бүдүүн

Монголоор

Үгийн дуудлага

[bd:n]

Үндэсний бичиг

ᠪᠤ᠊ᠢ᠊ᠳ᠋ᠣ᠊ᠬᠥ᠊ᠨ

(бүдүгүн)

Галиглах зарчим

Үгийн утга

тэм.

1. Өргөн том байдал
2. Малын нас гүйцсэн, том
3. Дуу хоолойн өтгөн
4. Сайхан биш, борогхон
5. Бүдүүлэг, болхи
6. Ур муутай
7. Элс, тоосны ширхэгийн хэмжээ

Нийлмэл үг

бүдүүн гэдэс - гэдэсний хошноготой залгаж байгаа өргөн хэсэг

бүдүүн ноос - хонины ширүүн ноос

бүдүүн үхэр - нас гүйцсэн үхэр

бүдүүн шар - нас гүйцсэн эр үхэр, нас гүйцсэн шар

бүдүүн ат - нас гүйцсэн ат

бүдүүн дуу - өтгөн дуу

бүдүүн хоолой - баргил өтгөн дуу

бүдүүн бараа - борог бараа

бүдүүн гурил - бор гурил, бүдүүн ширхэгтэй гурил

бүдүүн зан - ёс журам мэдэхгүй бүдүүн хадуун зан

бүдүүн хийцтэй - ур хийц муутай

бүдүүн ширхэгтэй элс - ширхэг нь харьцангуй том элс

бүдүүн тоос - нүдэнд өртөхүйц том хумхи

Зөв бичихзүй

Үг хувилгах зарчим

Кирил бичгийн зөв бичихзүй

бү|дүүн тэм.. ~ ширхэгтэй

Үндэсний бичгийн зөв бичихзүй

ᠪᠤ᠊ᠢ᠊ᠳ᠋ᠣ᠊ᠬᠥᠪᠳ᠋ᠣ᠊᠊ᠷ
ᠪᠤ᠊ᠢ᠊ᠳ᠋ᠣ᠊ᠬᠥᠭᠡ᠊ᠨ

/~втэр /~хэн

Хоршоо үг

• бүдүүн нарийн - аливаа зүйлийн өргөн болоод өргөн бус байдал, хэмжээ
• бүдүүн хадуун - а.булиа бүдүүн; б.хүний гүдэс, тогтуун авир байдал
• бүдүүн багир - болхи, нарийн юм үл ажрах
• бүдүүн бараг - барагтайхан тааруу

Этгээд үг

БАКЬ б.бүдүүн, бадриун (“бахим” хэмээх үгийг хураасан)

• Тэр залуу бакь залуу байна шүү? –Тийм байна.
• Тэр бакь охиныг хэн гэдэг вэ?

БҮДКА б.аө.бүдүүн, тарган (“бүдүүн” хэмээх үгийг авиаг өөрчилж эерүүлсэн)

• Тэр охин бүдка гэсэн ч царайлаг юм.
• Хөдөлгөөн багасаад сүүлийн үед бүдка болоод байх юм.

ГАХАЙ б.бүдүүн, тарганО.как свинья (гахай мэт)

• Би их идсэнээс гахай болоод байгаа байх.
• Ажил албагүй гэртээ гахай болж бараг жил гаруй хэвтлээ.

ЛУУГАР б.том, бүдүүн (ихэнхдээ эрэгтэй хүнийг хэлнэ)

• Тэр яасан луугар хүзүүтэй эр вэ?
• Тэр луугар залуу бидэнтэй хоёр өдрийн өмнө танилцса' н.

Этгээд үг

ГАХАЙ б.тарга н. O.как свинья(гахай мэт)

• Би сүүлийн үед гахай болж байна. Үүнээсээ санаа зовж байна.
• Сүүлийн хоёр жил ажил олж чадахгүй гэртээ байсан чинь гахай болчихлоо.

ГАХАЙЛАХ тбү. таргалах

• Би гахайлчихсан байгаа биз. –Арай гайгүй байгаа юм биш үү?
• Сэтгэл санаанаас болоод гахайлчих шиг боллоо.

ДҮБҮҮН б.аө.тарган(тэргүүн үеийг тонгоруулсан)

• Би хоолоо тааруулахгүй байхгүйгээс дүбүүн болоод байх шиг байна.
• Тэр дүбүүн эмэгтэйн нэрийг хэн гэдэг вэ?

Хэлц үг

Өвөрмөц хэлц

бүдүүн хүзүү гаргах - гөжүүдлэх, зөрүүдлэх, нэг талыг барьж зүтгэх

бүдүүн зүрхтэй - а.айж ичихийг мэдэхгүй; б.хэнэггүй хайхрамжгүй, цэвдэг сэтгэлтэй

бөх хүн бүдүүн өвсөнд - алдах унах амархан

бүдүүн зүрхтэй - а.айж ичихийг мэдэхгүй~Засгийн өөдөөс эсэргүүцэн босдог бүдүүн зүрхтэй муу санаатан бас байдаг ажээ (Н.Банзрагч, Зам). б.хэнэггүй, хайхрамжгүй, цэвдэг сэтгэлтэй

бүдүүн өвс багтамгүй - нарийн нягт, хий зайгүй, эвсэг~Хуучны хуульч түшмэлийн нүдээр үзвэл энэ айлтгалын үг найруулга нь бүдүүн өвс багтамгүй найруулсан юм байна даа (Б.Ринчен, Үүрийн туяа).

бүдүүн хүзүү гаргах/заах - (үл тааш.) гөжүүдлэх, зөрүүдлэх, нэг талыг барьж зүтгэх, хэнэггүй зан гаргах~Дээрхийн лүндэнг ингэж бүдүүн хүзүү гарган хугалах тэрсүүд этгээд бараг гардаггүй билээ гэж (сойвон лам) хачирхан гайхшрах нь илэрхий байлаа (Ж.Пүрэв, Гурван зангилаа). ~Баг сумын захиргаанд бүдүүн хүзүү гаргасан байх шив дээ. Хүүгээ сургуульд өгөхөөс юунд нь тэгтлээ дургүйцээ вэ? (Б.Нямаа, Бид гурав).

бүдүүн хүзүүн дээр амьдрах - хөрөнгө чинээтэй хүний хүчээр дутах зовох зүйлгүй сайн амьдрахыг үл таашаасан утга~Бусдын хүчийг ашиглаж, бүдүүн хүзүүн дээр амьдрах хэрэг юунд байна вэ.

Хэвшмэл хэлц

Бүдүүн бөөс нь бяцхан бөөсөө зарна

Бяцхан бөөс нь хуурсаа зарна

Хуурс нь нүдгүй гээд явахгүй

Бүдүүн хүзүүтэйгээс бух

Урт настайгаас буга

Нарийн өвсөнд найгаж

Бүдүүн өвсөнд бүдрэх