оноосон нэр

Оноосон нэр

• Нэг төрлийн олон юмсын дотроос аль нэгийг нь онцлон гаргаж уг зүйлээ оноон нэрлэсэн жинхэнэ нэрийг Оноосон нэр гэнэ. Тухайлбал хүн, амьтан, газар ус, хотод оноож өгсөн нэрийг Оноосон нэр (proper noun) гэнэ. Ерөнхий хэл шинжлэлд оноосон нэрийг тусгайлан авч судалдаг төдийгүй оноосон нэр зүй Ономастика гэж тэмдэглэдэг.

Оноосон нэрийн үүрэг

• Оноосон нэр нь нэрлэн заах үүрэгтэй

.

Оноосон нэрийг зөв бичих дүрэм

• Хүний нэр, амьтан, хот суурин, уул ус зэрэг ертөнц дээр ижилгүй юмны оноосон нэрийг

том үсгээр эхэлж бичнэ. Жишээлбэл: Дамдины Сүхбаатар, Улаанбаатар хот, Энх тайвны гудамж, Богд уул, Орхон гол. Шувуун саарал (морь), Банхар (нохой) гэх мэт.

• Оноосон нэрийг дэлгэрэнгүй товч ямраар ч бичсэн том үсгээр

эхэлж бичнэ. Жишээлбэл: Зөвлөлт Социалист Бүгд Найрамдах Холбоот Улс, Зөвлөлт Холбоот Улс, Зөвлөлт Улс, Монголын Үйлдвэрчний Эвлэлийн Төв Зөвлөл; Үйлдвэрчний Эвлэлийн Төв Зөвлөл, Төв Зөвлөл, Их сургууль, Улсын Их сургууль, Бүгд Найрамдах Монгол Ард Улсын Их сургууль гэх мэт.

• Оноосон нэрийн төгсгөлийн гийгүүлэгчийн өмнөх балархай эгшиг гээгдэхгүй.

Жишээ нь: Балганы, Дэлгэрийг, Цэцэгийн…

• Монгол, Орос зэргийн улс орны нэрийг зөвхөн хүний ерийн нэр болгож хэрэглэх буюу

орон улсаас өөр эд юм ба ерийн нэр үгийн өмнө тодотгол болгож хэрэглэсэн бол бага үсгээр бичнэ. Жишээлбэл: Жижигхэн монгол эмээл моринд халтай. Бид орос суралцахыг оролдоно гэх мэт. Бас “монгол хэл” гэхэд бага үсгээр бичээд, “Монголын хэл” гэхэд том үсгээр бичнэ. Учир нь монгол хэл гэхэд “монгол” бол зөвхөн тодотгол бөгөөд “ямар” гэсэн асуултад хариу болно. Монголын хэл гэдгийн “Монгол” бол орон улс нийтийг нэрлэж байгаа юм. Гэвч тэр монголын үс нь хар гэхэд монголыг жижиг үсгээр бичнэ. Учир нь энд Монгол улсыг хэлээгүй, зөвхөн нэг монгол хүнийг хэлж байна.

Гол шинж

• Оноосон нэр нь ямагт нэгж ухагдахуун илтгэнэ.
• Оноосон нэрийг шилжүүлсэн утгаар хэрэглэж болохгүй.
• Зарим оноосон нэрийг гадаад хэлэнд оруулдаггүй.
• Оноосон нэр жинхэнэ үүргээрээ байхдаа олон тооны нөхцөл авахгүй ямагт ганц тоо заадаг.
• Гарал нь ихэвчилэн ерийн нэрээс гаралтай.
• Олон тоо заах дагавар залгавал ерийн нэр үүснэ.
• Оноосон нэрийг оноосон нэрд шилжүүлж болно.
• Крилл бичигт ямагт томоор бичнэ.

Ямар ямар оноосон нэр байдаг вэ?

• Хүний нэр
• Овгийн нэр
• Гол мөрний нэр
• Газар нутгийн нэр
• Хот суурины нэр
• Гудамж талбайн нэр
• Амьтны нэр
• Ургамлын нэр
• Тэнгэрийн эрхэсийн нэр
• Ястан үндэстний нэр
• Тэнгэр Бурхадын нэр
• Орон байрны нэр
• Компаны нэр
• Аж ахуйн газрын нэр
• Үйлдвэрийн нэр
• Бүтээгдэхүүний нэр

Жишээ

• Хүний нэр- Цэдэв, Дамдин, Эрдэнэ.
• Амьтанд оноож өгсөн нэр- Хойлог, Арслан, Банхар.
• Газар орон хот суурин- Алтай, Сутай, Сэлэнгэ.
• Улс орон, тив- Монгол улс, БНХАУ, Ази.
• Сэтгүүл ном зохиолын нэрс- Үнэн, Өнөөдөр, Миний нутаг.
• Бүтээгдэхүүн, Шинэ бүтээл, хамтлаг- Эрдэнэт(хивс.
• Од гариг, орчлон эрхсийн нэр- Нар, Сар, Буд.