цагдаагийн нийгмийн үйлчилгээний баг ба хохирогчдын дэмжлэг

Wiktionary-с

Хадмал үг[засварлах]

[англ.police social work teams and victim advocates ]

Тайлбар[засварлах]

Сүүлийн 30 жилийн туршид хууль сахиулах байгууллага, агентлагууд цагдаагийн нийгмийн үйлчилгээний баг олон нийтийн дунд хэрэгтэй байгааг анзаарах болсон. Өөрөөр хэлбэл, цагдаагийн байгууллагын гэр бүлийн хүчирхийллийн хохирогчдод туслалцаа үзүүлэх баг юм. Энэ баг хүүхдийн хүчирхийлэл, гэр бүлийн хүчирхийлэл, гэмт хэрэгт холбогдсон сэтгэцийн өөрчлөлттэй иргэдэд туслалцаа үзүүлэхээр харилцан ажиллахад үүрэг гүйцэтгэх юм. АНУ-ын аль ч мужид дээр дурдсан гэмт хэргийн хохирогчид байсан хохирогчийн өмгөөлөл, цагдаагийн үйлчилгээний баг дуудлага хүлээн авч үүрэг гүйцэтгэдэг. АНУ-ын хэмжээнд хэдэн зуун цагдаагийн үйлчилгээний баг долоо хоногийн 24 цагт үүрэг гүйцэтгэдэг. Энэ багийн гишүүдийн ихэнх нь нийгмийн халамжийн чиглэлээр мэргэшсэн байдаг ба гэр бүлийн хүчирхийлэл, хөндлөнгөөс оролцох талаар тусгай сургалтад хамрагдсан байдаг.
Цагдаагийн байгууллагад тулгуурласан нийгмийн ажлыг бүтэн цагаар ажилладаг энгийн алба хаагчид гүйцэтгэдэг. Тэд хохирогчдод туслалцаа үзүүлэх, гэмт хэргээс урьдчилан сэргийлэх, гэр бүлийн хүчирхийлэл, хүүхдийн хүчирхийлэл, сураггүй алга болсон хүүхэд, хар тамхи мансууруулах бодисын талаар сургалт явуулах, насанд хүрээгүй гэмт хэрэгтнүүдтэй ажиллах талаар мэргэшсэн байдаг. 1990-2000 оны үед энэ төрлийн үйл ажиллагаа явуулдаг тусгай албууд олноор үүсэн бий болсон. Үүний хажуугаар цагдаагийн байгууллагын хохирогчдод туслалцаа үзүүлэх нэгжийн тоо 2 дахин, гэр бүлийн хүчирхийлэлтэй тэмцэх нэгж 60%, хүүхдийн хүчирхийлэл, гэмт хэргээс урьдчилан сэргийлэх, хар тамхи мансууруулах бодисын талаар сургалт явуулах, насанд хүрээгүй гэмт хэрэгтнүүдтэй тэмцэх нэгжийн тоо хэвээр үлдсэн.
Цагдаагийн байгууллагад давтамжтай ирж байгаа дуудлагын байдлаас шалтгаалан хувийн болон гэр бүлийн асуудалтай иргэдтэй асуудал хариуцсан агентлагууд өөрсдийн чиглэлээр харьцдаг механизм бий болгосон. Өмнө нь цагдаагийн байгууллага, сэтгэцийн эрүүл мэндийн байгууллага, нийгмийн халамжийн байгууллага ачааны ихийг үүрч бусад агентлаг байгууллагууд хамтран ажиллах нь бага байсан. Агентлаг хоорондын хамтын ажиллагааг эхлүүлэх байгууллага нь цагдаагийн байгууллага байна. Тухайн нийгмийн өмнө тулгарсан асуудлыг эерэгээр шийдвэрлэхээр ажилладаг бүх агентлагуудын хамтын ажиллагаа, зөв зохион байгуулалт чухал үүрэгтэй байна.
Цагдаагийн нийгмийн үйлчилгээний багийн үйл ажиллагаа. Цагдаагийн нийгмийн үйлчилгээний баг нь хүүхдийн хүчирхийлэл, хүчиндэх гэмт хэрэг, гэр бүлийн хүчирхийлэл, өндөр настан биеэ хамгаалах чадваргүй хүнийг хүчирхийлэх зэрэг гэмт хэргийн хохирогчдод туслалцаа үзүүлэхэд үйл ажиллагаагаа чиглүүлдэг.
1980-аад оноос хууль сахиулах байгууллага, нийгмийн халамжийн байгууллагууд онц ноцтой гэмт хэргийн хохирогч, гэрч, гэр бүлийн гишүүдийг нийгэмшүүлэх, хохирогчдод туслалцаа үзүүлэхэд багаар ажиллах нь илүү үр дүнтэй гэдгийг анзаарч эхэлсэн. Хохирогч хүүхдүүд бие махбод, сэтгэл санаа, санхүүгийн хувьд хохирол амссан байдаг. Гэмт хэрэг болж өнгөрсний дараа хохирогчид, тэдний гэр бүл, бие болон сэтгэл санааны хохирол, стресс даван туулах, сэтгэцийн ноцтой цочролоос гарах, айдас уй гашуу, гарз хохирол, эрүүл мэндийн асуудал, түүний зардал, санхүүгийн хэрэгцээ, шүүхийн явц зэрэг олон асуудалтай тулгардаг бөгөөд энэ бүх үйл явцад дэмжлэг үзүүлэх байгууллагуудтай цагдаагийн байгууллагаар дамжин холбоо тогтоодог.
Цагдаагийн нийгмийн үйлчилгээний багийн хэрэгцээ шаардлага сүүлийн жилүүдэд нэмэгдсээр байгаа бөгөөд тэд хамгийн эмзэг бүлгийн хохирогчидтой харьцдаг учир тэднийг мэргэшүүлэх шаардлагатай байдаг.
ЦАГДААГИЙН СТАНДАРТ, СУРГАЛТЫН ХОРОО (POLICE STANDARDS AND TRAINING COMMISSIONS)
Нью Йорк хотод анхны албан ёсны мужийн цагдаагийн хэлтэс 1845 онд байгуулагдсанаар Америкийн цагдаагийн байгууллага нэгдсэн зохион байгуулалттай болсон түүхтэй. 1893 онд байгуулагдсан Цагдаагийн Газрын Дарга Нарын Олон Улсын Холбоо (IACP) нь хууль сахиулах салбартаа хамгийн нөлөө бүхий том байгууллага бөгөөд мэргэжлийн боловсон хүчин бэлтгэх, сургах ажлыг хариуцдаг. 1934 оноос хойш хууль сахиулах салбарын мэргэжлийн сэтгүүлийг сар тутам эрхлэн гаргаж байна.
Wickersham Commission (Викершеймын хороо): Иргэний бослого хөдөлгөөн их гарах болсонтой холбогдуулан Ерөнхийлөгч Хувер 1929 онд хууль тогтоомжийн хэрэгжилтийг хянах үүрэг бүхий Хууль сахиулах үндэсний хороог томилсон. Энэхүү хорооны бэлтгэн гаргадаг хууль тогтоомжийн гажуудлын талаарх тайлан нь цагдаагийн хариуцлагатай боловсон хүчин бэлтгэн гаргах, тэдний ёс зүйг төлөвшүүлэхэд чухал хувь нэмэр оруулсан. Хэдийгээр ихэнх зөвлөмжийн дагуу хийгдсэн арга хэмжээ нь бүрэн хэрэгжээгүй ч ирээдүйн өөрчлөлт, шинэчлэлийн үндэс суурийг тавьсан. Тухайн үед цагдаагийн албанд эхлэн орж байгаа албан хаагчдыг коллежийн зэрэгтэй байх шаардлага тавих зөвлөмж гаргасан.
Ерөнхийлөгчийн нэрэмжит Хууль сахиулах хороо (President’s Commission on Law Enforcement and Administration of Justice): Энэхүү хороо нь 1960-аад оны гэмт хэргийн гаралтыг таслан зогсооход их нөлөө үзүүлсэнд тооцогддог. Ерөнхийлөгч Жонсон болон мужийн болон орон нутгийн засаг захиргааны олон төрлийн экспертүүдээс бүрдсэн энэхүү хороо нь Эрүүгийн хууль тогтоомжид өргөн хэмжээний судалгаа шинжилгээ хийсэн. Тус хороо нь цагдаагийн үйл ажиллагааг сайжруулах талаар 34 зөвлөмжийг гаргасан бөгөөд хамгийн онцлох үр дүнтэй ажил нь цагдаагийн алба хаагчдын боловсролын үнэ цэнийг чухалчилж, бүх цагдаагийн алба хаагчид коллежийн зэрэгтэй байх, сургалтын нэмэлт санхүүжилтийг шийдвэрлэсний зэрэгцээ гэмт хэргээс урьдчилан сэргийлэхэд чиглэсэн олон арга хэмжээ авчээ.
Олон нийтийн эмх замбараагүй байдлыг зохицуулах Үндэсний зөвлөх хороо: Олон нийтийн эмх замбараагүй байдал, Ерөнхийлөгчийн ирэх сонгуультай холбогдуулан 1968 онд энэхүү хороо нь орон нутгийн цагдаагийн төлөвлөлт, сургалттай холбоотой зөвлөмж гаргаж, эмх замбараагүй байдлыг зохицуулах талаар дорвитой арга хэмжээ авсан. Цэрэг армийн аргыг ашиглахыг буруушааж, илүү хүмүүнлэг, иргэдийн эрхийг хангахад чиглэсэн аргаар эмх замбараагүй байдлыг зогсоохыг баримталсан.
Эрүүгийн эрх зүйн стандартын Үндэсний зөвлөх хороо: Энэхүү хороо нь 1971 онд гэмт хэргийн гаралтыг бууруулах, нийгмийн амар амгалан байдлыг тогтоох зорилгоор байгуулагдсан. 1973 онд гаргасан зөвлөмждөө цагдаагийн албан хаагчдыг сонгон шалгаруулах, сургах, бэлтгэх замаар цагдаагийн үйл ажиллагааг хэрхэн сайжруулах талаар тусгасан. Нийгмийн цөөнх, эмэгтэйчүүд, коллежийн зэрэгтэй хүмүүсийг сонгон авах талаар түлхүү тусгасан. Мөн хамгийн чухал зөвлөмж нь муж бүр цагдаагийн албан хаагчдыг сонгон шалгаруулах, сургахад тавигдах доод шаардлагыг боловсруулж, мөрдөх дүрэм журмыг батлан гаргах хэрэгтэй гэж үзсэн. Энэ үед 35 муж энэхүү дүрэм журмыг батлан гаргаад байсан. Мөн тус зөвлөл нь цагдаагийн албан хаагчдыг бэлтгэхдээ хамгийн багадаа 400 цагийн сургалт (голчлон эргүүл, мөрдлөг), жилд дуудлагад 40 цагийн сургалтанд тус тус хамрагдах талаар зөвлөмж боловсруулан гаргаж байжээ.
Магадлан итгэмжлэл: 1979 онд байгуулагдсан Хууль сахиулах агентлагуудыг магадлан итгэмжлэх Хороо нь цагдаагийн байгууллагын үйл ажиллагааны үр ашгийг нэмэгдүүлэх, мэргэжлийн стандартыг сайжруулах зорилгоор магадлан итгэмжлэх үйл ажиллагааг сайн дурын үндсэн дээр явуулдаг. Хэдийгээр магадлан итгэмжлэл авах нь зардал чирэгдэл ихтэй ч тухайн байгууллагын мэргэжлийн статус сайжрах давуу талтай бөгөөд үндэсний хэмжээнд нийт цагдаагийн байгууллагуудын 5% нь магадлан итгэмжлэгджээ.
Цагдаагийн албан хаагчдын стандарт, сургалтын хөтөлбөрийн эхлэл: Цагдаагийн байгууллагуудын сургалтад тавигдах доод стандарт, шаардлагыг тогтоосон анхны муж Нью Йорк хот байв. Орчин цагийн шаардлагуудтай харьцуулахад энэхүү хөтөлбөр нь энгийн байсан хэдий ч бүх мужууд дагаж мөрдөх чухал хөтөлбөр болсон. 1981 оноос бүх мужууд энэ хөтөлбөрийг хэрэгжүүлж эхэлсэн.
Сонгон шалгаруулалтанд тавигдах загвар стандарт: Цагдаагийн Газрын Дарга Нарын Олон Улсын Холбоо нь хууль сахиулах салбарын стандарт, сургалт болон цагдаагийн албан хаагчдын мэргэшлийн чиглэлээр нэлээд олон ажил хийдэг. Мэргэжлийн боловсон хүчин бэлтгэхэд шаардлагатай стандартуудыг баталж мөрдөхийг хөхүүлэн дэмждэг.
Зан төлөвийн шалгалт: Цагдаагийн байгууллагууд ёс зүйн хувьд төлөвшсөн албан хаагчдыг бүрдүүлэхийн тулд олон төрлийн шалгаруулалт явуулдаг. Зөвхөн Америкийн иргэд байх гэсэн шаардлагыг тавьдаг. Хууль сахиулах байгууллагууд мөн тухайн ажилд орох гэж байгаа хүний ёс зүй, зан төлөвийг нарийн судалдаг. Нэг үндсэн шалгалт нь гэмт хэрэгт холбогдсон эсэх түүх, нөгөө нь зан төлөвийг тодорхойлох ярилцлагын шалгалт юм. Ингэхдээ гэр бүлийн гишүүд, хөрш, багш, ажил олгогчид, зээлийн түүх зэргийг судалдаг. Мөн мансууруулах бодисын төрөл хэрэглэдэг эсэхийг шалгадаг.
Сэтгэцийн эрүүл мэнд: Өдөр тутамд хүнд хэцүү эмзэг нөхцөл байдалтай байнга тулгарах шаардлагатай болдог тул цагдаагийн албан хаагчдыг сэтгэцийн хувьд тогтвортой байх шаардлагыг тавьдаг. Нэгдүгээрт, бүх ажилд орох гэж буй этгээдүүдийн даалгасан ажлыг гүйцэтгэхэд сэтгэл санааны хувьд бэлтгэгдсэн байдал, сэтгэл хямралд оруулагч хүчин зүйлсийг тэсвэрлэн гарах чадалтай эсэхийг шалгадаг. Хоёрдугаарт, боловсролын шаардлага хэр хангасан байдлаас сэтгэцийн эрүүл мэндийг тодорхойлдог. Одоогоор алба хаагчид дор хаяж ерөнхий боловсрол эзэмшсэн байх гэсэн шаардлагыг тавьж байгаа ч холбогдох Хороодын зүгээс бакалаврын зэрэг эзэмшсэн байх шаардлагыг тавихыг уриалдаг.
Монгол Улсын тухайд бол Төрийн албаны зөвлөлийн 2010 оны 20 дугаар тогтоолоор “Цагдаа, дотоодын цэргийн байгууллагын төрийн тусгай албан тушаалд анх орох иргэнээс мэргэшлийн шалгалт авах журам”-ын дагуу цагдаагийн хүний нөөцийг сонгон шалгаруулж, бүрдүүлж байна. Уг журмын зорилго нь цагдаа, дотоодын цэргийн байгууллагын төрийн тусгай албан тушаалд анх орох иргэнээс тусгай албан тушаалд тавигдах шаардлага хангах иргэнийг сонгон шалгаруулж, хүний нөөцийг бүрдүүлэх, байгууллагын зорилго, зорилт, чиг үүргийг үр бүтээлтэй хэрэгжүүлэх, иргэдэд чанартай үйлчилгээ үзүүлэх нөхцөлийг бүрдүүлэх зорилго бүхий мэргэшлийн шалгалт авахтай холбогдон үүссэн харилцааг зохицуулахад оршдог. Цагдаагийн албан тушаалд ажиллах хүсэлт гаргасан иргэн хууль болон цагдаагийн төв байгууллагын даргын тушаалаар батлагдсан “Цагдаа, дотоодын цэргийн байгууллагад алба хаах журам”-д заасан нийтлэг болон эрүүл мэнд, бие бялдар, боловсрол, мэргэжил, ёс зүйн шаардлагыг хангасан байдаг.[1]
  1. Хууль сахиулахын их сургуулийн Эрдэм шинжилгээ, хөгжлийн хүрээлэн, Цагдаагийн шинжлэх ухааны зарим нэр томьёоны гарын авлага, Улаанбаатар 2017