цагдаагийн үйл ажиллагаан дахь гаж дэд соёл

Хадмал үг

[англ. deviant subcultures in policing]

Тайлбар

Дэд соёл гэдэг ойлголт нь нийгмийн амьдралд давамгайлж байгаа томоохон соёлын “хэм хэмжээ, үнэт зүйлс, ашиг сонирхол (болон түүнтэй холбоотой бусад эд зүйлсээс)” урган гарч ирсэн цуглуулга бөгөөд тэрхүү том соёлоосоо бас ялгаатай. Гаж буюу гэмт хэргийн шинжтэй дэд соёл гэдэг нь нийгмийн гаж үзэгдэл аль эсхүл гэмт хэргийн шинжтэй зан чанартай холбоотой хэм хэмжээ, үнэт зүйлс, эд зүйлс болон ашиг сонирхлоос бүрдэж байдаг юм. Цагдаагийн хэлтэс дотор аливаа төрлийн хүчирхийлэл аль эсхүл авлига хээл хахууль авах үйл явдлыг ямар нэгэн байдлаар дэмждэг хяналтын ажилчид болон хамтран ажиллагсад чухам тухайн хэлтсийн ёс зүйн зөрчил гаргах үйл явцын үндсийг тавьж, улмаар түүний стандартыг тогтоодог. Ихэнх цагдаагийн хэлтсүүд ийм төрлийн гаж буюу гэмт хэргийн шинжтэй үйл ажиллагааг дэмжин хамтран зохион байгуулдаг алба хаагчдын бүрэлдэхүүнтэй байдаг бөгөөд ийнхүү бүрэлдэхүүн нь мөн тухайн үйл ажиллагаатай холбоотой үзэл суртлыг зөвтгөдөг байна. Ерөнхийдөө бол цагдаагийн ажилчид өөрсдийгөө гэмт хэрэгтнүүд болон олон нийтээс тусгаарлагдсан нийгмийн тусгай бүрэлдэхүүн гэж үздэг. Чухам энэ тусгай байдал дээр үндэслэн тэд өөрсдийн зүй зохисгүй үйлдлийг зөвтгөдөг чиг хандлагатай болдог ба энэ нь ажлын стресс болон шахалт дарамтаас үүсэж, тэдгээрийг эрүүгийн эрх зүйн системд буруугаа өгөхөд хүргэдэг байна.

Хэдийгээр цагдаагийн хэлтэс дотор хэдхэн хүн хэт их хүч ашиглаж, авлига хээл хахуульд автдаг боловч, бусад алба хаагчид тэдгээрийн ийнхүү зүй зохисгүй үйл явдлыг нэг бол илэрхий аль эсхүл илэрхий бус байдлаар хүлээн зөвшөөрч байдаг учраас ийм хэргүүд цаашид удаа дараалан давтагддаг юм. Цагдаагийн алба хаагчдын дунд байдаг нэгэн түгээмэл үзэгдэл бол “чимээгүй байх зарчим” бөгөөд уг зарчмаас болж сахилга бат сайтай сайн цагдаа нар аливаа зүй зохисгүй үйлдлийг бусдад мэдэгдэхгүйгээр илэрхий бус байдлаар хүлээн зөвшөөрч, өнгрөөдөг юм. Залуу ажилчдыг ажил мэргэжлийнхээ гарааг дөнгөж эхэлж байхад тэдгээрийн хамтран ажиллагсад дээд удирдлагад ямар нэгэн зөрчлийг тайлагнахгүй байхыг зөвлөдөг бөгөөд үүнээс болж нөгөө тусгаарлагдсан бүрэлдэхүүнийг бий болгох орчин бүрддэг байна. Нью-Йорк хотын цагдаагийн хэлтэст ажиллаж байсан, авлига хээл хахуульд автсан цагдаагийн ажилтан Майкль Даудын хэлснээр, “Чи нэг гудамжны хулигааныг 10 цагдаагийн өмнө шатнаас түлхэж унагаахад чиний 10 найз хамт зогсож байна... хуучны ажилчид энэ үед чамайг шалгаж, чухам чиний өмнө хэр их нүгэл үйлдэж байж чамайг дээд удирдлагад мэдэгдэл өгөхийг чинь шалгадаг байсан гээд боддоо” хэмээн өгүүлсэн түүх байдаг.

Хэн нэгэн цагдаагийн алба хаагч гэмт хэрэгтнийг техникийн хувьд алдаатай баривчилсан тохиолдолд ч гэсэн түүний хамтран ажиллагсад, шууд захирах дарга болон нийгэм тэр чигтээ “муу хүмүүсийг” шийтгэх хэрэгтэй гэж үзнэ. Цагдаагийн зүгээс худал мэдүүлэг өгч өөрсдийн булхайг нуун далдалж (тухайлбал, хууль бус нэгжлэг хийх), алба хаагчид нэг нэгнийгээ бусдаас хамгаалах тохиолдол ч бий. Түүнчлэн, шүүх бүрэлдэхүүн болон шүүгчид хүртэл ерөнхийдөө цагдаа нарын талд ордог. Цагдаа нар өөрсдийнхөө гол ажил үүргийг нийгэмд байгаа гэмт хэрэгтнүүдийг цэвэрлэх гэж үздэг бөгөөд энэ зорилгоо биелүүлэхийн тулд зайлшгүй жирийн ард иргэдийн эрхийг зөрчих шаардлагатай байдаг.