагаах.

1. Эхийн умай дахь ургийн тэжээлээр бий болсон түр зуу­рын бүрхэвч эрхтэн; харвис, хальс

Нийлмэл үг

ихсийн газар - өвөг дээдсийн оршуулга

ихэс түдэх - төрсний хойно ихэс гарахгүй удах

ихэс цөглөх - хүн, амьтны төрөөд ихэс нь гарах

Зөв бичихзүй

Үг хувилгах зарчим

Кирил бичгийн зөв бичихзүй

и|хэс нэр. ихсийн газар

Хоршоо үг

• ихэс дээдэс - язгууртан дээдэс
• хаад ихэс - хаад ноёд
• ихэс багас - ихэс дээдэс, харц ардууд
• ахас ихэс - ахмад настан
• өвгөд ихэс - өндөр настан

Хэлц үг

Хэвшмэл хэлц

Ирвэс ч бол зулзагаар байж өсдөг

Ихэс ч бол хүүхдээр байж өсдөг

Ихэс сайд билгээ билүүдэж элгээ элэгшээнэ

Өчүүхэн хүн цэнгэлд ташуурч ашгийг эрхэмлэнэ