шүд
Appearance
Монголоор
[засварлах]Үгийн гарал
[засварлах]Үгийн дуудлага
[засварлах]- [ʃьdĕ]
Үндэсний бичиг
[засварлах]- ᠰ᠊ᠢ᠊ᠳ᠋ᠣ
- (сидү)
Үгийн утга
[засварлах]- нэр.
- биезүй. Хүн, амьтны амны дотор талд байх олон хазуур яс
- шилж. Гучин хоёр тооны ёгт нэр, хоёр төрсөн ч гэнэ;
- II нэр.бичиг.
- Монгол бичгийн зурлага
Ойролцоо үг
[засварлах]Нийлмэл үг
[засварлах]- шүд авахуулах - өвчтэй шүдээ сугалуулах
- шүд бөглөх - цоорч өвчилсөн шүдийг эмчилж ломбо тавих
- шүд гарах - а.шүд ургах; б.юманд шүд мэт зүйл бий болох
- шүд зуурах - өвчний учир ам ангайхгүй болох
- шүд зуух - а.шүдээ хооронд нь чанга нийлүүлэх; б.шилж. зовлон тохиолдоход хатуужил тэсвэртэй байх; в.шилж. бусдад өш хонзон санах, занах
- шүд ломбодох - цоорч өвчилсөн шүдийг эмчилж бөглөх
- шүд орох - шүдний ором гарах
- шүд сугалах - өвчтэй шүдийг авах
- шүд унах - шүд угаараа сугаран ойчих, шүдгүй болох
- шүд ургах - а.шүд гарч ирэх, шүдтэй болох; б.шилж. өсөж торних
- шүд хага таших - нэн хүйтэн зүйл ууснаас болж, шүд янгинах мэт болох
- шүд хийх - хиймэл шүд суулгах
- шүд хорхойтох - шүд юүрэх өвчин
- шүд хөдлөх - шүд буйлнаасаа суларч холхих, ганхах
- шүд хүрэх - шүдний ором гарах
- шүд цухуйх - нас бага хүүхэд мал, амьтанд шүд бий болох, шүдтэй болох
- шүдийг нь үзэх - морь малын уруулыг сөхөж, шүдийг нь хараад, насыг нь тогтоох
- шүдийг нь татах - уруулыг нь сөхөж, шүдийг нь үзэх
- шүдний зайлуур хуучир. - а.шүд зүлгэх зэвсэг, сойз; б.шүд ариутган зайлах бодос
- шүдний оо - шүд угаах, ариутгах тусгай бодос
- шүдний орой - шүдний буйлнаас ил гарсан хэсэг
- шүдний паалан - фосфорхүчлийн болон нүүрсхүчлийн калци, флор зэргээс бүрдэх, шүдний гадуурх хатуу нимгэн, өнгөлөг нэхдэс
- шүдний сойз - шүд цэвэрлэх хэрэгсэл
- шүдний уг/шүдний сурвалж - шүдний ховд хонхорт шигдэж байх шөвгөр үзүүр
- шүдний уурхай/шүдний ховд - шүд шигдэж байдаг, буйлны хонхор
- шүдний хаг/шүдний хөгц - шүдний гадаргууг бүрхсэн ногоон, шаравтар өнгөтэй зүйл
- шүдний чигчлүүр - шүдний завсар орсон зүйлийг ухаж гаргах хэрэгсэл, чигчлүүр
- шүдний эд/шүдний тугалмай - яснаас хатуу бүтэцтэй, шүдний гол бүрэлдэхүүн хэсэг
- шүдний эмч анагаах. - шүдний өвчнийг анагаах, шүд авах, хийх үүрэг бүхий, нарийн мэргэшлийн эмч
- шүдээ хавирах - шүдээ харшуулан дуугаргах
- шүдээ чигчийлэх - шүдэн завсраар орсон зүйлийг чигчлүүрээр авах
- шүдээ яралзуулах - жигд цагаан шүдээ ил гаргах
- шүдээ ярзайлгах - уруулаа сөхөж шүдээ ил гаргах
- араа шүд - хүн, амьтны соёоноос хойш байрлах шүд
- доод шүд - доод эрүүнд ургасан шүд
- дун цагаан шүд - нэн цагаан шүд
- сүүн шүд - нялх хүүхдэд ургах шүд, дараа нь энэхүү шүд унаж, байнгын шүд ургадаг
- үүдэн шүд - эрүүний гол дунд ургасан шүд
- хиймэл шүд анагаах. - шүд орлуулах хиймэл эрхтэн, нийлэг эд, яс, металл зэргээр хийдэг
- хуучин ясан шүд - арван дөрвөн настай тэмээ
- шинэ ясан шүд - арван хоёр настай тэмээ
- ясан шүд - арван гурван настай тэмээ
- шүд гаргах - а.юманд шүд хэлбэртэй зүйл бий болгох; б.юманд шүд шиг хэлбэртэй хатгамал оёх
- самны шүд - самны шүд мэт хэлбэртэй зүйл
- хөрөөний шүд - хөрөөний шүд хэлбэртэй ир
Зөв бичихзүй
[засварлах]Кирил бичгийн зөв бичихзүй
[засварлах]шүд нэр. ~ний эмч, шүдний, шүдэнд, шүднээс
Үндэсний бичгийн зөв бичихзүй
[засварлах]ᠰ᠊ᠢ᠊ᠳ᠋ᠣ᠊᠊ᠨ ᠊ᠣ
ᠰ᠊ᠢ᠊ᠳ᠋ᠣ᠊᠊ᠨ ᠳ᠋ᠣ
ᠰ᠊ᠢ᠊ᠳ᠋ᠣ ᠊ᠢ᠊᠊ᠢ
ᠰ᠊ᠢ᠊ᠳ᠋ᠣ᠊᠊ᠨ ᠡᠴ᠊᠊ᠨ
ᠰ᠊ᠢ᠊ᠳ᠋ᠣ ᠪᠡ᠊ᠷ
ᠰ᠊ᠢ᠊ᠳ᠋ᠣ ᠲ᠋ᠠ᠊ᠢ
ᠰ᠊ᠢ᠊ᠳ᠋ᠣ ᠡᠣ᠊᠊ᠷᠣ᠊ᡍᠣ
ᠰ᠊ᠢ᠊ᠳ᠋ᠣ ᠪᠡ᠊ᠨ
- /~ийн /~д /~ийг /~ээс /~ээр /~тэй /~рүү /~ээ
Орчуулга
[засварлах]Хоршоо үг
[засварлах]- шүд ам - хүн, амьтны уруулын завсар хөндий болон хазуур олон яс
- ацаг шүд - монгол бичгийн өргөс зурлага
Этгээд үг
[засварлах]- ЗАСГИЙН ШҮД н. хиймэл шүд
- Таны шүд их сайхан харагдаж байна шүү. –Үгүй дээ, засгийн шүд байгаа юм.
- Аль эмнэлэг засгийн шүд сайн хийж байгаа бол.
- ШҮДЭНЗ
- '
- '
- ДҮШИНЗ н. аө.шүдэнз(авиаг тонгоруулсан)
- Чамд дүшинзбайна уу? –Байна, май.
- Энэ дүшинз сайн асахгүй юм.
- ЗУРУУЛ н. шүдэнз
- Зуруул байна уу, гал асаах гэсэн юм. –Энэ байна.
- Бид аяндаа зуруулгүй явчихжээ.
Товчилсон үг
[засварлах]Хэлц үг
[засварлах]Өвөрмөц хэлц
[засварлах]- ам шүдээ өгөх - андгайлах, тангараглах
- шүд ам билүүдэх/шүд амаа билүүлэх - а.дайн тулалдаанд бэлтгэх; б.хэрэлдэх гэж өө сэв эрэх
- шүд унасан хойно, ааруул таарах - өнгөрсөн хойно нь тус хүргэх
- шүдгүй нохой булуу хураах - чадахгүй, мэдэхгүй байж юм цуглуулах
- шүд ам билүүдэх - занах, хорсох~Бэдэрвээс усны хархид гэдрэг харан хэвтэж бухуйд Сүлдүсний Сорхон шар зөв дайрч үзэж
- шүд зуух - тэсэх, тэвчих~Би тэр мууг заавал хутгална гэж Сугараа шүд зуун занав (Мартагдашгүй зун). ~Төмөр, эр зааж, эрүү шүүлтийг шүд зуун давж, үг дуугараагүй боловч адуу хөөсөн хэрэг нь даанч ил болохоор ширлэгдэж жил шахам болоод хоёр хоногийн өмнө оргожээ (Ч.Лодойдамба, Тунгалаг тамир). ~Хөлс нь урсаж хатсаар цамцны ар нуруу цоохортон дарайжээ. Гэвч тэр утаан дор тааламжтай унтаж байгаа хэдэн амьтдыг хараад шүд зуун ажилласаар байлаа (Зян Рун, Чонон сүлд). ~...тавь эргэм настай Жамъян гэгч гүнээ санаа алдаж “Ээ хөөрхий эхээс бид гурван хүү төрсөн юм сан” гэж нүднээсээ ганц боловч нулимс гаргахгүйг хичээн шүд зуув (Д.Намдаг, Үрэгдсэнийг хүлээгч).
- шүд унасан хойно, ааруул тараах - аливаа тусыг цагт нь биш өнгөрсөн хойно нь хүргэх~Тэр хүнд бэрх үед чи сэтэрхий тэвнээр ч болтугай тусалсан бол би хэмжээлшгүй их баярлах байсан. Одоо энэ байдал бол шүд унасан хойно ааруул тараана гэдэг шүү л санагдаж байна даа хэмээн дурамжхан үгүүлэв.
- шүд ургах - өсөж торних, том болох~“Та нар хэний хүүхдүүд вэ?” гэж нэг хар хүн зандран асуув. Чимидийнх гэсэн чинь “Аа, улаан Чимидийн зулбагасууд уу? Овоо шүд ургаж яваа хоёр байна” гэв (С.Эрдэнэ, Дөрвийн бодол).
- шүд үзүүлэх - хуурах~Шүд үзүүлээд намайгаа дөнгөчихнө гэж бодсон бол санасны чинь гарц шүү.
- шүд хавирах - а.занах, хорсох~Өмнө нь Г... хэдийгээр зүрх нь хавиргаа нэвт түгшин, нүүр нь минчийн араатны авираар шүд хавиран, зангидсан гараа агаарт эргэлдүүлэн байх боловч хүн дүрсээ арайхан алдаагүй шиг (Д.Намдаг, Г., М хоёр). б.тэвчин тэсвэрлэх, хатамжлах
- шүд хага таших - маш хүйтэн шингэн юм ууснаас шүд хагарах мэт янгинах~Хүйтэн ус шүд хага ташуулан магнай шанаа руу нь тэвнээр цоргих мэт жиндүүлсэнд чинжүү зажилсан мэт бачимдан шүдээ дулаацтал хачин этгээд ярвайв (С.Дашдооров, Говийн өндөр).
- шүд хурц - идэхийг л мэдэх~Үхэх хүний нүд хурц. Үгүйрэх хүний шүд хурц. Үүлэн чөлөөний нар хурц.
- шүдний завсраар гаргахгүй - ам чангатай, өчүүхэн ч үг гаргахгүй~Итгэлтэй хүн шүү. Хэлсэн захисан зүйлийг чинь шүднийхээ завсраар гаргахгүй гэдэгт итгээрэй.
- шүдтэй тулам - идэхээс өөр үйлдэлгүй гэж хүнийг ад үзэн муушаасан хэллэг~Үүнд ер нь юу л байв гэж дээ гэж эр эм хоёр бодох болоод харин энэ шүдтэй тулам бушуухан л цаашаа харж амараасай гэж залбирдаг болжээ (М.Гаадамба, Өвийн хайрцаг).
- шүдэнд орсон мах - ад үзэгдэх этгээд~Хаа холоос үрийн заяа дуудуулан байж, хүний нялх охиныг үрчилж авчихаад хайр халамжаар өсгөх нь бүү хэл шүдэнд орсон мах мэтээр хандаж байгаа нь тоогүйеэ.
- шүдээ хүртэл зэвсэглэх - өвч зэвсэглэх~Саддам Хусейн хуучин ЗХУ-ын найдвартай түнш нь 10 гаруй жил байж, тэдний зэвсгээр шүдээ хүртэл зэвсэглэж амжсан юм.
- ↑ ам шүдээ өгөх
Хэвшмэл хэлц
[засварлах]- Ам нь амтыг нь мэдээгүй
- Шүд нь шүлтийг нь мэдээгүй
- Нүд анимхай
- Шүд зуумхай
- Соёо ургаж яваа би байтугай
- Шүд зэрэгцэж байгаа барс ч даахгүй
- Шөлтэй маханд
- Шүд ам олдох
- Шөнө манжилж
- Шүд ухах
- Шүд байхад ид
- Нүд байхад үз
- Шүд бүтэндээ
- Шүлэг залуудаа
- Шүд ургавал амандаа
- Шившлэг бодвол цээжиндээ