халхавчтай мөрдлөг

Хадмал үг

[англ. undercover investigations]

Тайлбар

Халхавчит мөрдлөг гэдэгт нууц ажилтны үйл ажиллагаанд суурилсан нууцлагдмал мэдээллүүдийг илрүүлэн баримт бүрдүүлэхийг хэлнэ. Нууц ажилтан нь цагдаагийн алба хаагч эсвэл гэмт хэргийн хүрээлэлд нэвтэрч чадах хэн нэгэн байж болно. Мэдээлэгч нь санхүүгийн тусламж, өршөөлд хамрагдах болон бусад ашигтай хэлэлцлээс шалтгаалан цагдаагийн ажилтныг мэдээллээр хангах эсвэл гэмт бүлэглэлд ойртуулдаг. Энэхүү мөрдлөгийн шинж чанар нь тухайн субьектын зорилго, мэдээллийн баримжаа зэрэг нь нууцын зэрэглэлд байдагт оршино.

Халхавч гэдэг нь ихэнхдээ нууц видео, аудио бичлэг болон байршил илрүүлэгч гэх мэт байдлаар хэрэглэгдэх нь бий. Гэвч идэвхитэй мэдээлэл цуглуулагч нь нууц байдлаар мэдээллийг нэгтгэхээс аваад тухайн үйл явдалд бүрэн нөлөөлж чадахуйц дүр төрх, шинж чанарыг бүрдүүлэх хэрэгтэй байдаг.

Харилцан үйлдэл нь бие даасан шинжгүй байж болно. Жишээ нь: цагдаагийн алба хаагч дэлгүүрээс хулгайлагдсан бараанаас авах сонирхолтой мэт дүр эсгэж болно. Гэвч ээлж дараалсан харилцан үйлдэл нь найз нөхөд, гэр бүлийн гишүүд гэх мэт тэдэнтэй ойр дотны хүмүүсээр халхавч хийн нотлох баримтыг цуглуулах. Иймэрхүү байдлаар олон нийтийн болон бусдын нүдэнд ил гудамж, булан, бусдын эзэмшлийн газар эсвэл далд газар байсан ч болно. Иймэрхүү ил төрлийн мөрдөлт нь баривчилгаа явуулах боломжтой байдаг.

Харин халхавчтай нөхцөл байдал нь нөгөө талаас сайн дурын үндсэн дээр явагддаг учир заавал баривчилгаа явуулах шаардлагагүй гэж үздэг.

Энэхүү аргын хэрэглээ нь хээл хахууль эсвэл дэд гэмт хэрэг шиг шууд хохирогчийг оролцуулах боломжгүй үед цагдаагийн алба хаагчийн эрх зүйн болон албаны хэмжээнд нотлох баримт цуглуулахад хэрэгтэй арга хэрэгсэл хэмээн үздэг.

Тухайн хэргийн хохирогч мэдээгүй, гомдол мэдүүлэгүй байж болох ба цагаан захтнуудын хэргийн олонхи жишээн дээр үйлчлүүлэгч луйвардуулах, гэрч хохирогчид сүрдүүлэгт автах, ямар нэг шан харамж авсан учир барагтай бол гэмт хэргийн талаар болон эрх мэдэлтнүүдтэй холбоотой мэдүүлгийг өгдөггүй. Тэдгээр нь сайн зохион байгуулагдсан, тусгаарлагдсан учир нотлох баримт цуглуулахад төвөгтэй байдаг. Халхавч гэдэг нь тухайн хэргийн нотолгоог цуглуулан баримтыг бүрдүүлэх арга хэрэгсэл юм.

Халхавчтай мөрдлөгийн арга нь Европоос илүү АНУ-д илүү нийтлэг байдаг. АНУ-д цагдаа нар баривчилгаа хийхээс өмнө хэрэглэсэн арга нь маш бага хязгаарлалттай тулгардаг хэдий ч шорон дахь мэдээлэгчдийг ашиглах нь нийтлэг бус байдаг ба цагдаа тэдгээр сэжигтнүүдийг аргалах ямар нэгэн байдлаар дэмжсээр их мэдээллийг цуглуулж чаддаг байна.