цөс

Монголоор

Үгийн дуудлага

[ʦцsц]

Үндэсний бичиг

ᠰᠣ᠊᠊ᠢ᠊‍ᠰ‍ᠣ

(сөсү)

Галиглах зарчим

Үгийн утга

I нэр.биезүй.

1. Элэгний эсээс боловсорч гардаг ус, цөсний хүчил, пигмент, холестерин, даавар, фермент агуулсан шүүрэл

II.

1. цөс өвс урга. (ойт хээрийн бүсийн чийгтэй нуга газар, ойн хаяагаар ургадаг, холтостон овгийн, олон наст ургамал, малын тэжээл болон эмнэлэгт хэрэглэнэ; буржгар).

Нийлмэл үг

цөсний хүүдий - элэгний доод талд оршдог, цөс хуримтлуулах уутлаг эрхтэн

цөсний чулуу анагаах. - эрдэс бодосын солилцоо өөрчлөгдөж цөсний хүүдий, цоргонд эрдэс хуримтлан хатуурч чулуужих нь

Зөв бичихзүй

Үг хувилгах зарчим

Кирил бичгийн зөв бичихзүй

цөс нэр. цөсний, цөсөнд, цөснөөс

Хоршоо үг

• элэг цөс - элэг болон цөс

Хэлц үг

Өвөрмөц хэлц

цөс хайлах - ихэд айх

цөс хэмхрэх - цөс хайлах

цөс цалгих - уур хүрэх, хилэн хөдлөх

цөс гаргах - хатуужин тэсвэрлэх~Энэ дайны жилүүдэд эгэл ардууд цөс гаргаж, олон ч бэрхшээлийг даван тууллаа даа.

цөс дутах - чадал тэнхээ дутах~Миний цөс дутаж, арван долоон насны хийморь лундаа үхэж, олны өмнө шившгээ хутгасан ч нулимсаа хатсан хойно бас шилийн цаана хашхиран занаж, өшрөхдөө эрийн шийр зааж Пунсалмаа дээр очсоор байлаа (Ж.Дашзэгвэ, Орхоны овилго).

цөс нь дэлбэрэх - ихэд айх~Түшмэдийн царай нь барайж, цөс нь дэлбэрэх шахав (С.Дашдэндэв, Улаан наран).

цөс [нь] хавиргаа дэлсэх - уурлах~Сара ингэж яриад түр амьсгаа авах гэж зогсозносон боловч дахин баахан юм ярих сан хэмээн цөс нь дэлсэж байв (Жек Лондон, Саран хөндий).

цөс нь хагарах/цөс нь хагарч, сүнс нь сарних - их л айх~...аюулт агшин санаанд нь зурсхийн орж ирэх үед бүхий л бие зарсхийх шиг боллоо. Түүний оронд өөр ямар ч хятад хүн байлаа гэсэн зүрх нь чичирч, цөс нь хагарах байсан буй за (Зян Рун, Чонон сүлд).

цөс [нь] хайлах - ихэд айх~Орос жанжны хүйтэн царай, ёгт үгнээс цөс нь хайлж, сүнс нь зайлсан ноён, туслагч хоёр цэрэг татах тушаал шийтгэн, хэдэн зүг тахар гаргав (Ч.Лодойдамба, Тунгалаг тамир).

цөс цалгих - уур хүрэх, хилэн хөдлөх~Хүнийг цэвдэг сэтгэлээр үздэг Балдуу мэтийн муу тамиртай хүн цөөнгүй байдгийг бодохоос, өөрийн эрхгүй шаралхаж, цөс минь цалгих шиг санагддагийг хэлэх үү (Ц.Цэдэнжав, Хаврын урь). ~Энэ аймшигт авиаг Балданцэрэн анх сонсохдоо цөс цалгиж, зүрх шимшрүүлж байсан бөгөөд харин өнөөдрийн хувьд гэвэл, зайлшгүй үхэх эрүү шүүлтийг ердөө л бүх чадлаараа үзэх нь яамай хэрэг гэж бодох болсон ажээ (Д.Намдаг, Цаг төрийн үймээн).

↑ зүрх цөсгүй

Хэвшмэл хэлц

Зүрх нь дэлсэж

Цөс нь хөөх

Зүрх нь өөхөлж

Цөс нь хавиргаа дэлсэх

Цөс зориг нийлээд сүр сүлдийн үйл гүйцнэ

Сүсэг бишрэл нийлээд шүтээн тахилгын үйл гүйцнэ

Цөс зориг сүмбэр уулыг нүүлгэнэ