сум

Монголоор

Үгийн дуудлага

[sum]

Үндэсний бичиг

ᠰᠣ᠊᠊ᠮᠣ

(суму)

Галиглах зарчим

Үгийн утга

I нэр.

1. Ан гөрөөс харвах, мөн байлдааны зэвсэг болж байсан нумны харвуул
3. Төмөрлөг, хорголжоор хийсэн, шовгор эсвэл мухар үзүүртэй хойноо бялт агуулсан буунд хийж буудах зүйл
4. Шагай харвах харвуул;
5. Сум хэлбэртэй зүйл; суман онгоц (бүхэл модыг ухаж хийсэн бяцхан онгоц), суман завь (нарийхан урт завь), суман дэл (шанхлан зассан дэл), дээлийн сум (дээлийн гадаад энгэрийн суганаас дооших шулуун ташаа), суман энгэр (дээлийн нуман энгэрээс доош хормойн үзүүр хүртэлх жишүүвтэр шулуун хэсэг), суман төмөр (юмны бүслүүрт чимэглэл болгон торгож хадсан шулуун төмөр; хутганы хуйны сум), чөдрийн сум (чөдрийн бэлчир уулзраас хойших урт хэсэг), тэрэгний сум (тэрэгний арлын хоёр гуяны хөндлөвчөөс урагших хэсэг), анжисны сум (анжисны бөхийн нүхэнд шургуулан хийсэн мод), дэнсний сум (жигнүүрийн гар).

II нэр.

1. Зүг чиг заасан зураас, зурвас тэмдэг; сум заах (чиглэл заасан тэмдэг).

III нэр.

1. Аймгийн дараах засаг захиргааны нэгж

IV урга.

1. Халуун дулаан оронд ургах мод, хүрэн өнгөтэй улаан зандангийн нэг төрөл; гоёмсог эдлэл хогшил хийдэг

Нийлмэл үг

анга сум - нумны ацтай сум

хошуумал сум - жад хэлбэрийн үзүүртэй сум

саадагны сум - нум сумыг дүрж зүүх ширэн саванд буй сум

сумны агсуурга - саадаг

сумны бороо - сумны ясан болцуу

сумны болцуу - харвуулын сумны үзүүрт байдаг бөөрөнхийвтөр яс

сумны зэв - сумны хошуу

сумны хонгио/сумны хэвтэр - сумны байр

сумны байр - а.сумны дарь агуулах хөндий; б.сумаа хийж биедээ зүүх хэрэгсэл

сумны хүхээ - бууны сум байрлах хоолой

сумны зэн - сумны үзүүр, сумны исгэрэх ясан нүх

сумны овд - зэв сум дүрэхэд зориулан саадгийн амсарт арьс эсгийгээр зааглан хийсэн нүх

сумны онь - хөвчинд үмхүүлэн тогтооход зориулсан мөсний уг дахь бяцхан хоног

сумны өд - агаар зүсэхэд тэнцвэртэй болгох зорилго бүхий, мөсний уг дахь гурван ширхэг имсгэл

сум тавих - а.харвах; б.шилж. далдуур хор гүйлгэх

галт сум - тэсэрч гал гаргадаг сум

үрлэн сум - ангийн буунд хийж бууддаг жижиг тугалган сум

тугалган сум - тугалгаар хийсэн сум

хиймэл сум - дуураймал сум

хорголон сум - хоргол хэлбэртэй сум

зэрлэг сум - тодорхой зүйлийг онилолгүй хий буудсан сум

тэнэсэн сум - онох цэгээ алдсан сум

байлдааны сум - дайн байлдаанд хэрэглэх сум

буудлагын сум - спортын зориулалтаар ашиглах сум

үхлийн сум - үхэлд хүргэсэн сум, үхэх газар нь оносон сум

сумны бортого - галт сумны хонгио

сумны бөглөөс - галт сумны бөглөө

сумны гал - галт сумны дарь авалцах хэсэг

сумны дайз - бууны сум агуулах хэсэг

сумтай буу - хүхээнд сум байгаа буу

тэнгэрийн сум - аянга буусан газраас олддог эртний хүмүүсийн хүрэл төмөрлөг эдлэл

шагайгаар сум шүүрч таалцах - шагайгаар тоглоход шүүрэг шүүрч таалцах

сумын захиргаа - а.сумын засаг захиргааны байгууллага; б.сумын засаг захиргаа байрлах байшин

сумын зарлага - сумын албан ажилд зарагдах хүн

сумын наадам - сумын нийт иргэд хамтран тэмдэглэх үндэсний баяр

сумын сургууль - сумын иргэдийн үр хүүхэд суралцах сургууль

сумын төв - сумын захиргаа, эмнэлэг, сургууль үйлчилгээ төвлөрсөн суурин

сумын харьяат - суманд нэр данстай хүн

сумын хоршоо - сумын дэлгүүр

сумын эмч - сумын эмнэлэгт ажилладаг эмч

сумын занги хуучир. - сумыг захирагчын албан тушаал, сумын дарга

сумын хамжлага хуучир. - суманд харьяалагдах ард иргэд

суман ташуур - сум модоор хийсэн ташуур

суман ширээ - сум модоор хийсэн ширээ

Зөв бичихзүй

Үг хувилгах зарчим

Кирил бичгийн зөв бичихзүй

сум нэр. сумны: ~ны хонгио, сумаар, сумаар, сумд

Хоршоо үг

• нум сум - хөвчийг нь татаж харвах хэрэгсэл, түүний харвуул
• сум нэгдэл - Монгол улсын засаг захиргааны нэгж болон хөдөлмөрөөрөө нэгдсэн малчин ардууд
• аймаг сум - Монгол улсын засаг захиргааны үндсэн нэгж

Хэлц үг

Өвөрмөц хэлц

харвасан сум шиг - маш хурдан

сум тоолох - харвах буудахад мэргэн, буудах бүртээ онох

сум шиг - хурц, ширүүн

тэнэсэн сум тархинд - аливаа үйл явдалд санамсаргүй өртөх гэсэн санаа

сумаа харваад нумаа нуух - үйлдсэн муу хэргийнхээ ул мөрийг баллах

сумны идэш - дайнд үрэгдэх этгээд

сум долоох - а.бууны сум ялимгүй шүргэн өнгөрөх~Нэг нь гэвэл, эрт цагт энд тэнгэрийн сум унаж гэнэ л дээ. ...эцсийн эцэст Безродныйн тушаалаар монгол цэргийн бууны сум долоох гэж үү? б.хашир суух, зовлон үзэх

сум долоолгох - буудаж алах~Олзны цэргүүдэд сум долоолгох тушаалыг надад өгөв.

сум тоолох - харвах, буудах бүртээ онох, мэргэн~Шонхолой, гурван сум бүсэндээ хавчуулан, урагш давшиж гурвантаа харвамагц сум тоолон гурын арьсыг шовт харвалаа (Б.Ринчен, Заан залуудай). ~Сум тоолон унагана шүү. Тэгээд сүхтэн жадална. Бид хоёр удаа алдалгүй харвабал дайсан биднээс цөөн болж, цочмог дайруулсандаа эрхгүй дарагдана (Б.Ринчен, Заан залуудай).

сумаа харваад нумаа нуух - бусдыг далдуур хатган өдөөж ямар нэгэн муу зүйл хийлгээд биеэ нууж үлдэх~Даш шиг сумаа харваад нумаа нуудаг, хүний ар руу хутга шаадаг хүн биш л юм.

↑ духандаа сум зоох

↑ нэг сумаар хоёр туулай буудах

↑ өдөр хоног харвасан сум шиг өнгөрөх

↑ тэнэсэн сум тархинд

↑ харвасан сум шиг

↑ юманд учир, суманд хичир

↑ юмны эзэн сумны занги

Хэвшмэл хэлц

Сархад савнаасаа бусдыг дийлдэг

Сум хүхээнээсээ бусдыг дайрдаг

Хоосон газар

Сум нугардаггүй

Хор ихтийг нум мэт татавч

Сум мэт алдуурна

Шувуу үзэлгүй

Сум битгий үр

Юм болгон учиртай

Сум болгон зангитай

Юм нарийн болж

Сум шулуун боллоо

Юм нэгээр дуусдаггүй

Сум нэгээр дайзалдаггүй

Аман зохиолд орсон нь

Зүйр үг

Нэг сумаар хоёр туулай буудах

Тайлбар: нэг ажлын хажуугаар нөгөөг амжуулах, ажлаа давхар давхар амжуулах