долоо

Монголоор

Үгийн дуудлага

[dolo:]

Үндэсний бичиг

ᠲ᠋ᠣ᠊᠊ᠯᠣ᠊᠊ᠭ᠎᠎ᠠ

(долуг-а)

Галиглах зарчим

Үгийн утга

тоо.

1. Зургаа дээр нэгийг нэмсэн нийлбэр
2. Үл таашаах олон тоо

Нийлмэл үг

долоо хоног - долоон өдөр, шөнөтэй тэнцүү хоног тооллын нэгж

долоон өвгөн од.орон. - долоон бурхан од

долоон эрдэнэ - бурханы шашны ном сударт гардаг долоон зүйлийн эрдэнэс

Зөв бичихзүй

Үг хувилгах зарчим

Кирил бичгийн зөв бичихзүй

до|лоо тоо. долоон эсвэл 7-н өдөр (7 өдөр), долоо дахийн, долоо дахид

Үндэсний бичгийн зөв бичихзүй

ᠲ᠋ᠣ᠊᠊ᠯᠣ᠊ᡍ‍ᠠ‍᠊‍᠊ᠨ
ᠲ᠋ᠣ᠊᠊ᠯᠣ᠊ᡍ‍ᠠ‍ᠣ᠊᠊‍᠊ᠨ
ᠲ᠋ᠣ᠊᠊ᠯᠣ᠊ᡍ‍ᠠ‍ᠳ᠋‍ᠠ‍‍ᠠ‍‍ᠠ‍ᠴ᠊ᠢ
ᠲ᠋ᠣ᠊᠊ᠯᠣ᠊ᡍ‍ᠠ‍ᠳ᠋‍ᠠ‍ᢉᠢ᠋
ᠲ᠋ᠣ᠊᠊ᠯᠣ᠊ᠳ᠋ᠣ᠊ᡍ‍ᠠ‍᠊ᠷ
ᠲ᠋ᠣ᠊᠊ᠯᠣ᠊ᡍ‍ᠠ‍ᠳ᠋ᠣ
ᠲ᠋ᠣ᠊᠊ᠯᠣ᠊ᡍ‍ᠠ‍ᠳ᠋‍ᠠ‍᠊ᠢ
ᠲ᠋ᠣ᠊᠊ᠯᠣ᠊ᡍᠣ᠊᠊ᠯ᠊‍᠊ᠨ
ᠲ᠋ᠣ᠊᠊ᠯᠣ᠊ᡍ‍ᠠ‍‍ᠠ‍ᠳ᠋᠊‍᠊ᠨ
ᠲ᠋ᠣ᠊᠊ᠯᠣ᠊ᡍ‍ᠠ‍‍ᠠ‍‍ᠠ‍‍ᠠ‍᠊ᠨ

/~н /~д /~догч /~дахь /~дугаар /~т /~той /~уул /~тоо /~хон

Хэлц үг

Өвөрмөц хэлц

долоон булчирхайг нь тоочих - нэгэн нэгэнгүй илчлэн хэлэх

долоон булчирхайгаа тоочих - хамаг байдгаа хэлэх, юугаа ч нууж хаалгүй ярих

долоо буцах - хэлсэн амласнаасаа эргэлзэн буцах

долоон голтой - амь бөхтэй, зовлон их даадаг

долоон доор - урьдахаас улам муудсан, шал дэмий

долоон жорын юм ярих - есөн шидийн юм ярих, олон үг чалчих

долоон уулын цаагуур - холын холуур, далдын далдуур

долоон ходоодтой - хэтэрхий ховдог

долоон хүзүүт - урт хүзүүтэй хүн

долоо шархадсан чоно шиг [мэт] - а.нэгмөсөн хашрах, туйлын хашир болсон~Долоо шархадсан чоно шиг хүн шүү (Д.Найманжин, Оломгүй далай). б.зальтай этгээд

долоон булчирхайгаа тоочих - хамаг байдгаа хэлэх, юугаа ч нууж хаалгүй ярих~Төл хорогдсон гэж хэлэв үү? гэж асуужээ. Хэлэлгүй яах вэ. Долоон булчирхайгаа тооччихсон. Үнэн үгээр явбал үхэр тэргээр туулай гүйцнэ (Л.Лодов, Алтан бурханы төгсгөл).

долоон голтой - (үл тааш.) амь бөхтэй, зовлон их даадаг~Манайхан намайг эрж байгаа байх аа. Хүн долоон голтой гэдэг, тэсэхийг л бодъё гээд (Цогтжав) ямар боловч ус дүүрсэн нуувчаас гарахаар шийдэж, эрүүл гараараа тарианы иш багцхан атгаж зүтгэсэн боловч бороонд нэвтэрсэн газрын тариа биеийг нь даасангүй сугарч ирэв (С.Эрдэнэ, Залуу цэргийн эцэслэл).

долоон дор - тун муу, муугийн муу~Арьс мах минь тас тас түлэгдэх нь мэдэгдэж өвдөх нь банчадуулснаас долоон доор ч тэсэмгүй санагджээ (Б.Ринчен, Үүрийн туяа).

долоон жорын юм дэлгэх/ярих - элдэв олон юм ярих~Би өглөө бүр босож цай чанадаг боловч урьд шөнө долоон жорын юм ярьж цаг алдсаар байгаад орой унтсан тул сэрсэнгүй (Д.Намсрай, Хан уулын яргуй).

долоон зөв - тун зөв~Сумъяа үгүй бол энэ гэрийн хоол цай төхөөрөхөөс эхлэн цэцэрлэгт гүйх хүртэл зайлшгүй зуурын үүрэг болдгоос явуулах дургүй байдаг нь долоон зөв (Улаангэрэл, Хаа оддог билээ).

долоон нэхийгээр таван нударга эсгэх - арвич, хямгач бус~Долоон нэхийгээр таван хударга эсгэж мэдэх айхавтар арвич хүн шүү.

долоон өвгөн хөндөлсөж, гурван нохой гудайх - шөнө их л орой болох~Цагаан мод хаяж тоглосоор байтал, долоон өвгөн хөндөлсөж, гурван нохой гудайсан байсныг сая л мэдэж гэрийн зүг гүйцгээлээ.

долоон сүв нь битүү - тэнэг мунхаг~Юу ч хэлж өгөөд нэмэргүй. Долоон сүв нь битүү амьтан байгаа юм. Амны гарз.

долоон сүв нь хаагдсан - юмны учрыг ойлгохгүй будлих~Юу ч ойлгохгүй байна уу. Долоон сүв нь хаагдчихсан юм уу даа.

долоон уулын цаагуур - (жигш.) холын холуур, далдын далдуур~Тонил, тонил, чөтгөрүүд. Тоотой мөнгө чинь энэ байна. Ёстой долоон уулын цаагуур... (Д.Намдаг, Их хурим).

долоон уулын цаана - холоос хол, далдын далд, холын холуур~Дулмаа анх гэрээс гарахдаа “Төмөрийнхөө өшөөг авна” гэдэг ганцхан, үргэлж шатан буцалж байгаа бодолтой байснаас биш хэнээс яаж өшөө авах нь долоон уулын цаана, далан жалганы тэртээ байжээ (Ч.Лодойдамба, Тунгалаг тамир).

долоон ходоодтой - хэтэрхий ховдог~Идсэн уусан нь хаагуураа ордог юм болоо гэмээр долоон ходоодтой нөхөр байна аа гэж харж байгаа байх даа.

долоон хөл зовлого - (мууш.) бие~Гэвч жил хагасын хар тамаас амьд салаад шархиран өвдөх долоон хөл зовлогоо урагдаж шалбарсан хул чисчүү тэрлэгэндээ далдалж шуухитан хэвтээ Базар ус уух хувь тавиландаа баярласаар авай (Д.Маам, Газар шороо).

долоон хүзүүт - урт хүзүүтэй хүн~Долоон хүзүүт Дорж гээд нэг их урт хүзүүтэй хүн байсан даа.

↑ элдэв долоон юм дэлгэх

Хэвшмэл хэлц

Дов тойрч

Долоо эргэх

Долоо дахин төөлж нэг удаа хайчил

Долоо долоонд бүү яв

Найм найманд бүү ир

Долоо дордож найм сэхнэ

Долоо хоновол дов хөхөрдөг

Долоо хэмжиж нэг огтол

Долоон дээлээр хучсанаас

Долоо дарж бөглөсөн нь дээр

Долоон нохойг

Долоо идсэн хүн

Дуу барив

Долоо цохив

Чоно долоо хоног мах идэж явдаг

Долоо хоног өвс идэж явдаг

Долоо хоног ус ууж явдаг

Долоо хоног хий гэж хэмлэж явдаг

Эр нэг бүдэрвэл

Долоо бүдэрнэ

Аман зохиолд орсон нь

Зүйр үг

Долоо дордож

Найм сэхэх

Тайлбар: амьдралд юу ч тохиолдож болно, гагцхүү зорьсон хэргийнхээ төлөө шантрахгүйгээр тууштай тэмцэх хэрэгтэй

Долоо шархадсан чоно

Тайлбар: амьдралын хүнд бэрхийг биеэрээ амссан хүнийг зүйрлэх хэллэг