Бусадтай хамтран үйлдэх буюу үйлдэлцэх хэв: /-лц/

Wiktionary-с

Тодорхойлолт[засварлах]

Энэ хэв нь тухайн үйл хөдлөлийг хоёр ба түүнээс олон эзэн хамтран үйлдэх утга илтгэнэ.

Онцлог[засварлах]

  • Тусах ба эс тусах үйл үгийн аль алинд нь энэ хэвийг залгана.

Жишээ нь: Бич-бичигц-, хэл-хэлэлц-, хүр-хүрэлц-, бай-байлц-, яв-явалц- гэх мэт.

  • Тухайн үйлийг хоёр эзэн хамтран гүйцэтгэсэн утга илэрхийлэхдээ өгүүлэгч нэг этгээд нь голлон нөгөө нь ерөнхийдөө хавсран оролцож байгаа байдлыг заана. Утга зохиолын баримтаас үзвэл бодит үйл заасан үйл үг иймэрхүү шинжтэй байна.

Жишээ нь: Туулц-, хамжилц-, өргөлц-, хамжилц-, хийлц-, барилц- гэх мэт.

  • Тухайн үйлийг хоёр ба түүнээс олон эзэн ерийн байдлаар хамтран гүйцэтгэсэн утга илэрхийлж болно. Ажиглалтаас үзвэл хэлэхүйн үйлдэл заасан үйл үг иймэрхүү байдалтай байна.

Жишээ нь: Ярилц-, хэлэлц-, зөвшилц- гэх мэт.

  • Тухайн үйлийг хоёр ба хэд хэдэн эзэн бие ерийн тэгш эрхтэйгээр харилцан гүйцэтгэсэн байж болно.

Жишээ нь: Солилц-, өгөлц-, авалц-, танилц-, хөтлөлц-, таалц-, бөмбөг харилц- гэх мэт

  • Энэ хэв нь үйл үгийн тусах, эс тусах шинжийг өөрчлөхгүй.

Энэ хэвийн хойно дагавар орсон нь:[засварлах]

  • -л: итгэлцэл, мэтгэлцэл
  • -лага4: ярилцлага
  • -аа4: туслалцаа, солилцоо, хүрэлцээ, бололцоо, мэтгэлцээн, буудалцаан
  • -аар4: хэлэлцээр
  • -хуй2: ярилцахуй, итгэлцэхүй, хүрэлцэхүй
  • -гч: ярилцагч, хэлэлцэгч, мэтгэлцэгч, оролцогч, байлцагч
  • -м: хүрэлцэм, итгэлцэм, бололцом, ярилцамтгай
  • -шгүй: ойлголцошгүй, ярилцашгүй, хэлэлцэшгүй, үзэлцэшгүй
  • -аадах4: барилцаадах, хэлэлцээдэх
  • -схий: туслалцасхий, хийлцэсхий гэх мэт

-л: итгэлцэл, мэтгэлцэл -лага4: ярилцлага -аа4: туслалцаа, солилцоо, хүрэлцээ, бололцоо, мэтгэлцээн, буудалцаан -аар4: хэлэлцээр -хуй2: ярилцахуй, итгэлцэхүй, хүрэлцэхүй -гч: ярилцагч, хэлэлцэгч, мэтгэлцэгч, оролцогч, байлцагч -м: хүрэлцэм, итгэлцэм, бололцом, ярилцамтгай -шгүй: ойлголцошгүй, ярилцашгүй, хэлэлцэшгүй, үзэлцэшгүй -аадах4: барилцаадах, хэлэлцээдэх -схий: туслалцасхий, хийлцэсхий гэх мэт [1]

  1. Ю.Мөнх-Амгалан, Кан Шин “Орчин цагийн монгол хэлний бүтээвэр судлал”, Улаанбаатар 2014