бүдүүн
Монголоор[засварлах]
Үгийн гарал[засварлах]
Үгийн дуудлага[засварлах]
- [bd:n]
Үндэсний бичиг[засварлах]
- ᠪᠤ᠊ᠢ᠊ᠳ᠋ᠣ᠊ᠬᠥ᠊ᠨ
- (бүдүгүн)
Үгийн утга[засварлах]
- тэм.
- Өргөн том байдал
- Малын нас гүйцсэн, том
- Дуу хоолойн өтгөн
- Сайхан биш, борогхон
- Бүдүүлэг, болхи
- Ур муутай
- Элс, тоосны ширхэгийн хэмжээ
Ойролцоо үг[засварлах]
Нийлмэл үг[засварлах]
- бүдүүн гэдэс - гэдэсний хошноготой залгаж байгаа өргөн хэсэг
- бүдүүн ноос - хонины ширүүн ноос
- бүдүүн үхэр - нас гүйцсэн үхэр
- бүдүүн шар - нас гүйцсэн эр үхэр, нас гүйцсэн шар
- бүдүүн ат - нас гүйцсэн ат
- бүдүүн дуу - өтгөн дуу
- бүдүүн хоолой - баргил өтгөн дуу
- бүдүүн бараа - борог бараа
- бүдүүн гурил - бор гурил, бүдүүн ширхэгтэй гурил
- бүдүүн зан - ёс журам мэдэхгүй бүдүүн хадуун зан
- бүдүүн хийцтэй - ур хийц муутай
- бүдүүн ширхэгтэй элс - ширхэг нь харьцангуй том элс
- бүдүүн тоос - нүдэнд өртөхүйц том хумхи
Зөв бичихзүй[засварлах]
Кирил бичгийн зөв бичихзүй[засварлах]
бү|дүүн тэм.. ~ ширхэгтэй
Үндэсний бичгийн зөв бичихзүй[засварлах]
ᠪᠤ᠊ᠢ᠊ᠳ᠋ᠣ᠊ᠬᠥᠪᠳ᠋ᠣ᠊᠊ᠷ
ᠪᠤ᠊ᠢ᠊ᠳ᠋ᠣ᠊ᠬᠥᠭᠡ᠊ᠨ
- /~втэр /~хэн
Орчуулга[засварлах]
Хоршоо үг[засварлах]
- бүдүүн нарийн - аливаа зүйлийн өргөн болоод өргөн бус байдал, хэмжээ
- бүдүүн хадуун - а.булиа бүдүүн; б.хүний гүдэс, тогтуун авир байдал
- бүдүүн багир - болхи, нарийн юм үл ажрах
- бүдүүн бараг - барагтайхан тааруу
Этгээд үг[засварлах]
- БАКЬ б.бүдүүн, бадриун (“бахим” хэмээх үгийг хураасан)
- Тэр залуу бакь залуу байна шүү? –Тийм байна.
- Тэр бакь охиныг хэн гэдэг вэ?
- БҮДКА б.аө.бүдүүн, тарган (“бүдүүн” хэмээх үгийг авиаг өөрчилж эерүүлсэн)
- Тэр охин бүдка гэсэн ч царайлаг юм.
- Хөдөлгөөн багасаад сүүлийн үед бүдка болоод байх юм.
- ГАХАЙ б.бүдүүн, тарганО.как свинья (гахай мэт)
- Би их идсэнээс гахай болоод байгаа байх.
- Ажил албагүй гэртээ гахай болж бараг жил гаруй хэвтлээ.
- ЛУУГАР б.том, бүдүүн (ихэнхдээ эрэгтэй хүнийг хэлнэ)
- Тэр яасан луугар хүзүүтэй эр вэ?
- Тэр луугар залуу бидэнтэй хоёр өдрийн өмнө танилцса' н.
Этгээд үг[засварлах]
- ГАХАЙ б.тарга н. O.как свинья(гахай мэт)
- Би сүүлийн үед гахай болж байна. Үүнээсээ санаа зовж байна.
- Сүүлийн хоёр жил ажил олж чадахгүй гэртээ байсан чинь гахай болчихлоо.
- ГАХАЙЛАХ тбү. таргалах
- Би гахайлчихсан байгаа биз. –Арай гайгүй байгаа юм биш үү?
- Сэтгэл санаанаас болоод гахайлчих шиг боллоо.
- ДҮБҮҮН б.аө.тарган(тэргүүн үеийг тонгоруулсан)
- Би хоолоо тааруулахгүй байхгүйгээс дүбүүн болоод байх шиг байна.
- Тэр дүбүүн эмэгтэйн нэрийг хэн гэдэг вэ?
Товчилсон үг[засварлах]
Хэлц үг[засварлах]
Өвөрмөц хэлц[засварлах]
- бүдүүн хүзүү гаргах - гөжүүдлэх, зөрүүдлэх, нэг талыг барьж зүтгэх
- бүдүүн зүрхтэй - а.айж ичихийг мэдэхгүй; б.хэнэггүй хайхрамжгүй, цэвдэг сэтгэлтэй
- бөх хүн бүдүүн өвсөнд - алдах унах амархан
- бүдүүн зүрхтэй - а.айж ичихийг мэдэхгүй~Засгийн өөдөөс эсэргүүцэн босдог бүдүүн зүрхтэй муу санаатан бас байдаг ажээ (Н.Банзрагч, Зам). б.хэнэггүй, хайхрамжгүй, цэвдэг сэтгэлтэй
- бүдүүн өвс багтамгүй - нарийн нягт, хий зайгүй, эвсэг~Хуучны хуульч түшмэлийн нүдээр үзвэл энэ айлтгалын үг найруулга нь бүдүүн өвс багтамгүй найруулсан юм байна даа (Б.Ринчен, Үүрийн туяа).
- бүдүүн хүзүү гаргах/заах - (үл тааш.) гөжүүдлэх, зөрүүдлэх, нэг талыг барьж зүтгэх, хэнэггүй зан гаргах~Дээрхийн лүндэнг ингэж бүдүүн хүзүү гарган хугалах тэрсүүд этгээд бараг гардаггүй билээ гэж (сойвон лам) хачирхан гайхшрах нь илэрхий байлаа (Ж.Пүрэв, Гурван зангилаа). ~Баг сумын захиргаанд бүдүүн хүзүү гаргасан байх шив дээ. Хүүгээ сургуульд өгөхөөс юунд нь тэгтлээ дургүйцээ вэ? (Б.Нямаа, Бид гурав).
- бүдүүн хүзүүн дээр амьдрах - хөрөнгө чинээтэй хүний хүчээр дутах зовох зүйлгүй сайн амьдрахыг үл таашаасан утга~Бусдын хүчийг ашиглаж, бүдүүн хүзүүн дээр амьдрах хэрэг юунд байна вэ.
Хэвшмэл хэлц[засварлах]
- Бүдүүн бөөс нь бяцхан бөөсөө зарна
- Бяцхан бөөс нь хуурсаа зарна
- Хуурс нь нүдгүй гээд явахгүй
- Бүдүүн хүзүүтэйгээс бух
- Урт настайгаас буга
- Нарийн өвсөнд найгаж
- Бүдүүн өвсөнд бүдрэх