галдан шатаах гэмт хэрэг болон түүний мөрдөн байцаалт (цагдаа)

Монголоор

Хадмал үг

[англ. arson and its investigation (police)]

Тайлбар

Галдан шатаах гэмт хэргийн мөрдөлтийн зорилго нь гал гарсан шалтгаан, гарал үүслийг тодорхойлоход оршдог бөгөөд хэн нэгний өмчийг санаатайгаар шатаах эсвэл хууль бусаар өөрийн өмч хөрөнгийг үнс нурам болгосон эсэхийг тогтоодог. 2002 оны Гэмт Хэргийн Нэгтгэлд галдан шатаах гэмт хэргийг “бусдын хувийн өмч, байр орон сууц, нийтийн барилга байшин, авто тээврийн болон нисдэг хэрэгсэл зэргийг санаатай болон өс хонзон өвөрлөж шатаах, шатаахыг оролдох” гэж тодорхойлсон байдаг. Гэмт Хэргийн Нэгтгэл сэжиг бүхий гал түймэр эсвэл галын үл мэдэгдэх эх үүсвэрийг авч үздэггүй. Энэ бол гал гарсан газраас олсон бүх баримт нотолгоог цуглуулаад гал гарсан эх үүсвэрийг тогтоох мөрдөн байцаагчийн үүрэг юм. Галын мөрдөн байцаагч эхлээд гал гарах нөхцөл, эх үүсвэрийг тодорхойлоод дараа нь гал хэрхэн гарч эхэлснийг тодорхойлдог.

Галдан шатаах гэмт хэргийг хянах

Гэмт хэргийн гаралтын төрөл бүр мөрдөн байцаагчдаас мөрдөлтөө амжилттай байлгахын тулд тэднийг илрүүлэх эсвэл наад зах нь шалтгааныг нь тогтоох онцгой чадваруудыг шаардаж байдаг. Мөрдөн байцаагчид эргэж ирэх хүртэл цаг хугацаанаас үл хамааран хэвээрээ байж байдаг бусад гэмт хэргүүдтэй адилгүй галдан шатаах гэмт хэрэг бол мөрдөж эхэлсэн цагаасаа л ноцтой хор хохирол учруулж байдаг. Галыг унтраахаар ашиглаж буй ус ч мөн нотлох баримтад хор хөнөөлтэй. Мөн гал гарч буй газарт гал сөнөөгчдийг дуудахад тэд эхлээд галын мөрдөн байцаагчдад баримт нотолгоо хадгалахаа боддоггүй, эхлээд галыг унтраах болон хохирогчдыг аврах тал дээр анхаарч ажилладаг нь хүндрэлтэй байдаг байна.

Ихээхэн хэмжээний үнс нурам, түлэнхийн үлдэгдлүүд нь химийн ямар нэг үлдэц болдог болохоор эдгээр үлдэгдлүүдийг шинжлүүлэхээр лаборатори руу явуулдаг. Түүнчлэн дутуу шатсан эд зүйлс дээр сэжигтэнтэй холбоотой байж болох хурууны хээ, үс зэрэг байх магадлалтай байдаг. Шатсан нотлох баримт нь хэмжээнээсээ хамаараад лабораторид бүтнээрээ эсвэл хэсэгчлэн ирж болох бөгөөд тухайн үлдэцийг шалгахын тулд химийн өнгийг ашиглаж болох юм. Зарим газрууд нотлох баримтыг хамгаалах сургуультай нохойн төвтэй байдаг байна.

Хэдийгээр маш олон төрлйин галдан шатаах шалтгаан байдаг боловч хамгийн түгээмэл нь даатгалын луйвраар санхүүгийн ашиг олох явдал юм. Даатгалын луйвраас болж гал гаргасан уу үгүй юу гэдгийг тодорхойлохдоо мөрдөн байцаагчид хэн энэхүү хувийн болон бизнесийн өмч хөрөнгөө сүйтгүүлэх гарз хохирлоос ашиг олж болох вэ гэдгийг тодорхойлдог. Тухайн байшин, барилга үнэлгээнээсээ илүү үнээр даатгагдсан, даатгалын хэмжээ өссөн, гал гарахын өмнөхөн үнэтэй тоног төхөөрөмж, чухал бичиг баримт, хувийн эд зүйлс нь алга болсон зэргийг мөрдөн байцаагч олж илрүүлэх үед эдгээр шалтгаанууд нь тодорхой болдог. Хоёрдахь түгээмэл шалтгаан нь хорлон сүйтгэх, өс хонзон байдаг. Эдгээр шалтгаан нь тус тусдаа юмуу хоорондоо хамааралтай байдаг байна. Өс хонзонг тодорхойлоход хялбар байж болох юм. Хорлон сүйтгэх ажил бол өс хонзонгоос гаралтай байж болно, эсвэл зугаацахын тулд хорлон сүйтгэж болох бөгөөд ихэнх өсвөр настнуудын галдан шатаах ажиллагаа энэ ангилалд ордог байна. Мөн гал гаргаж зугаацдаг сэтгэл мэдрэлийн эмгэгтэй хүмүүс ч түгээмэл байдаг байна.