чулуу

Монголоор

Үгийн дуудлага

[ʧulu:]

Үндэсний бичиг

ᠴ᠊ᠢ᠊᠊ᠯ‍ᠠ‍ᡍᠣ

(чилагу)

Галиглах зарчим

Үгийн утга

I нэр.

1. эрдэс. Байгалийн үлэмж их нягтарсан, Олон улсын Хөрс судлалын нийгэмлэгийн ангиллаар 2 мм-ээс дээш голчтой хатуу эрдэс чулуулаг
2. Дээр дурьдсан зүйлийн тусгай хэсэг
3. Булш, хөшөө дурсгалд зориулан босгосон чулуулаг
4. шилж. Хатуу сэтгэлтэй, айдаггүй
5. Хүн, амьтны биед үүссэн хатуулаг зүйл

II.

1. чулуун дэгдээ амьт. (далайд орших, хавтгай биетэй, өрөөсөн талдаа нүдтэй нэгэн зүйл загас).

Нийлмэл үг

адуун чулуу - нэгэн хэсэг талбай эзэлсэн, тархайвтар байдалтай, томоохон чулуу

тэмээн чулуу - хааяа энд тэнд, ганц нэгээр онцгой байгаа дэндгэр том чулуу

үхэр чулуу - хааяа энд тэнд байгаа нэлээд том чулуу

хонин чулуу - хэсэгхэн газар бөөндүүхэн байгаа, гол төлөв цагаан цайвар өнгөтэй жижгэвтэр чулуу

аргамжааны чулуу - морь аргамжих чулууны хэсэг

голын чулуу - голын жижигхэн чулуу

замын чулуу - замын жижигхэн чулуу

улаан чулуу - улаан өнгөтэй чулууны хэсэг

үнэт чулуу эрдэнэс. - эрдэнийн чулуу

хайр чулуу - мөлгөр биш, ир ирмэг ихтэй, жижиг чулуу

эрдэнийн чулуу эрдэнэ. - үнэт чулуу

чулуу тавих - чулуугаар мэргэлэх зан үйл хийх

чулуун арслан - голдуу орд харшийн үүдэнд харуул хамгаалалтын бэлгэ тэмдэг болгон байрлуулдаг, чулуугаар хийсэн арслангийн дүрт баримал

чулуун бар - чулуугаар хийсэн бар

чулуун барч - чулуун дээр бар сийлэх хүн

чулуун барын хэвлэл хуучир. - хэвлэх цаасыг хавтгай чулуун хэвэн дээр тавьж дарах аргаар дардас гаргадаг хэвлэлийн эртний арга

чулуун давс - чулуу мэт хатуу давс, жамц давс

чулуун зэвсэг түүх. - эртний хүмүүсийн чулуугаар хийсэн зэр зэвсэг, хөдөлмөрийн багаж

чулуун зэвсгийн дурсгал түүх. - чулуун зэвсгийн үеийн хүний гараар бүтсэн, түүний хөдөлмөрийн үр дүн шингэсэн бүх зүйлс

чулуун зэвсгийн үе түүх. - хүн төрөлхтний хөгжлийн нэн эртний үе; хөдөлмөрийн зэвсгийг чулуу, мод, ясаар хийдэг байжээ; чулуун зэвсгийн үе ойролцоогоор 2.5 сая гаруйгаас 6 мянган жилийн өмнөх үеийг хамаардаг

чулуун мандал геол. - газрын царцдас, цавгийн дээд хэсгийг хамарсан дэлхийн гадаад “хатуу” гадарга

чулуун ногоц - зурах, сийлэхэд хэрэглэх нэг зүйл будаг

чулуун нүүрс - нүүрсжилт өндөртэй, шатах хатуу түлш; түлш эрчим хүч, химийн үйлдвэрийн түүхий эд болдог

чулуун нүүрсний уурхай - чулуун нүүрс олборлох орд газар

чулуун самбар хуучир. - чулуугаар хийсэн самбар

чулуун хөгц - нэгэн зүйл хөх будаг

чулуун шунх хуучир. - чулуугаар хийсэн нэг зүйл будаг

булшны чулуу - булшинд зориулан босгосон чулуулаг

чулуун хөшөө - чулуугаар босгосон хөшөө

чулууны бичээс - чулуун дээр бичсэн бичиг дурсгал

чулуун зүрх - хатуу сэтгэл

чулуун зүрхтэй - а.хатуу зоригтой, айдаггүй; б.хатуу сэтгэлтэй, өрөвдөх сэтгэлгүй

бөөрний чулуу анагаах. - бөөрний тэвш зэрэгт шээсний эрдэс хуримталж, нягтших эмгэг

Зөв бичихзүй

Үг хувилгах зарчим

Кирил бичгийн зөв бичихзүй

чу|луу нэр. хад ~ хорш. (чулууны хэсэг) үнэт ~, чулууны, чулуунд, чулууг, чулуунаас, о.тоо чулуунууд

Үндэсний бичгийн зөв бичихзүй

ᠴ᠊ᠢ᠊᠊ᠯ‍ᠠ‍ᡍᠣ᠊᠊ᠨ ᠊ᠣ
ᠴ᠊ᠢ᠊᠊ᠯ‍ᠠ‍ᡍᠣ᠊᠊ᠨ ᠳ᠋ᠣ
ᠴ᠊ᠢ᠊᠊ᠯ‍ᠠ‍ᡍᠣ ᠊ᠢ᠊᠊ᠢ
ᠴ᠊ᠢ᠊᠊ᠯ‍ᠠ‍ᡍᠣ᠊᠊ᠨ ᠡᠴ᠊‍᠊ᠨ
ᠴ᠊ᠢ᠊᠊ᠯ‍ᠠ‍ᡍᠣ ᠪᠡ᠊ᠷ
ᠴ᠊ᠢ᠊᠊ᠯ‍ᠠ‍ᡍᠣ ᠲ᠋‍ᠠ‍᠊ᠢ
ᠴ᠊ᠢ᠊᠊ᠯ‍ᠠ‍ᡍᠣ ᠡᠣ᠊᠊ᠷᠣ᠊ᡍᠣ
ᠴ᠊ᠢ᠊᠊ᠯ‍ᠠ‍ᡍᠣ ᠪᠡ᠊‍᠊ᠨ
ᠴ᠊ᠢ᠊᠊ᠯ‍ᠠ‍ᡍᠣ ᠨᠣ᠊ᡍᠣ᠊ᠣ᠊᠊ᠨ

/~ы /~д /~г /~наас /~аар /~тай /~руу /~аа /~ууд

Хоршоо үг

• дух чулуу - эрдэс чулуу
• сайр чулуу - голын хайрга
• хад чулуу - уул нурууны ургаа чулуу, маш их нягтарсан байгалийн хатуу биет
• мод чулуу - хатуу иштэй олон наст ургамал болон маш их нягтарсан байгалийн хатуу биет

Хэлц үг

Өвөрмөц хэлц

бага чулуугаар их чулуу хөдөлгөх - бага зардал гаргаж их ашиг олох

өөдөө хаясан чулуу өөрийн толгой дээр - өөрийн хийсэн муу үйл өөртөө эргэж буудаг

усанд хаясан чулуу шиг - ямарч сураг ажиггүй болох

чулуу болгох - а.хуучир. хэргэм зэрэг нэмэх; б.дарсан нөөсөн эд юмаа үнэд хүргэж худалдах

чулуу хаях - хоёр хүний хооронд хов хутгах, яс хаях

чулуу хөөлгөх - хуурч мэхлэх, бүтэхгүй зүйлийн араас хөөцөлдүүлэх

чулуу хөөх - юманд хууртах, буруу явах

чулуу болгох - дарсан нөөсөн эд юмаа үнэд хүргэж худалдах~Манайх шиг нүүрсний нөөц ихтэй улс ойрын хугацаанд хямд үнээр экспортолж байхаар холыг харж хоёрыг сэтгэж, хар алтаа чулуу болгох ирээдүй харагдаж байгааг бодох хэрэгтэй.

чулуу түүж, тэнгэрийн цоорхой нөхөх - хатуу зориг барин чин үнэнээр ажиллах~Цэргийн сууринаа өнгө үзэмж бүрдүүлэхийн төлөө хөдөлмөрлөж байгаа та нар ёстой л чулуу түүж, тэнгэрийн цоорхой нөхсөн дагина болчихжээ (Яи Яи, Салж ядсан сэтгэлгээ).

чулуу шиг биетэй - эрүүл чийрэг~Дагдан гуай нас ахисан ч өвдөж хэвтэж ч үзээгүй, чулуу шиг биетэй нэгэн тул өдий болтол ёо гэж хэлж явсангүй.

чулуу хөөлгөх - хуурах, мэхлэх~Үнэн санааны үг нь биш байж таарна. Ая тал засаж, чулуу хөөлгөх гэж нэг юм бий (Д.Наваансүрэн, Минжийн Хангай) ~Энэ мөр бол зөвхөн чулуу хөөлгөх гэсэн түүний бодол гэдгийг Төмөр эс мэдвэл хэн мэдэх билээ (Ч.Лодойдамба, Тунгалаг тамир). ~Арван морь холбон хөтөлсөн хүн хөвч руу явах ёсгүй, энэ мөр бол зөвхөн чулуу хөөлгөх гэсэн түүний бодол гэдгийг Төмөр эс мэдвэл хэн мэдэх билээ (Ч.Лодойдамба, Тунгалаг тамир).

чулуун зүрх - хатуу сэтгэл~Юмыг хайрлахаа мэддэггүй чулуун зүрхтэй хар муйхар амьтан шүү дээ.

чулуун зүрхтэй - хатуу сэтгэлтэй, өрөвдөх сэтгэлгүй~Юмыг хайрлахаа мэдэхгүй, чулуун зүрхтэй хар муйхар амьтан гэдэг байх юм (С.Эрдэнэ, Анчны гэргий).

↑ аманд нь чулуу үмхүүлэх

↑ бага чулуугаар их чулуу хөдөлгөх

↑ тулгын чулуу тавих

↑ усанд хаясан чулуу шиг

↑ хал үзэж халуун чулуу долоох

↑ хайр чулуу мэрэхээс бусдыг хийх

↑ халуун чулуу атгуулах

↑ халуун чулуу долоох

Хэвшмэл хэлц

Билүү гэсэн

Чулуу юм аа гэх шиг

Бэр очсон газраа

Чулуу шидсэн газраа

Гүзээ тосонд дэвтэхгүй

Чулуу усанд илжрэхгүй

Илүүд дурлаж

Чулуу зуух

Ус урссандаа

Чулуу туссандаа

Ус хураад гол болдог

Чулуу цуглаад уул болдог

Хүүхэн өгсөн газартаа хүнд

Чулуу цохисон газартаа хүнд

Чиг мэт эвхэж

Чулуу мэт зангидах

Чоно гүйцэх морь

Чулуу даах зэвсэг

Чулуу л идэж үзээгүй

Чоно л унаж яваагүй

Чулуу цохим

Цулбуур уям ойр

Чулуу цохисон газартаа хүнд

Хүүхэн өгсөн газартаа хүнд

Чулуу шиг хатуу

Шувуу шиг хөнгөн

Шугуй тайганаас зам олдох

Чулуу хаднаас чимээ дуулдах