цагдаагийн байгууллагын удирдлагын онол

Хадмал үг

[англ. administration of police agencies, theories of]

Тайлбар

Цагдаагийн удирдлагын онолууд байгууллагын ерөнхий салбар нэгжүүд, олон нийтийн удирдлага болон бизнесийн удирдалагаас ихэвчлэн үүсэн гарсаар байна. Цагдаагийн удирдлагын эх сэдэв болон сургалтын хөтөлбөр зарим үед цагдаагийн удирдлагын практик дэх шинэ дэвшлүүдэд хариу үзүүлэх эсвэл шинжилгээ судалгаа болон уран зохиолоос гарах ойлголт, шинэ санаанд хариу үзүүлэх гэх мэтээр жил бүр өөрчлөгдсөөр байна. Өнөөдөр, цагдаагийн удирдлагын бүрэлдэхүүн хэсэг болоод цагдаагийн байгууллагад нөлөөлөх хүчин зүйлсэд өгөх онцлог ач холбогдлыг хэд хэдэн хандлага тогтоож чадна.

Классикал хандлага

Цагдаагийн удирдлага дахь Классикал хандлага нь 1960 оноос эх сэдэв болон сургалтын хөтөлбөрт давамгайлан гарч ирсэн бөгөөд энэ нь журам сахиулах мэргэжлийн загварт ойр нягт уялдаатай мөн одоо ч ямар нэг зүйл гэхээсээ практикт илүү нөлөөлж байж болох. :Цагдаагийн удирдлага /О.В.Вилсонны анхны хэвлэл, 1950/ болон хотын захиргааны цагдаагийн удирдлагын /1938, Олон улсын хотын менежмэнтийн холбооны ерөнхий чиглэлийн хүрээнд хэвлэгдсэн, одоо Орон нутгийн засгийн газрын цагдаагийн менежмэнт гэх гарчигтай/ эх сэдвийг анх хэрэглэснээр энэ хандлага хамгийн ихээр тодрон гарч ирсэн. Классик хандлага бүтэц ба менежмэнтэд хамаарах байгууллагын зарчим, хэм хэмжээ /тушаах байдал, эрх мэдэлт төлөөлөгч/ Менежмэнтийн бүтэц /төлөвлөх, нянах, чиглүүлэх/ :мөн журам сахулах бүтцийн бүрэлдэхүүн /эргүүлийн удирдлага, яллах менежмэнт, замын хөдөлгөөний хяналт/.

Классик хандлага өнөөдрийн нийгэм болоод хүмүүст нөлөөлөх хэд хэдэн шалтгаан бий. Энэ нь цагдаагийн ажилтныг хариуцлага хүлээлгэх хамгийн хялбар хандлага бөгөөд сүүлийн 30-н жил явуулсан ажиллагааны хууль хэрэгжүүлэх магадлан итгэмжлэгдсэн хөтөлбөрийн амин сүнс. Цагдаагийн байгууллагаас иргэний хариуцлага хүлээх үүргийг сулруулж байгаагын хувьд энэ хандлага нэг талаар эрсдэлтэй менежмэнтийн арга хэрэгсэл болно. Хэв жухамтай байхыг дэмжихэд хэрэгтэй олон олон баримт нотолгоог шаардах захиргааны хууль энэ хандлагыг дэмжсээр ирсэн. Хэрэг явдлыг зааварчлах тогтолцоо болон хошуучийн аюулгүй байдлыг хариуцах бүрэн эрхт Үндэсний хэрэг явдлын менежмэнтийн тогтолцоотой бүрэн нийцэх бөгөөд мөн иргэд болон цагдаагийн удирдлагуудад аль алинд нь таатай байх цагдаагийн эрх мэдэл, хянамгай байдал зэрэгт маш ойр хяналт тавих байдлыг хангана.

Хүний харилцааны хандлага

Хүний харилцааны хандлага гэдэг нь байгууллагын хамт олны ажил хэрэгт дан ганц бүтэц,зохион байгуулалт, зарчим мөн үүрэг хариуцлага бус хандлага, мэдрэмж, итгэл үнэмшил, дарамт шахалт мөн байгууллагын соёл зэрэг нилээд нөлөөлдөгийг судалгаа шинжилгээ туршилтын үед харуулахад классик хандлагт гардаг сонголт шиг бий болдог. Хүний харилцааны хандлага цагдаагийн удирдлагын эх сэдэв, сургалтын хөтөлбөрт давамгайлан гарч ирж байгаа хэдий ч энэ хандлага бодит цагдаагийн менежмэнтийг хэмжин гаргахад хүндээр нөлөөлдөг.

Үүний цаад учир гэвэл цагдаагийн байгууллагын ажил хэрэг бараг бүхэлдээ хүмүүсийн идэвх чармайлтын үүрэг хариуцлага бас цагдаагийн менежмэнт бараг бүхэлдээ хүмүүсийн менежмэнт учраас л тэр. Тус хандлага сэтгэл санааны байдал, харилцаа холбоо, сэтгэл хөдлөл, хамт олны эрч хүч, удирдах чадвар зэрэгт төвлөрдөг. Хүний харилцааны хандлагын томоохон онцлог ач холбогдолыг багтаасан цагдаагийн удирдлагын эх сэдвийн ихэнх нь 1970 оноос хойш хэвлэгджээ.

Өнгөрөгч арван жилд, цагдаагийн байгууллагууд нөхцөл байдлыг зохицуулах чадвар, удирдагчын үр дүнтэй зуршил, төсгс байх зарчим, менежмэнтийг үнэлэх мөн чанартай менежмэнт зэргийг багтаасан хүний харилцааны хандлагатай нийцэх олон төрлийн хүмүүсийн менежмэнтийн арга хэрэгслийг үлэмж ихээр сонирхож байгаагаа харуулдаг. Журам сахиулах нийгмийн бүлгэм цагдаагийн удирлага дахь хүний харилцааны хандлагыг дэмжхэд түлхэц болдог. Журам сахиулах нийгмийн бүлгэм цагдаагийн ажилтны хянамгай байдлыг сайжруулах, нийгэмтэйгээ илүү ойртож ажиллахыг дэмжих, мөн нийгмийн бүлгэмийн асуудлыг шийдэх бүтээлч шийдлийг хэрэгжүүлэхийг дэмжихийг зоридог. Зарим цагдаагийн удирдах ажилтан нь цагдаагийн менежмэнт нь нийгэмд илүү анхаартай мөн хүндэтгэлтэй хандаж байгаа мөн шинэ санаа, бүтээлч байдлыг санаачилсан ажилчидтай санаа нэгдэн хүний харилцааг илүү дээрдүүлэх ёстой гэж үздэг.

Стратеги Менежмэнтийн хандлага

Цагдаагийн удирдлага дахь стратеги менежмэнтийн хандлага нь зорилго зорилтууд болон нөөц боломжийг онцолдог. Байгууллагын зорилгыг ололт амжилт руу чиглүүлэх зорилтыг боловсруулан зөв зохистой өөрчлөх арга хэрэгсэл цагдаагийн удирдлагыг олж тогтоодог. Цагдаагийн үнэлгээний судалгаа, Канзас хотын урьдчилан сэргийлэх эргүүл хамгаалтын туршлагыг жишээ болгох, гэмт хэргийн судалгаа шинжилгээний RAND судалгаа мөн цагдаагийн хариу үзүүлэх PERF судалгаа зэрэг нь цагдаагийн ажиллагааны зорилт ба үр дүнд төвлөрдөг бөгөөд эргүүл хийх ажиллагааг удирдах, гэмт хэргийн судалгаа шинжилгээг удирдах мөн цагдаагийн хариу үзүүлэх стратегийн ялгаа гэх мэт хөтөлбөрүүдийг ихэсгэдэг. Саяхан, хэв журам сахиулах нийгмийн бүлгэм, хэв журам сахиулахад чиглэх асуудал, COMPSTAT болон хэв журам сахиулхад дагах мэдээ мэдээлэл нь шинэ цагдаагийн стратегийг бий болгож байна.

Стратеги Менежмэнтийн хандлага цагдаагийн хөтөлбөр мөн стратегийн илүү их үр ашигтай байлгахад төвлөрөх гэж цагдаагийн удирдлагуудын аргагүй байдалд хүч хэрэглэх аргыг сүүлийн 20-н жилд үлэмж ихээр олж авсан. Хэв журам сахиулах хэтийн төлөв цувралыг Харвардын х сургуульд бэлтгэсэн бөгөөд энэ хандлагыг нийтэд хүртээлтэй болгоход нөлөөлөх Үндэсний шудрага ёсны институци хувь нэмрээ оруулсан бөгөөд 911 хамаарах сэдвүүд: хэв журам сахиулах шинэ эрин үе /Спарров 1990/ мөн Тушаах Удирдахд хамаарах : Цагдаагийн хэлтсийн стратегийн менежмэнт /Мүүр бо Степенс 1991/ зэрэг болно.

Үр ашигтай томоохон ойлголт цагдаагийн шинжилгээний үүрэг, хөтөлбөрийн үнэлгээ болн бусад цагдаагийн удирдлагын дүн шинжилгээ хийглсэн хүчин зүйлсийг дэвшүүлэн гаргасан. Саяхнаас, ‘Тогтоож буй хэрэг явдал’ хөтөлбөр тодорхойлон заах ач холбогдолд анхаарч цаашлаад хамгийн чухал үйлчилгээ болон цагдаагийн байгууллагын үр дүнг тодорхойлон хэмжихэд төвлөрч байна. Хэв журам сахиулах үнэ цэнийг ухамсарлах сэдэвт багтах Цагдаагийн ажил хэргийг хэмжих сорилт /Мүүр 2002/ нь энэ хандлагыг төлөөлдөг.

Институцийн хандлага

Цагдаагийн удирдлага дахь институцийн хандлага нь цагдаагийн байгууллагын гадаад хүчин зүйлс, бодлого боловсруулах, дотоод менежментийн үүрэг, шийдвэр гаргах зэргийг онцолдог бөгөөд энэхүү хандлага нь арьс өнгөөр ялгаварладаггүй ажээ.

Стратеги Менежментийн хандлага цагдаагийн үйл ажиллагааг сайжруулах, гомдол саналыг багасгах нийгмийн хэв журам сахиулах бүлгийг зайлшгүй тогтоож тэдний арга барил, стратегит дүн шинжилгээ хийдэг бол институцийн хандлага офицеруудад тээврийн хэрэгслийн талаар болон иргэдтэй хэрхэн харилцах талаар сургалт зохион байгуулахад төвлөрнө. Институцийн хандлага нь тэдгээр бие хүний гаргасан шийдвэрүүдэд нөлөөлөх ач холбогдолыг олж тогтоон ялангуяа илүү тууштай байхад хүргэх мөн ялгаварлан :гадуурхалтыг багасгахын тулд хянамгай байдлыг зохицуулахыг хичээдэг.

Дүгнэлт

Цагдаагийн удирдлагын онолын болон практикийн онцлог шинж жил ирэх тусам хувирч өөрчлөгдөж байна. Эхэнд гарсан шинэчлэлүүд мэргэжлийн удирдлага, бүтэц, классик хандлагад үндэслэсэн хяналт зэргийг онцолсон байдаг. АНУ 1960 оноос, ажилчдаа хүний харилцааны хандлагт анхаарлыг хандуулан удирдах ур чадварыг урамшуулах зэрэг цагдаагийн ажил хэргийг сайжруулахад анхаарч эхэлсэн. Саяхнаас, цагдаагийн арга барил, стратегийн үр дүн болоод стратегийн менежмэнт болод институцийн хандлага зэрэг гадаад зүйлстэй холбоотой цагдаагийн байгууллагын харилцааг сайжруулахад өсөж буй онцлог шинжийг тодорхойлсоор байна. Илүү их анхаарал хандуулах нь хянамгай байдлыг зохицуулахад институцийн хандлагад анхаарал хандуулах хэрэгтэй байсаар байна. Мөн цагдаагийн удирдлагын онол болон практикийн дэлгэрэнгүй байдал руу хандах тэдгээр бүх хандлаггад үр өгөөжтэйгээр нийцэх эх сэдэв болон сургалтын хөтөлбөр ч хэрэгтэй.

Ослын улмаас амь үрэгдэх /цагдаагийн ажилтнууд болон гэмт хэрэгтнүүдийн хоорондох зэвсэгт мөргөлдөөн/

Бараг өдөр тутмын тухайн газар, орон нутгийг хариуцан ажилладаг цагдаагийн ажилтнууд бэртэл гэмтэл авах, зэвсэгт халдлагад өртөх цаашлаад амь насаа алдах хүртэл эрсдэлд байнга орж байдаг. Энэхүү эрсдэл нь тухайн цагдаагийн ажилтны хариуцаж буй орон нутаг хэргийн хүрээ нэмэгдэхийн хэрээр байнга нэмэгдэж байдаг. Цагдаагийн офицерууд гэмт этгээдтэй тэмцэх, хэргийг илрүүлэх ажиллагааныхаа үеэр хүнд болон хөнгөн шархдах, гэмтэх бэртэхээс эхлүүлээд илүү ноцтой гэмтэл цаашлаад өөрсдөө юу ч зохиослохоос буцахгүй гэмт этгээдийн гарт амь насаа алдах хүртэл аюултай тулгардаг.

Цагдаагийн ажил нь амь насанд маш эрсдэлтэй нөхцөлтэй ажлын нэг юм. Хэдийгээр мод бэлтгэгчид, уурхайн ажилчид зэрэг бусад ажил мэргэжил ч гэсэн статистикийн хувьд амь нас эрсдэж болох өндөр эрсдэлтэй ажил мэргэжлийн тоонд ордог ч гэсэн эдгээр мэргэжлүүд нь өөрсдийн аюулгүй ажиллагаа, сонор сэрэмжтэй байдлыг хадгалан ажиллавал эрсдэл багатай бөгөөд цагдаагийн ажил мэргэжилтэй харьцуулах хэмжээний эрсдэлтэй ажил биш юм. Учир нь цагдаагийн ажилтнууд үргэлж хууль бус үйлдэлтэй тэмцэн зэвсэгт халдлагын дунд өөрсдийг нь хохироож гэмтээхийг хүссэн хүний эсрэг ажиллагаа явуулдагаараа илүү өндөр эрсдэлтэй ажил юм. Тиймээс цагдаагийн албан хаагчид байнга өндэр эрсдэлтэй нүүр тулдаг учир гэмт этгээдүүдтэй зохицох, ая эвийг нь олох мэдлэг чадвартай байх ёстой цөөн хэдэн мэргэжлүүдийн нэг юм.

Цагдаагийн албан хаагдчдын амь насны эрсдлийн тухайн албан ёсны мэдээлэл

Цагдаагийн ажилтнууд албан үүргээ гүйцэтгэж яваад халдлагад өртөж, амь насаа эрсдэлд оруулж буй давтамжийг харуулсан статистик байдаг байна. Хууль сахиулах байгууллагын халдлагад өртсөн, амь насаа алдсан ажилтнуудын тухай нийтлэх мөрдөн байцаах ажлын тэмдэглэлийн холбооны товчоог АНУ байгуулсан байна. Энэхүү мэдээлэл нь 1960 оноос хойш нийтлэгдэж байгаа бөгөөд өмнөх жилийн хугацаанд халдлагад өртөн, амь насаа алдсан цагдаагийн албан хаагчдын тухай нэгдсэн мэдээллүүдийг оруулдаг байна.

Цагдаагийн албан хаагчдын ослын улмаас амь үрэгдэх явдал

Цагдаагийн алба хаагчид албан үүргээ гүйцэтгэх үедээ авсан жижиг бэртэл гэмтлийн тоо их байдаг ч гэсэн ажиллагааны үед амь насаараа хохирох явдал ч мөн их байна. 1994 – 2003 он хүртэлх арван жилийн хугацаанд 697 цагдаагийн албан хаагч үүрэгт ажлаа биелүүлж явах үедээ харамсалтайгаар амь насаа алдсан байна. Цагдаагийн албан хаагч хамгийн бага амь эрсдсэн буюу тавин хоёр тохиолдол 1996 онд гарсан бол хамгийн олон буюу наян гурван харамсалтай тохиолдол 2000 онд бүртгэгдсэн байна.

Дээрх арван жилийн хугацаанд гарсан цагдаагийн албан хаагчдын нас барсан нийт тохиолдлуудаас хамгийн их давтамжтай амиа алдсан тохиолдол нь автомашины ослын улмаас үүссэн байна. Хоёр дахь хамгийн элбэг тохиолддог амиа алдах тохиолдол нь зам хаах, замын цагдаагийн ажил хийх үедээ болон ослын хэрэг мөрдөх үедээ тээврийн хэрэгсэлд мөргүүлсний улмаас амь насаа алдах тохиолдлууд байсан байна. Эдгээр болон бусад байнга тохиолдоод байдаггүй харамсалтай ослын тохиолдлууд гарсаар байгаа нь цагдаагийн албан хаагчдад урьдчилан сэргийлэх, дор хаяж өөрсдөд нь тохиолдож болох эрсдлийг урьдчилан харж чадах чадварыг олгох тусгай сургалт явуулах хэрэгтэй байгааг харуулж байна.