алга

Монголоор

Үгийн гарал

Үгийн дуудлага

[alaǧʌ]

Үндэсний бичиг

ᠡ‍ᠠ‍᠊ᠯ‍ᠠ‍᠊ᠭ᠎᠎ᠠ
ᠡ‍ᠠ‍᠊ᠯ᠊ᠭ᠎᠎ᠠ

(алаг-а) гарын ~ (алг-а) ~ байна

Галиглах зарчим

Үгийн утга

I нэр.

биезүй. Гарын царвууны дотоод хавтгай тал
Нэгэн гарын хуруу алга хоёрыг хонхойлгосныг дүүргэх хэмжээ

II нэр.

Чөдрийн чагтнаас хойших, хөл ороох хавтгай хэсэг
Зарим араатан амьтны урд хоёр хөлийн ул таваг

III дай.

Үгүй байх, үгүй болох

IV.

алга өөш хорш. (загас барих өөш), загасаа бариад алгаа мартах зүйр

Ойролцоо үг

Нийлмэл үг

алганы хээ - гарын алганы зураас

алга загатнах - а.алганы аль нэг хэсэгт загатнаа сэрээгдэх; б.монголчууд алга загатнахыг олз олох, хишиг хүртэхийн зөн бэлгэ гэж үздэг

алга тэнийлгэх - хүнд юм өгөх

алга дарам - а.өргөнөөрөө нэгэн алгын хэр хэмжээтэй; б.өчүүхэн жижиг

алгын чинээ - тун бяцхан, хариугүй жаахан

хүний алга өөд нь харуулах - хүнд юм бэлэглэх

алга дүүрэн - атга дүүрэн

алга нь тасрах - чөдрийн хавтгай тасрах

баавгайн алга - баавгайн урд хөлийн таваг

алга байх - үгүй байх

алга болгох - үгүй болгох

алга болох - үгүй болох

Зөв бичихзүй

Үг хувилгах зарчим

Кирил бичгийн зөв бичихзүй

ал|га I.нэр. алгын: алгын чинээ, алганд

Үндэсний бичгийн зөв бичихзүй

Орчуулга

Хоршоо үг

алга зуузай - гарын алга
алга өөш - загас барих өөш

Товчилсон үг

Хэлц үг

Бичээч дээ

Өвөрмөц хэлц

алганы амт үзэх - буруу хэрэг үйлдсэний учир бага насны хүүхэд зодуулах, алгадуулах

алга наах - алгадах

алган дээр байгаа юм шиг/алган дээр байгаа мэт - ив илхэн, тов тодхон

алган боов амсуулах - алгадах

алга урвуулахын хооронд/алга урвуулахын төдий - нүд ирмэх зуур, амархан

алган дээр бөмбөрөх - ихэд эрхлэх, эрх зоргоороо байх, дураараа дургих

алган дээрээ бөмбөрүүлэх - ихэд эрхлүүлэх, дур зоргоор нь байлгах

алганы хонхорхой хазах - бүтэшгүй юм сэдэх, хий хоосон санаашрах, мөрөөдөх

алга дарам - бага, маш жижиг, өчүүхэн~Малын хашаа, агтны жүчээ, төмс ногооны талбайг тойруулан алга дарам газар ч үлдээлгүй өтөг бууцаар бордож өвс хадлан ургуулна (Б.Нямаа, Арандалынхан).

алга наах - алгадах~Хэл ам гэж байхад яах ийхийн завдалгүй алга наагаад авдаг байна шүү.

алга [нь] загатнах - олз олох, хишиг хүртэхийн зөн бэлгэ~Өглөөнөөс эхлээд алга загатнаад байна. Аав маань бэлэгтэй ирэх юм шиг байна.

алга татах - хойргоших, эргэлзэх~Авах хүний алга татахгүй.

алга тосох - а.элдэвчлэн нэхэж, шаардах~Дугар

алга тэнийлгэх - хүнд юм өгөх~Амьд хүний алга тэнийлгэж үзээгүй харамч эмгэн гэдэг юм билээ.

алга урвуулахын хооронд/төдий /агшинд - агшин зуур~Алга урвуулахын хооронд сэтгэл байтугай амь нас хагацах нь бий (Д.Намдаг, Ээдрээ).

алган боов амсуулах - алгадах~Монди чинь, алган боов амсуулахгүй бол их галзуурах нь ээ.

алган боов идэх - алгадуулах~Үүнд Шагдар

алган дээр байгаа юм шиг/мэт - ив илхэн, тов тодхон, сав саруулхан~Үүр цайж, удалгүй нар мандан, хамаг юм алган дээр байгаа юм шиг харагдан, хүн амьтан, булаг шанд, худаг цөөрөм дайралдах янзгүй (Ж.Пүрэв, Аянга).

алган дээр бөмбөрөх/өнхрөх - ихэд эрхлэх, эрх зоргоороо байх, дураараа дургих, энхрийлэгдэх~Алган дээр нь бөмбөрч, хүзүүн дээр нь мордож өссөн Дамба эцгийнхээ эзгүйд мөрөөдөн санаж, заримдаа өглөөнөөс орой болтол өртөө зам руу ширтэн зогсдог байлаа (Ж.Пүрэв, Өргөмөл хүү).

алган дээрээ бөмбөрүүлэх/өнхрүүлэх - ихэд эрхлүүлэх, дур зоргоор нь байлгах~Янжингийн эх дөрвөн хүүхэд гаргасан боловч охиноосоо бусдыг багад нь алдаж зүрхээ авхуулчихсан хүн учир ганц охиноо ёстой нэг алган дээрээ бөмбөрүүлж өсгөсөн хүн билээ (Ч.Чимид, Хавар намар).

алганы амт үзүүлэх - зодох, алгадах~Их дуулгавартай байх чинь. Аав нь алганы амт үзүүлээ юу.

алганы амт үзэх/хүртэх - буруу хэрэг үйлдсэн учир бага насны хүүхэд зодуулах, алгадуулах~Гэвч Гэрэлээс алганы амт, гашуун үг хүртээд, сүртэйгээр шуугин ирээд салам цохиулан сүүлээ хавчаад зугтаж байгаа нохой шиг буцдаг байжээ (Ч.Лодойдамба, Тунгалаг тамир).

алганы төдий газрыг алаг болгож өмхийрөх - алагдах, үхэх~Зэв өгүүлрүүн

алганы хонхорхой хазах - бүтэшгүй юм сэдэх, хий хоосон санаашрах, мөрөөдөх~Ширтэй Төмөрийг барьж чадаагүй хойно морьтой Төмөрийг барина гэдэг нь алганы хонхорхойг хазахтай адил хэрэг байлаа (Ч.Лодойдамба, Тунгалаг Тамир).

Хэвшмэл хэлц

Агт сайтын уурга сайн

Алга сайтын авдар сайн

Алга пад хийвэл ишиг год

Дамар пүд хийвэл даага год

Ам ихт нь ангайж

Алга ихт нь тосдог

Ам эзэнтэй

Алга өгөөжтэй

Аюул ирэхдээ амархан

Алга болохдоо ярвигтай

Өрөөсөн гараар

Алга ташиж болохгүй

Аман зохиолд орсон нь

Зүйр үг

Танилтай бол талын чинээ

Танилгүй бол алгын чинээ

Тайлбар: танил талтай хүн олонтой байдаг

Алгаар дартал

Салаагаар садрах

Тайлбар: муу зүйлийг нуун далдлавч илрэх байдал

Алгаар дартал

Салаагаар садрах

Тайлбар: муу зүйлийг нуун далдлавч илрэх байдал

Загасаа бариад алгаа мартах

Тайлбар: аливаа хэргээ бүтээгээд тус болсон юмаа мартах