гар

Гар нь ганазахад хөл нь дөрөөнд хүрэх

Монголоор

Үгийн дуудлага

[ǧar]

Үндэсний бичиг

ᠭᠠ᠊ᠷ

(гар)

Галиглах зарчим

Үгийн утга

I нэр.

1. биезүй. Хүний биеийн мөрнөөс хурууны шувтрах үзүүр хүртэлх хэсгийн нэр
3. Хүний гараар бүтээх ажил үйл
4. Жижиг авсаархан
5. Юмны хажуу талын хоёр этгээдийг заахад хэрэглэнэ;

II тоо.хуучир.

1. Хоёрын тооны ёгт нэр.

III.

1. гар гараг (Лхагва гараг).

IV.

1. гар утас (биедээ авч явахад зориулсан жижиг оврын утас буюу үүрэн телефон)

Нийлмэл үг

гарын салаа - гарын хуруу хоорондын завсар, бэлчир

гар барих - а.харилцан гар атгах; б.гар атгалцан амар мэнд мэдэх ёс гүйцэтгэх

гар хаях - хүний явахдаа хоёр гарыг урагш хойш хаялан хөдөлгөх

гар гараа барилцах - а.харилцан гараа атгалцах; б.үйл ажилд хамтран зүтгэх; в.эе эвтэй байх

гар дүрэх - а.шингэн зүйлд гараа шунгах; б.шилж. хөндлөнгийн хэрэгт оролцох; в.шилж. бусдын эд хөрөнгийг хулгайлах, үрж шамшигдуулах

гар зангидах - а.гараа атгах; б.шилж. занах

гар бие оролцох - ажил үйлсэд өөрийн биеэр оролцох

гар өргөх - а.гараа дээш болгох; б.шилж. дайсанд бууж өгөх

гар өргөлцөх - бусдыг хүндэтгэн үзэхийн учир гараа ёслон өргөх

гар зөрүүлэх/гар зөрөх - а.монгол заншлаар золгох; б.барилдах; в.шилж. зодолдох

гар хүрэх - а.юманд гараа хүргэх; б.шилж. ажил хөдөлмөрт бага зэрэг оролцох; в.шилж. бага зэрэг зодох, жанчих; г.шилж. идээ зоогноос амсах төдий байх

гар ачаа - монгол үндэсний бөхийн уламжлалт мэх, гар оролцон ачих мэх

гар тээш - онгоцоор зорчиход биедээ авч явах зөвшөөрөгдсөн зүйл

гараа тэврэх - элгээ тэврэх

гараа үүрэх - нуруугаа үүрэх

гарын бээлий - гарт өмсөх углаа хувцас

гарын үсэг - аливаа бичиг баримтыг баталж бичсэн нэр

баруун гар - а.зөв гар; б.баруун жигүүр; в.шилж. хамгийн итгэлтэй дотно хүн

гарын бэл - ойр зуур бага сага юманд хэрэглэх бэлэн мөнгө

гарын дор - а.бусдын эрхшээл дор; б.бэлэн байгаа; в.хөнгөн хялбар

гарын дүйтэй - гарын уртай, эвлэг

гарын юм - ховор нарийн, хайртай нандин юм

гар зүсчих шахсан төгрөг - цоо шинэ төгрөг

гар ажиллагаа - машинаар биш, гараар хийх ажил

гар дарш - машин хэрэглэлгүй гараар хийсэн дарш

гар засал - гараар барьж засах засал

гар нийлүүлэг - малыг гар аргаар нийлүүлэх

гар ноорог - гараар бичсэн анхны эх

гар хээлтүүлэг - малыг гар аргаар хээлтүүлэх

гар тэжээл - хатаасан таана, халгай, хөмүүл, зоодой, ясны шөл, зутан, ханд

гар үйлдвэр - машин техник хэрэглэлгүй гараар бүтээгдэхүүн хийх үйлдвэр

гар урлал - гараар урлан бүтээсэн юм

гар хийц - гараар хийсэн эдлэл

гар элдүүр - гараар нухлан элдэх

гарын авлага - а.хичээлийн сурах бичиг; б.гарын дор хэрэглэх ном

бага гарын толь - 1020 мянган үгтэй толь

дунд гарын толь - 3060 мянган үгтэй толь

их гарын толь - 70аас дээш мянган үгтэй толь

гар бөмбөг спорт. - а.татсан тор дээгүүр бөмбөг давуулан шидэж, газарт унагахгүйг хичээн, зургаа зургаагаараа талцан наадах тоглоом; волейбол; б.гараар шидэх тэсрэх зүйл, гранат

гар буу - ойр тусах авсаар жижиг буу

гар дохио - гараар даллан хөдөлгөж мэдэгдэх тэмдэг

гар машин - гараар хөдөлгөн ажиллуулах машин

гар онгоц - бүхэл модыг ухаж хийсэн цөөн хүн сууж авдаг бяцхан онгоц

гар ооль - нэг гараар барьж, мод юм сууж цавчих бага ооль

гар тээрэм - хоёр хавтгай чулууг дүгрэг болгон засч хавсруулан тавиад гараар эргүүлэн арвай будааг талхалдаг багаж

гар уур - тариа будаа зэргийг талхлахын тул бөөрөнхий модыг ухаж хийсэн сав

гар хадуур - гарт барьж өвс, тариа хадах ирт зэвсэг

гар хөрөө - бяцхан хөрөө

гар худаг - энгийн худаг, гар аргаар нэгээс хоёр метрийн гүнд ухаж гаргасан худаг

гар чийдэн - зайгаар асдаг авсаархан чийдэн

дугуйн гар - дугуйн бариул

хөрөөний гар - хөрөөний бариул

гар мод - а.юм нэхэх зэмсгийн хэрэгсэл; б.тогл. даалуу, хорол, хөзөр зэрэг тоглоомын бусдыгаа ахлах чадвартай хэсэг мод; гар мод, газар мод гэж ялгадаг

гар утасны засварчин - гар утасны эвдрэл гэмтлийг тогтоон, засварын ажил эрхлэх үйлчилгээний ажилтэн

гар утасны засварын газар - гар утасны эвдрэл гэмтлийг тогтоон, засварын ажил эрхлэх үйлчилгээний газар

гар утасны корпус - гар утасны эд ангийг гадны нөлөөнөөс хамгаалах гадна талын гэр

гар утасны наймаа - гар утас болон түүний дагалдах бусад зүйлсийг дагнан зарж борлуулах ажил бизнес

Зөв бичихзүй

Үг хувилгах зарчим

Кирил бичгийн зөв бичихзүй

гар нэр. *их гар (а.том хэмжээний, гарт

Үндэсний бичгийн зөв бичихзүй

ᠭᠠ᠊ᠷ ᠤ‍᠊ᠨ
ᠭᠠ᠊ᠷ ᠲ᠋ᠣ
ᠭᠠ᠊ᠷ ᠊ᠢ
ᠭᠠ᠊ᠷ ᠡᠴ᠊‍᠊ᠨ
ᠭᠠ᠊ᠷ ᠢᠶᠡᠷ
ᠭᠠ᠊ᠷ ᠲ᠋‍ᠠ‍᠊ᠢ
ᠭᠠ᠊ᠷ ᠡᠣ᠊᠊ᠷᠣ᠊ᡍᠣ
ᠭᠠ᠊ᠷ ᠢᠶᠡ‍᠊ᠨ
ᠭᠠ᠊ᠷ ᠣ᠊ᠣ᠊᠊ᠨ

/~ын /~т /~ыг /~аас /~аар /~тай /~руу /~аа /~ууд

Хоршоо үг

• гар бугуй - шуу бугуй
• гар савар - хуруу хумс
• хуруу/хуруу гар - гар хөлийн сарвуу болон мутар
• гар хөл - хүний дөрвөн мөч
• нүүр гар - хүн, амьтны толгойн өмнө этгээд болон мөрнөөс хурууны шувтрах үе хүртэлх хэсэг

Товчилсон үг

БКГБ Бага Калибрын Гар Буу

ГУҮСТ Гар Урлалын Үйлдвэрийн Сийлбэрийн Тасаг

ХГБ Хийн Гар Буу

Хэлц үг

Өвөрмөц хэлц

гар бариад бугуй барих - улам даврах, ахин цаашлах

гар богино - а.чадвар дорой; б.ядуу зүдүү

гар богино ганзага татуу - маш ядуу

гар газар хөл хөсөр суух - зүгээр суух, дэмий суух

гар ганзаганд хүрэх - нас бие гүйцэх, эрийн цээнд хүрэх

гараа гаргах - а.ур чадлаа дайчлан шавхаж юм хийх; б.хүнд юу байгаагаа зориулах, байгаа бүхнээ гаргах

гар угаах - а.гараа угаах; б.шилж. Үрэн таран хийх, бүрэлгэн сүйтгэх

гар дээр өсөх - бусдын хайр халамжинд өсч бойжих

гар загатнах - ажил хийнэ гэхээс байж ядах, юм хийнэ гэхээс сэтгэл яарах

гар мухардах - а.Багаж зэвсэггүй болох; б.ажилд зарах хүнгүй болох

гар нийлэх - а.үйл ажил, санаа нийлж хөдлөх; б.аливаа зүйлийг хамтран хийж бүтээхэд урагштай байх, бүтэмжтэй байх

гар сул - а.арвилан хэмнэхийг мэддэггүй, үрэлгэн; б.хэтэрхий өглөгч

гар султай - хэтэрхий өглөгч, бусдад юм хум өгөхдөө харамсдаггүй зантай

гар сунгах - бусдыг хайрлан энэрч, дэмжлэг үзүүлэх

гар татах - харамлах, нарийлах

гар татуу - харамч

гар тэнийх - харамч хүн бусдад бага сага юм өгөх

гар харах - а.хүний үйл ажлыг бүтээхдээ хөлс шагнал зэргийг горилох; б.өөрийн хэрэглэх эд юмыг өөрийн дураар авч хэрэглэхгүй, ямагт бусдын авч өгөх ба хэрэглэхийг зөвшөөрөхийг хүлгэлзэн хүлээх; в.асрамжлуулах, бусдын дэм горилох

гар хош - нэг морь унаж, нэгийг хөтөлснийг нь

гар хөл болох - а.ядарсан хүнд тус дэм болох; б.муу хүнд ашиглагдах

гар хөлийн үзүүрт зарах - аар саар юманд зарах, ойр зуурын ажил хийлгэх

гар хөнгөнтэй - а.хүний хөнгөлсөн, агталсан мал нь эдгэрэхдээ түргэн; б.гардан тарьсан нь өвдөхгүй байх, мөн гараараа илж барихад зөөлөн; в.нум тэлэхдээ муу, харвахад оносон зүйлийг даалгах нь муу

гар хумхилгүй - зогсолтгүй, махран, шамдан ажиллах

гараа хумхих - зүгээр суух, зүгээр байх

гар хурууны үзүүрээр - ор нэр болгох, домнох, өнгөцхөн хийх

гар хүндтэй - а.хүний хөнгөлсөн агталсан мал нь хялбар үхэх буюу эсвэл сэхэхдээ удаан, хөндүүр; б.гардан тарьсан нь өвчтэй, хүнд; в.нум тэлэхдээ хэцүү, гөрөөс зэргийг харвахад нэвтлэн даалгахдаа онц чадамгай

гар цайлгах - а.ачлалын хариу бодож өчүүхэн юмыг талархан өгөх; б.Хээл хахууль өгөх; в.бэлэг өгөх

гар цайх - гар хоосон болж байдгийгаа барах

гараа гаргах - байгаа чадлаа гаргаж мэрийн бүтээх

гараас гарах - а.ажил үйлийг бүрэн хийж дуусгах; б.өсч бойжиж бие даах, хүний асрамж хэрэггүй болох; в.зайлах, мултрах

гарт орох - а.ажил хэргийг байнга хийсээр дадлагажих; б.шилж. бусдын эрхэнд автах, бусдын эрхшээлд орох

гартаа авах - эрх мэдэлдээ оруулж эзэмших, өөрийн эрхшээлд оруулах

гарын аяар - дуулгавартай

хоёр гар гаргах/олон гартай - юмыг чин сэтгэлээсээ бус нөхцөл байдалд нь тааруулж сайн, муу хоёр янз хийх

гарын бээлий болгох - бусдыг өөрийн эрх ашгийн тулд ашиглах

нэг гараараа нөгөө гараа барих - тэвчих, биеэ барих

гарын нөхөр - дотно сайн нөхөр

гарын үзүүрээр хийх - хүч цаг заралгүй амар хялбар хийх

гарын шүүс идэх - зодуулах, занчуулах

хүйтэн гар оруулах - хулгай хийх, бусдын эд хөрөнгөнд нууцаар халдах

уран гартай - урлахдаа чадамгай

хатуу гар - а.арвилан хэмнэхдээ хэцүү, харамч; б.шилж. ширүүн, догшин, чанга

улаан гараараа - зөвхөн гар, биеэр

урт гартай - а.юманд савардан хүрэлцэхдээ чадамгай; б.шилж. хулгайч

их гар - а.томоохон хэмжээ; б.заль мэхтэй

гар алдах - барьсан цохисон, үйлдсэн зүйлийн хэмжээ дамжаа, зүг чигийг онолгүй осолдох~Гар алдсан нэг настан санд мэнд унасан морио гуядсан дээрээ гуядаж ухаа байдсын араас тэнхээгээрээ нэхэхэд надхагсан адуу хоёр хагарч адуун хөлд хөндлөссөн уурга пир тар муухай дуугарна (Батмөнх, Халтар даага).

гар бариад бугуй барих - улам даврах, ахин цаашлах~Олиггүй юмнууд. Гар бариад бугуй барина. Царай өгөх хэрэггүй шүү.

гар богино - хориг, харамч~Гар богино, ганзага татуу (Ж.Дашдорж, Монгол цэцэн үгийн далай).

гар газар хөл хөсөр - амар жимэр~Чамайг хуучин улсад эзэн болгож, хамгийн чинь эзлүүлээд чиний биеийг эрхэм өвтэгш болгон гар газар, хөл хөсөр амар жаргалан олгосон (Инжаннаши, Хөх судар).

гар газар, хөл хөсөр суух - зүгээр суух~Гар газар, хөл хөсөр суух юм бол аманд чинь бэлэн хоол авчирч өгөх хүн хэн байх вэ дээ.

гар ганзаганд хүрч, хөл дөрөөнд хүрэх - нас бие гүйцэж эрийн цээд хүрэх~Яах гэж чамд хэлдэг юм билээ. Би өөрийн ч гэсэн хүүгийн чинь гар нь ганзаганд хөл нь дөрөөнд хүрэх үед манай улс хэд дахин том болох юм гэж хэлэх байтугай мэдэх ч үгүй байна (Б.Ринчен, Үүрийн туяа).

гар гараа[саа] барилцах - (бич.) бие биенээ түших:~Миний нас барсан орос ах “Монгол, Зөвлөлт хоёр ах дүү. Гар гараасаа барилцаад явсан цагт алзахгүй” гэж үргэлж хэлдэгсэн (Ч.Лодойдамба, Тунгалаг тамир).

гар дугтуйлах - оролцох хийх буюу тусалж хамжихаа болих~Залхсан ч юм уу, ядарсан ч юм уу гараа дугтуйлаад хойшоо зогслоо.

гар дүрэх - а.хөндлөнгийн хэрэгт оролцох~Өөрт нь хамааралгүй юманд гар дүрээд гал дээр тос нэмж хэргийг өдөөж яах гээ вэ. б.бусдын эд хөрөнгийг үрж шамшигдуулах, хулгайлах

гар дээр өсөх - хүнээр өргүүлэн тэжээлгэж, бусдын хайр халамжинд өсч бойжих~Ээж нь отгон хүүгийнхээ гар дээр нас барав. Энэ хүү миний гар дээр өссөн юм. Бид тэр сүргийг гар дээрээ авч отроор явав. Чинбат аргагүй л Архангайн хүн. Цагаан давааны арханд хэдэн цөөхөн малтай эцэг эхийнхээ гар дээр өсчээ (Д.Тарва, Дуут сум).

гар дээрээ авах - өөрийн харьяандаа батлан дааж авах буюу авч асарч тордох~Дүүгийнхээ өнчин хүүхдүүдийг гар дээрээ авах хүн надаас өөр хүн хэн байх вэ.

гар дээр [нь] үлдэх - дэргэд нь хоцрох, хажууд нь үлдэх~Ууган хүү маань зуны амралтаараа өвөө эмээгийнхээ гар дээр үлдсэн.

гар [нь] загатнах - ажил хийх хийнэ гэхээс сэтгэл яарах, хүссэн зүйлээ хийх гэж дурлах~Чихэнд нь машины дуу хүнгэнээд руль залж, манивель эргүүлнэ гэхээс гар нь загатнах шиг болно (Н.Банзрагч, Зам).

гар задгай - сул, өглөгч, үрэлгэн~Авсан хэдэн цалингаа гарынхаа салаагаар урсгаад байх юм. Гар задгай гээд ээжээр загнуулна даа чи.

гар зөрүүлэх - а.барилдах~Тэр эр нас хорин гурав, бие чийрэг... мөн сайн бөхчүүдтэй гар зөрж, хийж хийлгэж үзсэн байж магад гэлтэй (Б.Бааст, Эх орон). б.зодолдох

гар зүсэх шахсан - шинэ~Хүрэлчулуун (Шагдарт мөнгө өгч), За чамд гар зүсчихэх шахсан хоёр улаан дэвсгэр өгье (Ч.Лодойдамба, Өөрийн замаар).

гар мөхөс, ганзага татуу - амьжиргаагаар барагтай~Нэг насаар хүнд хүч хөлс явж, хүний мал хариулж, гар мөхөс, ганзага татуу амьдарч байсан Дэчиндаш... ууган хүү Шагдараа баарины Гилүбэр зууд лам болгон суулгав”. ~“…хошуу нутгаас цаагуур юу болж байдгийг манай адил гар мөхөс, ганзага татуу улс олж мэднэ гэж байна уу даа (А.Баяр, Тал нутгийн моторын дуу).

гар мөхөсдөх - а.зоос мөнгө аж амьдралд эс хүрэлцэх~Гар мөхөстөөд туйлдаад ирэхээр хэндээ ч хэлэх юм билээ. Дээшээ тэнгэр хол, доошоо газар хатуу. б.хүн бүл дутагдах, хүч хүрээгүй

гар мухар - а.хэрэглэх багаж хэрэгсэл буюу зоос мөнгөгүй~Ядахдаа хөрөө сүх ч үгүй гар мухар байхад яаж түлш бэлтгэх вэ дээ. б.хавсрах зарагдах хүнгүй

гар мухардах - аргаүйдэх~Тэгээд ямар нэг дайсанд сүйтгэгдвэл улс орон маань л гар мухардах шүү дээ гэж санагджээ. Ингээд Данзан тэр шөнө оргох гэснээ бүрмөсөн орхиж, дөрвөн зүг найман зовхисыг нүд салгалгүй ширтсээр үүр цайлгав (Д.Намдаг, Цаг төрийн үймээн).

гар нийлэх - санаа сэтгэл нийлж нэгэн сэтгэлээр элбэн ажиллах~Залуу улс хойно тэгээд бас янз янзын араншинтай нөхөд байдаг аж. Гэвч цөмөөрөө зан зангаа авалцаад, гар нийлсэн цагт ган шиг найрамдал нэгдмэл улс болох нь илэрхий байлаа (Ч.Чимэд, Хавар намар).

гар нь ганзаганд хүрч, хөл нь дөрөөнд хүрэх - өсөн бойжиж том болох, эрийн цээнд хүрэх~Би өөрөө ч гэсэн хүүгийнх нь гар нь ганзаганд, хөл нь дөрөөнд хүрэх үед манай улс хэд дахин том болох юм байна гэж хэлэх байтугай, мэдэх ч үгүй байна (Б.Ринчен, Үүрийн туяа).

гар нь ганзаганд хүрээгүй, хөл нь дөрөөнд тулаагүй/хүрээгүй - өсөж гүйцээгүй, хүний зэрэгт хүрээгүй~Гар нь ганзаганд хүрээгүй, хөл нь дөрөөнд тулаагүй өчүүхэн миний бие өгүүлэх хэдэн үг буй тул саахалтын айлын маань ахмад өршөөн сонсохыг хүснэ (Малчинхүү, “Боолчууд”-ын айлд үзэх сонссон зүйл).

гар орох - а.юмыг хийж эхлэх~Би энэ ажилд одоо болтол гар ороогүй. Оёдолчин гар орсон нь орой тул цагаан сарын арван таванд сая тээж авчираад түгээж өгөв. б.хорлох, оролдох

гар өргөх - бууж өгөх~Дайсан буу руугаа нэг ухас хийснээ гараа аажуухан өргөв (Г.Жамьян, Гал атгасан гар).

гар сул - а.өгөөмөр, өглөгч, харамч биш~Шаварчин Ли-гийн гар сул тул түүнийг ирвэл мөнгө нэхэхийг хүснэ (Д.Нацагдорж, Хожимдсон гэмшил). б.зоос мөнгө, эд хогшилдоо гамгүй, үрэлгэн

гар сунгах - а.бусдад туслах, дэмжлэг үзүүлэх~Ядарч яваа цагт нь гараа сунгасан Итгэлтийг уурлуулах хүсэл Долгорт байсангүй (Ч.Лодойдамба, Тунгалаг тамир). б.тусламж хүсэх

гар татах - харамлах~Нүдээ алдсан новш, өчнөөн жил гараа татаж татаж, ганц сунгахаараа ингэж хишиг буяныхаа сүр сүлд болох амьтныг алдан алдталаа сунгадаг байна шүү гэж (Баавай) өөрийгөө мянга дахин зүхэж, толгойгоо түм дахин тоншжээ (Б.Бааст, Бэлтрэг Дорж).

гар татахгүй - үл харамлах~Аливаа хүн мөнгөтэй л бол жаргана. Энэ ойлголтын хувьд та бид хоёр яг яах вэ. Одоо бэлэн арван таван мянга гар татахгүй өгье (Дожоодорж, Толгой).

гар татуу, ганзага охор - олз омог муутай, ажил төрөл бүтэмжгүй~Хоёр хүүхэнтэйгээ нийлээд дөрвөн бүлтэй айл өдий чинээхэн наймаа панз хийж хилэрч яваад бас гар татуу, ганзага охор амьдралаасаа хагацаж чадаагүй нь хэчнээн уяралтай аж (Б.Мандах, Хөлөний хөвөөнд).

гар тэнийлгэх - бусдад юм өгөх~Баруун солгойгүй цацахаа байг гэхэд хааяа гар тэнийлгэж бай. Агтны хариу жилдээ, аяганы хариу өдөртөө гэгчээр хэзээ нэг цагт тус ирнэ шүү.

гар угаах - үрэн тарах хийх, бүрэлгэн сүйтгэх~Нөхөр өө, унтаж байж улсын хөрөнгөөр гараа угаачихаад сэтгэл зовохгүй байна уу? Долоон хурга чинь үнэн биз дээ (Д.Мягмар, Тээрэмчний охин).

гар урт - а.хүч сүр, эрх мэдлийн хүрээ хэмжээ их~Юу ч гэсэн дээрэмчин биш, чин ван Ханддорж чин сүсэгт чин вангийн Да лам Цэрэнчимэдийг хэн алсныг чи мэдэхгүй биз зээ. Богдын гар нь урт юм шүү дээ. Дүү минь энэ харанхуй нүхнээс зайлж үз (Ч.Лодойдамба, Тунгалаг тамир). б.суйлдаг хулгайч

гар хамхих - зүгээр суух, ажил хөдөлмөргүй, элгээ тэврэн суух~Оюуны тухай бодохоо болих гэж огт гар хамхилгүй ажилласан Батын шанааг дагаад хөлс урсаж, барьсан зээтүү нь хөлдүү газрыг эмтлэн чулуу бутаргана (Ж.Сандаг, Хүний ганц).

гар харах - бусдыг түшиглэх, тусламж дэм горилох~Өвгөн Мөнхийг өөрийн төрсөн хүү мэт санах болсон бөгөөд өнчин ганц түүний ариун цагаан санааг өрөвдөн хайрлаж бас гар хоосон болоход холгүй байсан тул түүнд зовлонгийн нэмэр болох вэ гэж сэтгэл өвдөнө. Гэвч хөөрхий өвгөнд түүний гарыг харахаас өөр арга байсангүй (С.Эрдэнэ, Харанхуйгаас гэгээнд).

гар хатуу/чанга - а.эд юманд арвич~Наад чавганц чинь гар хатуу, их хахир хүн байгаа юм аа. б.наадах, тоглоход хүрэх халдах нь дэндүү ширүүн догшин

гар хоосон - а.ямар ч юмгүй/ юу ч үгүй ядуу хоосон~Тэдний уур хилэн маш их, тулалдвал зохих дайсандаа гаргаагүй их эр бяраа орон нутгийн гар хоосон гэм зэмгүй олонд гаргах нь хэмжээгүй (Д.Намдаг, Цаг төрийн үймээн). б.олз омоггүй, хоосон, бэлэг сэлтгүй

гар хөдлөх - ажил хөдөлмөрд биеэрээ оролцох, хэрэг явдлыг эхэлж хийх~Бүрэн зэвсэгтэй зуу гаруй хүний дэргэд ямар ч аймшиггүй орж ирээд ямар ч аймшиггүй буцаж байгаа гурван хүний ган зориг, хүрээнээс хөөгдсөн аюултай явдалд цөс нь хайлж, зүрх нь шантарсан гамингуудыг үл харагдах ган цалмаар хүлж зогсоосноос ингэж гар хөдөлж чадсангүй.

гар хөл - аливаа дайсан этгээдийн сүлбээтэн буюу аялдан дагагч~Баримт бүрдүүлж баривчлуулж, улмаар армийн гар хөлийг мухарлан удирдлага толгой хэрэг зохион байгуулж байгаа хүн (Б.Догмид, Үхэх хүнд ханьгүй).

гар хөл болох - гаж муу этгээдэд хань хамсаа нь болох~Мөн манай шар хар лам түшмэдийн дунд ч амбаны гар хөл болсон хүн буй юм гэнэ билээ (Б.Ринчен, Үүрийн туяа). ~Суман ангид өөрийн гар хөл болох хүнийг сонгож үзэх санааг чээжиндээ ухварлан горьджээ (Б.Ринчен, Үүрийн туяа).

гар хөлийн үзүүр - тус нэмэр болдог хүн:~Данжаадын хажууд гар хөлийн нь үзүүр болсон бичээч хүү цаг үргэлж байдаг байлаа. Тэр нь жинчдэд цай хийн, янжуур задлан зочлов (Д.Намдаг, Цаг төрийн үймээн).

гар хөлийн үзүүрт [зарах] - ойр зуурын хэрэгт зарах~Энэ охиныг (Цэрэнг) харин Болдын эхнэр гар хөлийн үзүүрт зарах сайн зарц болгон, зун өвөл хурга тугал хариулуулж, халуун наранд хатаана (Ц.Дамдинсүрэн, Гологдсон хүүхэн).

гар хумхилгүй - зогсолтгүй, махран, шамдан~Огт гар хумхилгүй ажилласан Батын шанааг дагаад хөлс урсаж байлаа (З.Сандагаа, Хүний ганц).

гар хурууны үзүүрт - ойр зуурын аар саар юманд~Тэр буцаж очоод жингийн даамал Дандий, хөтөч Гэпил хоёрт, өөрийгөө хэтэрхий элэг барьж, гар хурууны үзүүрт ялимгүй юманд зарлаа хэмээн хэлэх хэлэхгүй үгээр дайрч, бухимдаж хорссон сэтгэлээ тайлна хэмээн санаж яваагаа ч мартаж орхисон байлаа (С.Дашдооров, Үрт амьтан).

гар хурууны үзүүрээр - ор мөр төдий, нэг их ажил сүр болгохгүйгээр~Сангийн аж ахуйд ажиллах нь тэр жилийн бодсон шиг хэцүү ажил биш юм. Тэгэхдээ гар хурууны үзүүрээр бүтэх хялбархан ажил огтхон ч биш (Ж.Сандаг, Эр бор харцага).

гар шамлах - а.ажлаа түргэвчлэн хийхээр шийдэх~Нэгэнт л дуусгах ёстой ажлыг гар шамлан орцгоогоод шалавхан дуусгая. б.цохих зодохыг завдах

гараа хумхих - зүгээр суух, зүгээр байх~Цагийн аяс харгалзан, гараа хумхин суудаг эгэл хүний нэг Гэндэнбазар лам билээ (Ц.Уламбаяр, Зовлон жаргал).

гар хүрэх - зодох, занчих~Эцэг нь юм байж энэ хүүхдүүддээ хааяа ч гэсэн гар хүрч баймаар юм. Даруулгатай өслөө гээд буруудах юм байхгүй.

гар/гарыг нь цайлгах - а.бага сага юм өгөх~Янжин минь цаадах чинь хүний гар цайлгаж байсан удаа бий юү дээ. Өрөвдөх гэдгийг мэдэхгүй. Нүд нь аниастай нохойны гөлөг, шувууны ангаахай дайралдвал хэнэг ч үгүй няц няц гишгээд явдаг амьтан байгаа юм гэж тэр хөгшин ярьж суув. б.бэлэг өгөх

гараа гаргах - хамаг ур чадлаа шавхаж хэрэглэх~Ийм бүдүүн бахир хар хуруугаар ийм нарийн юмыг хийдэг байжээ гэж нярав лам гайхаад, чи үнэхээр дээд гараа гаргажээ дээ... гэв (Б.Ринчен, Үүрийн туяа).

гараа зангидах - зодолдохыг завдалхийлэх~Юуны түрүүнд гараа зангиддаг зантай.

гараа татах - учир явдлаас биеэ зайлах зорилгоор хийж байснаа болих~Ямар ч шалтгаангүйгээр гараа татсан нь хожим бодохнээ араа бодсон Баяраагийн айхавтар санаа байжээ.

гараа угаах - хамаа намаагүй үрэх, үрэн таран хийх~Шадарлаж самуурч байгаад хэдэн малаар чинь гараа угаах гээ л биз (Ж.Пүрэв, Гурван зангилаа).

гараа хумхих - зүгээр суух, зүгээр байх~Цагийн аяс харгалзан, гараа хумхин суудаг эгэл хүний нэг Гэндэнбазар лам билээ (Ц.Уламбаяр, Зовлон жаргал).

гараас гарах - а.өсөж торних, бусдын дэмжлэгийг харахгүй болох~Чи Амгаланг хоёр жилийн курст явах гэхэд нь “хүүхнийг чинь авч явж чадах охин шүү нөхөр минь” гэж зөрүүд хатуу үг хэлээд дургүйцсэн байна билээ. Чи гараас гарсан ганц хүүхэн аваад байж чаддаггүй билээ (Анхны арван гурав). б.бусдын эрхшээлээс мултрах, зулбах

гараас гаргах - үйл ажлыг дуусгах~Миний эхэлсэн энэ ажил ч удахгүй гараас гарлаа л даа.

гарт орох - а.ажил хэргийг байнга хийсээр дадлагажих~Нүдээ аниад хийсэн ч чадахаар ажил нь бүүр гарт нь орчихсон юм билээ. б.бусдын эрхшээлд автах

гартаа авах - эзэмших, эрхшээх, өөрийн эрх мэдэлд оруулж авах~Гэрийн зүг явж байхдаа Да Лооеэг энэ хавийн аль хөрс сайтай газрыг мөнгөөр зодон гартаа авч чадсан шигээ ажил сайн хийсэнд их хөлс өгч чаддаг шударга хүн гэж магтав (Д.Намдаг, Цаг төрийн үймээн).

гартаа атгах - эрх мэдэлдээ нэгмөсөн оруулах, хэрэг явдлыг бүрэн хянах~Тэрхүү программыг нь ганцаараа эзэмшсэн болохоор бүгдийг гартаа атгаад харцаараа удирдаад л суудаг болсон шүү.

гартаа нүдтэй - юмыг заавал барьж үзэх гэдэг занСаваагүй сониуч зантай ч юмуу юм болгонд хүрээстэй. Хүрч байж санаа нь амардаг гартаа нүдтэй хүүхэн юм шүү дээ.

гартаа оруулах - а.бусдыг эрхшээж эрхэндээ оруулж авах~Чингис хаан зарлиг болруун

гартаа цавуутай - хулгайч, урт гартай~Өнгөтэй өөдтэй нүдэнд өртөх зүйлсийг халааслаад байдгийг нь би анзаараагүй юм. Тэгсэн гартаа цавуутай хүүхэн гээд хүмүүс бүгд мэддэг юм билээ.

гарыг нь ганзаганд хүргэж, хөлийг нь дөрөөнд хүргэх - өсгөж эрийн цээнд хүргэх~Тэгэхдээ одоо би чиний толгойг мэдэхгүй. Чамайг би гарыг чинь ганзаганд, хөлийг чинь дөрөөнд хүргэж хүний зэрэгтэй өсгөлөө (М.Гаадамба, Тэрэгчийн хүү).

гарыг нь хүндрүүлэх - хахууль өгөх~Гарыг нь хүндрүүлээд жаахан юм өгчихвөл ажил дорхноо бүтнэ ээ.

гарын аяар - дуулгавартай, хүний үгээр, хүний зөнгөөр~Занг нь сайн мэддэг морь шиг гарын аяар болгов (С.Эрдэнэ, Тал).

гарын бэл тасрах - мөнгө төгрөггүй болох~Нэгэн айлд толгой хоргодож байсан юмсан, эм тангийн явдалд гарын бэл тасрахтай зэрэг энд тавилаа (Д.Намдаг, Цаг төрийн үймээн).

гарын бээлий болгох - бусдыг өөрийн эрх ашгийн тулд ашиглах~Одоо энэ муу өвчтэй амьтныг ч гарынхаа бээлий болгож байж мэдэх юм шүү (Б.Хорлоо, Багш).

гарын дүйтэй - хийсэн додомдсон зүйл нь бүтэмж сайтай~...гэтэл үхэр бордож худалдах ухааныг хөл олсон дээрээ гарын дүйтэй болохоор нэгхэн л жилд өр ширээ дарж орхисон, одоо Хомбуу агуу дарьтай болж (Цэрэндорж, Дуугүй Хомбуу).

гарын тохой гадагш нугарахгүй - зөвхөн өөрийгөө л бодох~Гарын тохой гадагш нугарахгүй гэсэнчлэн тэд лав хятад хүнийхээ төлөө байгаа (Чимэддорж, Шар мөрний долгион).

гарын шүүс идэх/болох - зодуулах, нүдүүлэх~Нөгөө хоёр залуугийн гарын шүүс болоод балардгийн даваан дээр айлын авгай хүүхдийн орилоон чарлаанаар арайхийж салаад бараг л уйлан алдан ам өчгөө өгчихөөд явж байгаа нь энэ (Т.Бум-Эрдэнэ, Хувь заяаны хэлхээ).

↑ гал болохгүй зомгол, гар даахгүй тугал

↑ жижиг гар

↑ их гар

↑ нэг гараараа нөгөө гараа барих

↑ улаан гараараа

↑ улаан гараараа үзэх

↑ урт гартай

↑ хатуу гар

↑ хоёр гар гаргах

↑ хүйтэн гар оруулах

↑ чанга гар

↑ чанга гартай

Хэвшмэл хэлц

Бурхан чөтгөр хоёр үзэгдэхгүй боловч

Хэвт хэвтсээр шүтэж үл болно

Дээдэс доодос үзэгдэх боловч

Гар гарсаар дуурайж үл болно

Гавал хагаравч малгайдаа

Гар хугаравч ханцуйдаа

Гам сайтай нь арвилна

Гар ихтэй нь сүйтгэнэ

Ганганд унах хүн

Гар гараа барилцана

Ганц бөхөөс

Гар бөх

Ганц хүрдтэй тэрэг онхолдоход хялбар

Гар ихтэй айл уруудахад хялбар

Гар бариад

хумс шүүрэх

Ганзага бариад

цулбуурдаж авах

Гар бариад

Бугуй барих

Бугуй бариад

Булчин атгах

Гар барим

Ганзага татам

Гар бариу (богино)

Ганзага татуу

Гар будвал ханцуй буддаг

Гар баривал бугуй барьдаг

Гар газар

хөл хөсөр

Санаа амар аж төрөх

Гар гараа дагадаг

Ганзага гуяа дагадаг

Гар гараа дагадаг

Ганзага уясаа дагадаг

Гар гараа таньдаг

Гаанс тамхиа таньдаг

Гар гараа таньдаг

Гадас мунаа таньдаг

Гар гараа угаадаг

Гар нүүрээ угаадаг

Гар гараа угаадаг

Хүн хүнээ тусалдаг

Гар гэхэд орох

Ор гэхэд гарах

Гар их хүний зарлага их

Гавал их хүний малгай их

Гар ихтээс

Гам ихт дээр

Гар мөхөс

Ганзага татуу

Гар мухар

Гахай явган

Гар нийлбэл

Ганзага нийлдэг

Гар нэгэнт залгавал хураах хэрэггүй

Гал нэгтэн золговол хоргоох хэрэггүй

Гар нэгэнт тэнийвэл

Ган хийх хэрэггүй

Гар томтны төө их

Ханцуй томтны нударга их

Гар хөдлөхгүй бол ам тосдохгүй

Хөл хөдлөхгүй бол аж дэгжрэхгүй

Гар хөдөлбөл

Ам хөдөлнө

Гар хөдөлгөсөн нь цатгалан

Гар дугтуйлсан нь өлсгөлөн

Гар хөл мэт ах дүү гэрийн эрдэнэ

Гавьяа зүтгэлтэй иргэд улсын эрдэнэ

Гар хөл мэт ах дүү гэрийн эрдэнэ

Гавьяа зүтгэлтэй сайд түшмэд улсын эрдэнэ

Гарзнаасаа

Гар мухрах нь

Гас гэгч уурын охь

Гар гэгч эрхтэний охь

Дур нь хүрвэл дунхалзана

Гар нь хүрвэл шарвалзана

Нүд аймтгай

Гар хиймтгий

Нүд айхаас биш

Гар айдаггүй

Нүд атаач

Гар матаач

Нүд хурц хүн бачимдахгүй

Гар бушуу хүн хожимдохгүй

Нэр нь нидэртэйгээ нэг

Гар нь биетэйгээ нэг

Халтай өсгөсөн хүүхдийн

Гар нь татуу ч бодлого нь гүйцэд