гэрчийн мэдүүлэг

Хадмал үг

[англ. eyewitness evidence]

Тайлбар

Гэрчийн мэдүүлэг, тэр тусмаа гэмт хэрэгтнийг тодорхойлох нь аливаа гэмт хэргийг илрүүлэхэд маш том нотлох баримт болдог. Гэхдээ, хэдийгээр гэрчийн мэдүүлэг нь мөрдөн байцаах үйл ажиллагаанд маш том нотлох баримт болдог боловч, шүүгчдийн бүрэлдэхүүн чухам гэмт хэрэгтнийг яг үнэн зөв тодорхойлсон эсэхийг хэлж мэдэхгүй байдаг тул буруу хүнийг яллах тохиолдлууд бий. Үүний учир шалтгаан нь шүүгчдийн бүрэлдэхүүн чухам гэрчийн өгсөн мэдүүлэг зөв хүнийг тодорхойлсон эсэхийг ялгахад хэцүү байдагтай холбоотой юм. Ерөнхийдөө бол мэдүүлэг өгч байгаа гэрч зөв мэдээлэл болон худал мэдээлэл өгсөн ч бай өөртөө маш итгэлтэй бөгөөд сэтгэл хөдлөлтэй байдлаар үйл явцыг тайлбарлаж, нарийн мэдээлэл өгдөг.

Иймээс мөрдөн байцаагчид гэрчээс мэдүүлэг авч байхдаа хүний ой санамжийг хоёр шинж чанартай байдаг гэдгийг ойлгох хэрэгтэй. Хүний ой санамж бол “сануулга авч байж сэргээгддэг” бөгөөд “динамик” юм.

“Сануулга авч байж сэргээгддэг” гэдэг нь хүний ой санамжийг сэргээхийн тулд заавал ямар нэгэн сануулга өгч, сэргээхийг хэлдэг. Энгийн үгээр тайлбарлавал, гэрчийн мэдүүлэг нь дан ганц түүний ой санамжаас шалтгаалах бус, түүнээс хэрхэн асуулт асууж байгаагаас мөн шалтгаалдаг байна. Харин “динамик” гэдэг нь хүний ой санамж цаг хугацааны явцад өөрчлөгддөг болохыг хэлнэ.

Ерөнхийдөө бол судалгаанаас харахад, хүний ой санамж алдаа гаргах магадлалтай хэд хэдэн шинж чанарыг агуулж байдаг. Учир нь хүний ой санамж бол бүрэн бус, сануулга авч байж сэргээгддэг болон динамик юм. Тиймээс, хүний ой санамжид ямар нэгэн байдлаар гаднын эх үүсвэрүүд нөлөөлж, гажуудуулах боломжтой. Түүнчлэн, хүний ой санамж өөрөө өөрийгөө засдаггүй. Өөрөөр хэлбэл хүний ой санамжийг ямар нэгэн байдлаар гажуудуулж, алдаатай хадгалсан тохиолдолд түүнийг “зөвтгөж” аль эсхүл “дахин засахад” маш хүндрэлтэй байдаг. Эцэст нь хэлэхэд, аливаа хэргийг мөрдөн байцааж байхдаа алба хаагчид тодорхой арга тактикуудыг хэрэглэж, үйл ажиллагааны журмыг баримталснаар алдаатай гэрчийн мэдүүлэг авах магадлалыг бууруулж болдог.