нутгийн аялгууны үг
Нутгийн аялгууны үг гэдэг нь үндэсний утга зохиолын хэлний хэм хэмжээнд
үл хамаарах тодорхой нэг ястан буюу нутаг дэвсгэрийн хүрээнд
аман ярианд хэрэглэгддэг үгс юм.
Аливаа ард түмэний нийтийн хэлэнд хэрэглэгдэхгүй боловч түүний
доторх нэг буюу нэг хэсэг нутаг ороны ярианд хэрэглэдэг үг
хэллэгийг нутгийн аялгууны үг гэнэ.
Нутгийн аялгууны үг нь угсаатны буюу зөвхөн нутгийн ард түмэний цөөн хүний
эрхэлдэг аж ахуй заншил хэлний түүхтэй уяалдаж гарч ирдэг учир утга зохиолын
хэлэнд хэрэглэгдвэл ойлгогдохгүй байх нь бий.
Нутгийн аялгууний үгтэй утга дүйх утга зохиолын хэлний үг байхгүй байх нь бий.
Одоо Монгол улсад Халх, Ойрад, Буриад, Үзэмчин гэсэн дөрвөн гол аман аялгуутан
оршин сууж байна Орчин цагийн монгол хэлний олон нутгийн аялгуу, аман аялгууг
ангилахад юуны өмнө хэлний шинж буюу өөрөөр хэлбэл авиазүй, хэлзүйн үгийн сангийн
онцлогийг үндэс болгож аялгуу, аман аялгуу, салбарын аялгуу гэж гурван зэрэг болгон
хуваадаг.Ойрд аман аялгуу нь Баяд, Дөрвөд ,Захчин, Мянгад, Өөлд, Торгууд, Урианхай,
Хотон гэж салбарлана.Буриадууд нь Хорь буриад Булагад Хонгодор Эхирид Сартуул буриад
Цонгоол Табунгуд гэх мэтээр салбалана.Зарим салбар аман аялгууны үгийн
онцолгыг харуулсан жишээг доор дурдав.
== Захчин аялгууны үг ==
* асхн-үдэш
* гараац-тооно
* госн-гутал
* кичиг-гөлөг
* өрүүн-өглөө
== Дарьганга аялгууны үг ==
* агдан-том
* анагхан-богинхон
* богочоо-тасам
* бутан-ваар сав
== Сартуул аялгууны үг ==
* аймаагүй-маш олон
* бамбуу-ур
* дангинах-загнах
* дуганцаг-дэгтий
<ref> Төвшинтөгс.Б Шинэбаяр.О, "Хэл шинжлэлийн соёмбо нэвтэрхий толь",
Анги: Хэл шинжлэл