насанд хүрээгүй гэмт хэрэгтнийг хорихоос бусад төрлийн үйл ажиллагаагаар хүмүүжүүлэх нь

Хадмал үг

[англ.juvenile diversion ]

Тайлбар

хууль.

Хууль, шүүхийн ажилтнууд (жишээ нь: цагдаа, шүүхийнхэн) насанд хүрээгүй гэм буруутай этгээдийг аль болох хорихоос бусад төрлийн үйл ажиллагаагаар хүмүүжүүлэх, засрал авах боломж олгохыг эрмэлздэг. Хууль сахиулагчид, сургуулийн нийгмийн ажилтнууд гэм буруутай хүүхдийн хэргийг шүүхээр шийдвэрлүүлэхийн оронд сануулга өгөх, эцэг эхийн зүгээс арга хэмжээ авхуулах эсвэл орон нутгийн хөтөлбөрт тодорхойлолт гаргаж үйл ажиллагаанд нь тухайн хүүхдийг зарим тохиолдолд ар гэрийнхэнтэй нь хамтад нь хамруулдаг. Нөгөө талаас хэрэг шүүхээр шийдвэрлэгдэх үед ч хэргийг хэрэгсэхгүй болох эсвэл орон нутгийн хөтөлбөрт хамруулж хүмүүжүүлэх явдал их байдаг.Шүүхийн ийм төрлийн шийдвэр нь хорьж цагдахаас бусад төрлийн үйл ажиллагаа явуулж буй хэлбэр бөгөөд ийм төрлийн шийдвэр шүүхийн шийдвэрийн үйл ажиллагаанд элбэг тохиолддог. Жишээ нь 2000 онд л гэхэд цагдаад баривчлагдсан этгээдүүдийн 20% -с илүү нь цагдаагийн тухайн хэлтэс, нэгжийн шийдвэрээр суллагдсан байдаг ба эдгээр хүмүүсийн 1% -ийг орон нутгийн хөтөлбөрт хамруулахаар тодорхойлсон байдаг байна. Мөн онд л гэхэд шүүхэд хянагдсан нийт хэргийн 42% нь хорихоос бусад төрлийн үйл ажиллагаагаар тухайн этгээдийг хүмүүжүүлэхээр шийдэгдсэн байдаг. Гэмт хэрэг үйлдсэн хүүхдэд хорихоос бусад төрлийн арга хэмжээг авах, ялын хөнгөн бодлого баримтлах нь шинээр гарч буй зүйл биш гэдгийг 1899 онд Иллинойс-ийн хүүхдийн шүүх байгуулагдахаас өмнө ч хүүхдийг хүнд төрлийн ялаар шийтгэдэггүй байснаас харж болно.

• Хорихоос бусад төрлийн үйл ажиллагаа явуулах онол практикийн асуудал Эртнээс л хууль сахиулагчид, хууль шүүхийнхэн, хүүхдийн эрхийг хамгаалагчдад тавигдаж ирсэн асуулт бол гэмт хэрэгтнийг шоронд тусгаарлаж хүмүүжүүлэх нь зөв үү гэдэг асуулал юм. Хүүхдийн шүүх, шоронгийн үйл ажиллагааг эхлүүлсэн цагаас ч мөн л эдгээр байгууллагууд тэрхүү хэрэгтний болоод тухайн нийгмийн хэрэгцээ шаардлагыг хангаж чадаж байгаа эсэх нь анхаарал татах асуудал юм. Нийгэм улс төрийн хямралын үе болох 1960-1970 оны үед насанд хүрээгүй гэмт хэрэг үйлдэгчдийн тоо өндөр байсан бөгөөд энэ л үед насанд хүрээгүй гэмт хэрэгтэнд холбогдох хууль, шүүх, хүмүүжүүлэх үйл ажиллагааны талаарх тодорхой онол, практикийн асуудал хөндөгдөж энэ тал дээр ахиц дэвшил гарсан гэж үздэг. Тухайн үеийн онолын үндсэн хандлага нь нийгмийн харилцаа, хандлагын асуудалтай холбогдож байсан бөгөөд гэмт хэрэг үйлдсэн этгээдийг бодит нийгмээс тусгаарлаж гэмт хэрэг үйлдсэн этгээдүүдийн нийгэм болох шоронд хүмүүжүүлэх нь тухай этгээдийг улам эвдэж, шоронжуулдаг гэж үзэж байжээ. Онолын үндсэн ухагдахуун нь орчны нөлөөгөөр хувь хүний гэмт хэргийн сэдэлт хөгждөг, гэмт хэрэгтэн болон төлөвшдөг, гэмт хэрэгтний зан үйлийн байдал өөрчлөгддөг тухай тодорхойлсон байдаг. Эдгээр онолын үзэл баримтлалууд нь 1970 аад оноос хойшхи хорихоос бусад төрлийн үйл ажиллагаа явуулах хөгжлийн үндэс болсон байдаг. 1967 онд ерөнхийлөгчийн дэргэдэх хууль сахиулах комисс насанд хүрээгүй гэмт хэрэгтэнг хорихоос бусад төрлийн үйл ажиллагаагаар хүмүүжүүлэх тал дээр анхаарч ажиллах, хорих төрлийн ялыг эцсийн сонголтоор хэрэглэх, эдгээр хүүхдүүдэд зориулсан үйл ажиллагаа, хөтөлбөрийг өргөнөөр зохион байгуулах тухай авч үзсэн байдаг. Нийгмийн харилцааны онолын асуудалд гэмт хэрэгтэн хэмээн яллах нь иргээд нийгэмд болон гэмт хэрэг үйлдсэн итгээдэд сөрөг үр дагавартай болохыг авч үзсэн байдаг. Яллагдаж байсан иргэн суллагдсаныхаа дараа нийгмийн аливаа үйл ажиллагаанд хамрагдах боломж нь хязгаарлагдмал байдаг бөгөөд энэ нь тухайн иргэн гэмт хэрэгтнүүдийн хүрээлэлд шилжиж дахин гэмт хэрэг үйлдэх шалтгаан болдог тухай тайлбарласан байдаг. Хорихоос бусад төрлийн хүмүүжүүлэх үйл ажиллагаа, үд дүнИхэвчлэн хорихоос бусад төрлийн үйл ажиллагааг дараах үндсэн 2 хэлбэрээр явуулдаг. Нэг дүгээрт гэмт үйлдэл хийсэн этгээдийг өөрөөрөө засрал олох боломжийг олгон суллаж явуулах, хоёр дугаарт хорих ял оноолгүйгээр засрал хүмүүжил олгох хөтөлбөрт хамруулах явдал юм. Хөтөлбөрийг ихэвчилэн орон нутгийн хувийн болон төрийн үйлчилгээний байгууллагууд зохион байгуулдаг. Зарим тохиолдолд тухайн орон нутгийн хууль сахиулах байгууллага болон хүүхдийн шүүх дээр үйл ажиллагааг зохион байгуулдаг. Эдгээр хөтөлбөрүүд гэмт хэрэгт холбогдсон хүүхэд болон тэдний гэр бүлд чиглэсэн үйл ажиллагааг явуулдаг. Эдгээр хөтөлбөр нь хувь хүнд болоод гэр бүлийн гишүүдэд зөвлөгөө өгөх, бүлгийн зохион байгуулалтаар сургалтын үйл ажиллагаа явуулах, боловрол, мэргэжил олгох, зугаацуулах, хүүхдийн хөгжлийг дэмжих зэрэг арга хэмжээг явуулдаг төдийгүй хүүхдийг айлгаж зочроох замаар хүмүүжил, засралын үйл ажиллгааг зохион байгуулдаг байна. Хүүхдийг айлгана гэдэг нь шоронгын бодит байдалтай танилцуулах, гэмт хэрэгтнүүдтэй уулзуулах зэргээр хүүдийг айлгаж гэмт хэрэг үйлдсэний дараах үр дагаварыг ойлгоход тусладаг байна. Хорихоос бусад төрлийн үйл ажиллагааг зохион байгуулснаар насанд хүрээгүй хүүхдүүд гэмт хэрэгт дахин холбогдох нь багасах, анх удаа болон санамсар болгоомжгүйн улмаас гэмт хэрэг үйлдсэн итгээдийг шоронгийн орчинд оруулж шоронжихоос сэргийлэх, цаашид нийгэмд шоронд орсноороо гадуурхагдахгүй байх, эдийн засгийн хувьд хорьж хүмүүжүүлэхээс зардал багатай байдаг зэрэг үр дүн гардаг. Ихэнх тохиолдолд уг хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх нь эерэг үр нөлөөтэй байдаг ч насанд хүрээгүй этгээдийг гэмт хэрэгтэнтэй уулзуулснаар гарч болох эрсдлийг тооцоолох, хөтөлбөрийн үйл ажиллагааг сунжируулан зохион байгуулсанаар тухайн иргэн, түүний гэр бүлийн гишүүдийг албадлагын үйл ажиллагаагаар залхаах, үйл ажиллагааны өртөг нэмэгдэх зэрэг сөрөг талтай байдгийг анхаарах шаардлагатай байдаг.