хумс

Монголоор

Үгийн дуудлага

[xumasʌ]

Үндэсний бичиг

ᢉᠢ᠊ᠮᠣ᠊‍ᠰ‍ᠣ

(химусу)

Галиглах зарчим

Үгийн утга

нэр.

1. биезүй. Хүн, амьтны хөл гарын хурууны үзүүр дэх эвэрлэг хатуу хавтгай зүйл
2. шилж. Бууны сумыг, сумны хэвтэшнээс татан гаргадаг хумс мэт төмөр гох;
3. шилж. Саримсагны нэг бөндгөр хэсэг.

Нийлмэл үг

хумс мөөгөнцөртөх - хумсны завсар, үзүүрээс эхэлж нийтдээ өвчилдөг хумсны халдварт өвчин

хумс нээх - гэмтсэн хумс аажмаар ургаж, гэмтсэн хэсгээ туух, түрэх

хумсны будаг - хумс будах, өнгөлөх зүйл

хумсны гөгий - хумсны зэтэрт халдвар орсноос хумсны угийг тойрон идээлэх үрэвсэл

хумсны зэт - хүний гар хөлийн хумсны угийн арьсан нугалаас

хумсны зэтэр - хумсны зэт

хумсны зээг - хумсны зэт

хумсны толь - хумсны гялгар гадаргуу

хумсны уг - хумсны, хурууны үзүүрийн булчинтай залгалдаж байгаа хэсэг

хумсны хайч - хумс авах хавчуур иртэй хэрэгсэл

хумсаа авах - хумсны үзүүрээс тайрах

хумсаа ургуулах - хумсаа урт болгох

хумсан хээ - хумс хэлбэртэй хээ угалз

хумсан будаг цэцэг урга. - цэцэрлэг болон өрөө тасалгаанд тарьдаг нэг наст өвслөг ургамал,

эмгэн хумс амьт. - хэвэл хөлт, зөөлөн биетний ангид багтах амьтан, төрөл зүйл олон

бууны хөлний хумс хугарах - цахиур бууны хөлний үзүүрт угласан төмөр шор хугарах

Зөв бичихзүй

Үг хувилгах зарчим

Кирил бичгийн зөв бичихзүй

хумс нэр. *~ны толион чинээ (өчүүхэн жижиг), хумсны, хумсанд, хумснаас, хумсаар

Үндэсний бичгийн зөв бичихзүй

ᢉᠢ᠊ᠮᠣ᠊‍ᠰ‍ᠣ᠊᠊ᠨ ᠊ᠣ
ᢉᠢ᠊ᠮᠣ᠊‍ᠰ‍ᠣ᠊᠊ᠨ ᠳ᠋ᠣ
ᢉᠢ᠊ᠮᠣ᠊‍ᠰ‍ᠣ ᠊ᠢ᠊᠊ᠢ
ᢉᠢ᠊ᠮᠣ᠊‍ᠰ‍ᠣ᠊᠊ᠨ ᠡᠴ᠊‍᠊ᠨ
ᢉᠢ᠊ᠮᠣ᠊‍ᠰ‍ᠣ ᠪᠡ᠊ᠷ
ᢉᠢ᠊ᠮᠣ᠊‍ᠰ‍ᠣ ᠲ᠋‍ᠠ‍᠊ᠢ
ᢉᠢ᠊ᠮᠣ᠊‍ᠰ‍ᠣ ᠡᠣ᠊᠊ᠷᠣ᠊ᡍᠣ
ᢉᠢ᠊ᠮᠣ᠊‍ᠰ‍ᠣ ᠪᠡ᠊ᠨ

/~ын /~д /~ыг /~аас /~аар /~тай /~ руу /~аа

Хоршоо үг

• хумс савар - хурц хумстай хөл хуруу
• хуруу хумс - гар хөлийн сарвуу, түүнд ургасан эвэрлэг хатуу зүйл

Хэлц үг

Өвөрмөц хэлц

хуруу хумсаа малтах - а.хурууныхаа хумсан доторх хирийг ухах; б.шилж. хүчээ шавхан ажиллах, шаргуу хөдөлмөрлөх

хумс хуруутай шилж. - хулгай хийх зантай

хумсаа нуух - а.муу санах, амиа бодох; б.үйлдсэн гэмээ далдлах

хумсан төдий - өчүүхэн төдий, тун бага

хумсын чинээ - хумсан төдий, өчүүхэн бага

хумсны толион чинээ - хумсны толио мэт хэмжээтэй

хумс нь хатсан - харамч хариг~Хумс нь хатсан эмгэнээс тагш цай ч олж ууна гэдэг хэцүү.

хумс хуруутай - бага сага юм хулгайлдаг зантай~Толины өмнө өрөөстэй будаг шунхнаас алга болоод байсан. Эдний охидыг хумс хуруутайг хэн мэдэх билээ дээ.

хумсаа нуух - үйлдсэн гэмээ далдлах~Энэ гай хөөгөөс болж сонины газрынхан өдөр бүр л нүдийг минь ухчих гээд амар заяа үзүүлдэггүй. Энэ хашир ч хумсаа нуусаар аягүй бол толгой цусдах нь ээ (З.Баттулга, Төвшинтөгс).

хумсан төдий/чинээ - өчүүхэн төдий, тун бага~Энэ чинь шинжлэх ухаанд хумсын төдий ч нэмэр болохгүй ердөө! гэв (Ш.Гаадамба, Элбэг дээл). ~Хүүгийнхээ үлдээсэн цайнаас хумсын төдийг эмтлэн цай хийхээр тулга тогоогоо угсрав (С.Дашдооров, Өндөр эжий). ~Хүү минь би хумсын чинээ ч тустай юм хийгээгүй (Л.Түдэв, Уулын үер). ~Нэг хэсэг гүйж амьсгаадахдаа мөнөөхөн зай завсаргүй цэнхэртэх яргуй дээр унаж тэнгэр ширтэн хэвтэхэд хумсын чинээхэн үүлгүй тэнгэрийн доор яргуй дэлгэрсэн газар дэлхий дээр муу муухай бүхэн нэгмөсөн арчигдан арилсан мэт санагдана (С.Эрдэнэ, Ихэр толгодын дунд). ~Чамд буруу байхгүй шүү. Хумсын чинээхэн ч буруу байхгүй шүү. Хүмүүс чиний хүслийг боож чадалгүй энэ хүнд хар машины жолооч болгосон (С.Эрдэнэ, Төмөр Чулуу хоёр).

хумсны толион чинээ - хумсны толио мэт хэмжээтэй~Сүхнийх нь торгон ир тэхий дундаасаа хумсны толион чинээн газар эмтрэн унажээ (Б.Нямаа, Арандалынхан).

↑ хуруу хумсаа малтах

Аман зохиолд орсон нь

Зүйр үг

Хумсаан нуусан дайсан аюултай

Худлаа хэлсэн хүн осолтой

Тайлбар: муу санаатан, худал хэлдэг хүнээс болгоомжлох хэрэгтэй