дээд шүүхийн шийдвэр

Хадмал үг

[англ. supreme court decisions]

Тайлбар

Хуулийг бүрэн гүйцэд чанд хэрэгжүүлэхэд Америкийн цэрэг, цагдаагийн хүчнийхэн дэмжлэг үзүүлэн хуулийн орчинг бүрдүүлэн ажиллах ёстой. Аливаа гэмт хэрэгтнийг баривчлах, хайх, олох, ажиглалт хийхэд улсын үндсэн хуулийн дүрэм заалтыг ягштал дагасан байх ёстой. Хэдийгээр шүүх, цагдаагийн газар нь АНУ-ын үндсэн хуулийг зөрчсөн, үл нийцэх тохиолдолд ерөнхий дээд шүүхийн шийдвэрийг дагах, хуулийн дагуу үүрэг хүлээж, эрхээ эдлэнэ.

Сэжигтнийг баривчлах, саатуулах

Орчин цагт хуулийн дагуу баривчлах. Улс орны хууль тогтоомжийн дагуу хэрэгтэнг саатуулж болно. Үндсэн хуулийн холбогдох стандартууд, боломжит зарим нэг заалтад нэмэлт, өөрчлөлт оруулах, түүнд нийцүүлэн ажиллах. Дээд шүүх нь үндсэн хуулийн баривчлах тухай заалтад тусгасанчлан, болзошгүй шалтгаанууд дээрх сэжигтэнд ажиглалт явуулж, илрүүлэх, боломж бололцоо, цаг хугацааг ашиглан нөхцөл байдлыг гартаа авч ажиллах боловч зөвшөөрөлгүй хувь хүний гэрт нэвтрэх, ямар ч баримт нотолгоо байхгүйгээр баривчлагаа явуулах зайлшгүй биш тохиолдолд, хувь хүний эрх ашиг, хувийн орон зайнд халдсан гэж үзнэ.

Тэнцвэрийг тодорхойлох, ямарч учир шалтгааныг тодруулаагүй үед эрх чөлөөт иргэнийг баривчлах тохиолдолд нарийн тодорхой нотлох баримт байгаа тохиолдолд дээд шүүхээс зааварласны дагуу хязгаарлагдсан, тун богино хугацаанд саатуулах болно. Тухайлбал, Охио мужид болсон нэгэн хэргийг авч үзвэл, цагдаагийн нэгэн албан хаагч гэмт хэрэгтний мөрөөр хайж, хэргийг илрүүлэхээр хичээх болно, гэмт хэргийн шинжтэй асуудлыг хуулийн байгууллага сэжигтнүүдийг байцаан байж илрүүлэх боломжтой. Мөн онцгой тохиолдолд өөрийгөө хамгаалах зорилгоор гал нээхийг зөвшөөрнө.

Гэмт хэрэгтэнг хайх, эргүүлэг, баривчилгаа

Онц хүнд гэмт хэрэгтэй тэмцэх тасгийн хувьд тухайн хэргийн шийдлийг олох, хэрэгтнийг яллах нотолгоог цуглуулах ажлыг өрнүүлнэ.Бие махбодийн нотолгоог илрүүлэх, зарим гэмт хэргийн хувьд баривчилгаа явуулахаас эхлэх ба энэ зөвхөн тухайн хэрэг бус өмнөх хэргийн сэжүүрийг ч олох боломж олгож болзошгүй, үүнд нь гэмт хэрэгтний хэрэгсэл, зэвсэг, багаж зэргийг нэрлэж болно. Мөн гэмт хэргийн хүчирхийллийн нөхцөл байдлаас хамааран цагдаагийн албан хаагчдын аюулгүй байдал зэргийг харгалзан үзэж, гэмт хэргийн гол учигийг тайлахаар цагдаагийн байгууллага, шүүхийн байгууллагад мэдээлэл, нотолгоог цуглуулж өгнө. Хэрэгтнийг хайх, илрүүлэх, нотолгоог цуглуулах бүхий л үйл ажиллагаа нь Дээд шүүхийн гаргах шийдвэрт шууд нөлөөлөх болно.

Баривчилгаа явуулах нотолгоо цуглуулах

Цагдаагийн байгууллагын удирдах албан тушаалтанууд баривчилгааг удирдан явуулна.

Нотолгоо хайсан баталгаагүй эрэл хайгуул

Цагдаагийн байгууллага болон иргэний асуудал нь шүүх, арбитрийн шүүх, дээд шүүхийн шийдвэрээр зохицуулагдана. Нотолгоо баталгаатай бус тохиолдолд дээд шүүхээс шүүхийн баталгаа, нотолгоо гаргах боломжгүй.

Баталгаанд суурилан эрэл хайгуул явуулах

Хувь хүний оршин байгаа газар оронтой холбоотой нууцийн чанартай мэдээллийг шүүхээс чанд нууцална. Гэнэтийн нөхцөл үүссэн тохиолдолд л шүүхийн шийдвэрийн дагуу оршин суугчийн зөвшөөрөлгүйгээр нотолгоо хайхаар гэрт нэвтрэх боломжтой.

1960-аад онд гэм бурууг хүлээлгэх нь дээд шүүхийн нотолгоонд суурилан уламжлалт аргаар болон сайн дураараа, эсвэл нотолгоогоор хэрэг ноогдуулж байв. Асран хамгаалагч, өмгөөлөх хамгаалах хүнгүй тохиолдолд, хуулийн 5-р заалтад нэмэлт өөрчлөлт оруулсны дагуу дуугүй байх эрх хүчинтэй хэвээр байжээ. Ингэснээр дээд шүүх, цагдаагийн байгууллагаас өгсөн гэмт хэргийн сэжигтний хэрэгтэй танилцах, жинхэнэ хэрэгтнийг илэрүүлэхээр ажиллах болно. Хэрэгт сэжиглэгдэж байгаа тохиолдолд өмгөөлөгч, хэрэгтнийг хамгаалах, хэргийн шүүх ажиллагаа, мөрдөн байцаалт эхлэхээс өмнө сэжигтэн дуугүй байх эрхтэй байна. Учир нь хэлсэн үг бүр шүүхийн өмнө хариуцлага хүлээх, тус хүний эсрэг мэдүүлэг болох бүрэн үндэслэлтэй. Сэжигтэн хэрэгтэн өмгөөлөгч авах эрхтэй бөгөөд, өмгөөлөгч авах чадваргүй бол, шүүхээс өмгөөлөгч гаргаж өгөх хэрэгтэй. Хэрвээ сэжигтэн өөрийн хүслээр гэм буруугаа хүлээвэл, хэргийн шийтгэл хөнгөрөх боломжтой.